Đối với việc soạn văn về Mùa thu trang 70, 71, 72 trong sách Ngữ văn lớp 9, học sinh sẽ dễ dàng trả lời các câu hỏi và viết văn.
Soạn văn về Mùa thu
Bố cục
- Phần thơ 1 và 2: Sự nhạy cảm của tác giả trước sự biến đổi của thiên nhiên trong thời khắc chuyển mùa
- Phần thơ 3: Suy tư về triết lý cuộc sống của tác giả trong cuộc đời
Câu hỏi 1 (Trang 71 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 tập 2)
Tác giả tinh tế cảm nhận sự thay đổi của mùa thu trên cả đất và trời:
+ Bất ngờ: cảm giác kỳ lạ, lúng túng trước sự thay đổi của mùa thu trên cả đất và trời
+ Hương ổi phả vào trong gió se lạnh
+ Sương mù bao phủ khắp nơi
- Khi mùa thu chuyển đổi, tác giả cảm nhận sự ngạc nhiên, sự bối rối trong tâm trạng của mình
- Nhà thơ mô tả sự chuyển biến của mùa thu bằng nhiều yếu tố khác nhau, qua nhiều giác quan:
+ Chim vội vã bay, sông êm đềm
+ Bức tranh về đám mây của mùa hạ 'trải nửa mình sang mùa thu' - một hình ảnh rất biểu cảm
→ Nhà thơ cảm nhận một cách tinh tế, chọn lọc thông qua những quan sát chân thực
Câu hỏi 2 (Trang 71 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 tập 2)
Hữu Thỉnh cảm nhận sự biến đổi trong không gian khi chuyển từ hạ sang thu thông qua nhiều yếu tố, qua nhiều giác quan và cảm xúc rất tinh tế:
- Hương thơm của ổi lan tỏa trong không khí, hòa cùng gió se lạnh.
- Sương mù mùa thu bao phủ nhẹ nhàng, tạo ra vẻ đẹp êm dịu của thiên nhiên, khiến những chú chim bắt đầu vội vàng trở về vào buổi hoàng hôn.
- Cảm giác của sự chuyển đổi mùa được thể hiện một cách thú vị qua hình ảnh của đám mây mùa hạ 'trải nửa mình sang mùa thu'.
- Ánh nắng cuối hạ vẫn tỏa sáng, nhưng dần trở nên nhạt nhòa. Trong những ngày chuyển mùa này, ít có những cơn mưa rào đột ngột, bất ngờ như trước.
- Lúc này, cũng ít đi những tiếng sấm gắn liền với những cơn mưa rào thường thấy trong mùa hạ.
- Để thấu hiểu được sự tinh tế của nhà thơ, chúng ta cần chú ý đến cách anh ta diễn đạt cảm xúc, trạng thái bằng những từ ngữ như: bỗng, phả vào, chùng chình, hình như, dềnh dàng, vắt nửa mình…
Câu hỏi 3 (trang 71 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 tập 2)
Sấm cũng ít bất ngờ hơn
Trên hàng cây già
Ý nghĩa thực của bài thơ: trong mùa thu, không gian trở nên yên bình hơn, không còn tiếng sấm rền vang trên những hàng cây già.
- Tiếng sấm còn là biểu tượng cho những biến động đột ngột, những khó khăn, sóng gió trong cuộc sống
- Những hàng cây già biểu tượng cho những người đã trải qua nhiều, có kinh nghiệm sống, có sự vững chắc, kiên định
→ Hai câu kết luận này khẳng định rằng con người sau khi trải qua nhiều thử thách cũng trở nên mạnh mẽ như những hàng cây cổ thụ, không còn sợ hãi, ngạc nhiên trước những biến động của cuộc đời.
Bài tập
Câu hỏi (trang 72 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 tập 2): Dựa vào hình ảnh và bố cục của bài thơ, viết một đoạn văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự thay đổi của mùa thu trên đất trời.
Gợi ý cho đoạn văn:
Bài thơ Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh là một trong những tác phẩm mô tả tinh tế và đặc sắc nhất về sự biến đổi của cảnh vật trong không gian cuối hạ và đầu thu. Trước cảnh tượng giao mùa đẹp đẽ ấy, tác giả không chỉ thể hiện sự yêu mến với vẻ đẹp tự nhiên của quê hương mà còn suy ngẫm về triết lý cuộc sống.
Trong hai khổ thơ đầu, nhà thơ mô tả một loạt hiện tượng và sự vật tự nhiên như hương ổi, sương, sông, chim, đám mây mùa hạ. Trong khoảnh khắc giao mùa, mọi thứ đều trải qua sự thay đổi. Mùa thu mang theo hương ổi thơm dịu trong không khí. “Sương chùng chình qua ngõ” như muốn giữ lại, nuối tiếc mùa hạ. Dòng sông chảy cũng dường như chậm lại, thong thả hơn khi mùa thu đang đến gần. Đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”, hình ảnh đầy ý nghĩa. Tác giả đã thổi hồn vào thiên nhiên, biến chúng thành những hành động của con người. Không gian cũng trở nên sống động, có linh hồn. Thiên nhiên, như tác giả Hữu Thỉnh mô tả, đang chuyển từ mùa hạ sang mùa thu, khiến mọi thứ trở nên thư thái, nhẹ nhàng hơn. Những hình ảnh này phản ánh sự nhạy bén, tinh tế của nhà thơ trước sự biến đổi nhẹ nhàng của thiên nhiên. Đồng thời, nó cũng thể hiện tâm trạng đồng thời nuối tiếc mùa hạ và chào đón mùa thu của nhà thơ.
Ở hai khổ thơ đầu, nhà thơ miêu tả cảm xúc của mình trước vẻ đẹp của thiên nhiên. Nhưng đến khổ thơ cuối cùng, cảm xúc chuyển sang suy tư, triết lý. Trong bối cảnh giao mùa của thiên nhiên, tác giả diễn đạt những suy nghĩ về triết lý cuộc sống: Khi chúng ta bước qua những thách thức của cuộc sống, chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn, bình tĩnh hơn trước những biến động, bất ngờ. Các hiện tượng tự nhiên như “nắng”, “mưa”, “sấm” trở thành biểu tượng cho những sự kiện xảy ra trong cuộc sống. “Hàng cây đứng tuổi” là biểu tượng cho những người đã có kinh nghiệm, đã trải qua những thời kỳ trẻ trung.
Những hình ảnh biểu tượng cùng bố cục của bài thơ giúp tác giả diễn đạt cảm xúc, suy tư của mình trước sự thay đổi của thiên nhiên vào khoảnh khắc giao mùa.
Ý nghĩa - Giá trị
- Về nội dung: Học sinh hiểu được cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh trước sự thay đổi của thiên nhiên khi mùa hạ đầu thu.
- Về nghệ thuật: Học sinh có thể phân tích giá trị biểu đạt của thơ ngũ ngôn cùng những hình ảnh gợi cảm, gợi hình, mang tính biểu tượng cao.