Soạn văn bài Việt Bắc (bản chi tiết)

Hướng dẫn soạn bài Việt Bắc cho môn Ngữ văn lớp 12

Nội dung chính

Câu 1

Câu 1 (trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Những nét chính về cuộc đời của nhà thơ Tố Hữu là gì?

Lời giải chi tiết:

- Tố Hữu (1920 - 2002) sinh tại Huế, trong một gia đình có truyền thống Nho học. Ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương ở tuổi 18 và trải qua nhiều giai đoạn lịch sử. Từng bị thực dân Pháp bắt giam nhưng ông đã trốn thoát và tiếp tục sự nghiệp cách mạng.

- Ông là Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa ở Huế trong Cách mạng Tháng Tám. Sau này, ông giữ nhiều vị trí quan trọng trong Đảng và Nhà nước, và được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật vào năm 1996.

Câu 2

Câu 2 (trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Tác phẩm thơ của Tố Hữu thể hiện sự gắn bó thế nào với những chặng đường cách mạng và sự phát triển của cách mạng Việt Nam?

Lời giải chi tiết:

Tố Hữu là nhà thơ hàng đầu của văn học cách mạng Việt Nam. Với ông, con đường cách mạng và con đường thơ hòa quyện vào nhau. Mỗi tập thơ của ông phản ánh những bước ngoặt quan trọng trong lịch sử đất nước.

2.1. Từ ấy (1937 - 1946)

- Tập thơ đầu tiên, chứa đựng những cảm xúc của chàng thanh niên mới gia nhập cách mạng, với ba phần: Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng. Những bài thơ bộc lộ sự kiên cường, lý tưởng và lòng yêu nước.

2.2. Việt Bắc (1947 - 1954)

- Tập thơ ghi dấu chặng đường kháng chiến chống Pháp của Việt Nam, tập trung vào quần chúng cách mạng và tinh thần sử thi. Việt Bắc là bản hùng ca về cuộc kháng chiến đầy gian khó nhưng cũng đầy vinh quang.

2.3. Gió lộng (1955 - 1961)

- Phản ánh sự chuyển hướng của Tố Hữu, tập trung vào xây dựng xã hội chủ nghĩa, kết hợp tinh thần quốc tế và đấu tranh cho thống nhất đất nước.

2.4. Ra trận (1962 - 1971) và Máu và hoa (1972 - 1977)

- Hai tập thơ này được viết trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, với âm hưởng hùng ca, nhằm động viên và cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân hai miền.

2.5. Một tiếng đờn (1992) và Ta với ta (1999)

- Những tập thơ cuối đời, thể hiện sự chiêm nghiệm và suy ngẫm về hành trình cách mạng của dân tộc và của chính nhà thơ.

Câu 3

Câu 3 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Vì sao nói thơ Tố Hữu có tính trữ tình chính trị?

Lời giải chi tiết:

Thơ Tố Hữu có sự kết hợp giữa yếu tố chính trị và trữ tình. Đây là điểm nổi bật trong phong cách của ông, thể hiện qua:

- Tố Hữu là thi sĩ - chiến sĩ, thơ của ông thể hiện sự thống nhất giữa tuyên truyền cách mạng và cảm xúc trữ tình.

+ Thơ của Tố Hữu thường lấy cảm hứng từ chính trị, từ các hoạt động cách mạng và tình cảm cá nhân của tác giả.

+ Lý tưởng cách mạng là nguồn cảm hứng chính cho tác phẩm của Tố Hữu, với chủ đề xoay quanh thực tiễn cách mạng của từng thời kỳ.

- Thơ của ông mang đậm khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn, tập trung vào các vấn đề quan trọng của cách mạng và dân tộc.

+ Nhân vật trữ tình trong thơ đại diện cho phẩm chất của giai cấp, dân tộc, hoặc thậm chí của lịch sử và thời đại.

- Thơ Tố Hữu cũng có giọng điệu thân tình, ấm áp.

+ Ông thường sử dụng cách xưng hô gần gũi, thân mật như 'bạn đời ơi', 'đồng bào ơi', 'em ơi', tạo cảm giác gần gũi và dễ tiếp cận.

Câu 4

Câu 4 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Tính dân tộc trong nghệ thuật thơ Tố Hữu được thể hiện như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Về nội dung: Thơ Tố Hữu phản ánh hình ảnh con người Việt Nam và tình cảm Việt Nam trong thời đại mới, nhưng vẫn nối tiếp với truyền thống tinh thần và đạo lý của dân tộc.

- Về hình thức nghệ thuật: Tố Hữu sử dụng thành công các thể thơ thuần dân tộc như thơ lục bát và thơ bảy chữ. Ngôn ngữ thơ gần gũi, lời thơ giàu nhạc điệu, mang đậm chất truyền thống của văn hóa Việt Nam.

Luyện tập

Lời giải chi tiết:

Câu 1 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Hãy chọn một bài thơ của Tố Hữu mà bạn yêu thích và phân tích một đoạn trong bài đó.

Gợi ý dàn bài:

a. Xác định bài thơ, đoạn thơ, vị trí của nó trong tác phẩm.

- Mở đầu bằng việc giới thiệu bài thơ, đoạn trích, rồi đi vào ý chính của đoạn thơ đó.

- Ví dụ, đoạn thơ trong bài 'Việt Bắc' với 10 câu miêu tả vẻ đẹp của hoa và con người Việt Bắc, tạo thành bức tranh tứ bình sống động qua bốn mùa.

b. Phân tích đoạn thơ:

- Đoạn thơ này bắt đầu bằng lời nhắn nhủ: 'Ta về mình có nhớ ta/ Ta về ta nhớ những hoa cùng người'. Từ đó, các hình ảnh về hoa chuối, hoa mơ, âm thanh mùa hạ và ánh trăng mùa thu được khắc họa rõ nét, gợi lên nỗi nhớ và tình cảm sâu đậm đối với Việt Bắc.

- Cảnh và người trong đoạn thơ có sự tương tác hài hòa, thể hiện tình cảm gắn bó giữa thiên nhiên và con người trong vùng đất này.

c. Nhận định và kết luận:

- Mỗi bức tranh thơ là một biểu tượng cho vẻ đẹp của Việt Bắc, kết hợp hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Những hình ảnh con người lao động trong thơ là minh chứng cho sự gắn kết bền chặt giữa tình cảm cá nhân và tình yêu quê hương, đất nước.

Câu 2 (trang 100 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Xuân Diệu từng nói: 'Tố Hữu đã đưa thơ chính trị lên đến trình độ thơ trữ tình.' Bạn hiểu nhận xét này như thế nào?

Gợi ý trả lời:

- Tố Hữu là một nhà thơ cách mạng tiêu biểu, và thơ của ông là sự kết hợp giữa chính trị và trữ tình. Thơ của ông không chỉ phản ánh hiện thực chính trị mà còn thể hiện những cảm xúc, tình cảm sâu sắc.

- Thơ Tố Hữu khai thác những vấn đề chính trị nhưng với một giọng điệu trữ tình, gần gũi, không khô khan. Chính điều này đã đưa thơ chính trị của ông lên một tầm cao mới, khiến người đọc cảm nhận được sức mạnh của cảm xúc và tinh thần cách mạng.