Sốc phản vệ và biện pháp sơ cứu khi khẩn cấp

1. Tổng quan về tình trạng

Là một dạng phản ứng dị ứng cấp tính nặng có thể gây bất tỉnh tạm thời, nặng hơn có thể dẫn đến tử vong nếu không được sơ cứu và điều trị kịp thời.

Phản ứng này xảy ra khi cơ thể tiếp xúc và phản ứng với một số loại thuốc, nọc độc của côn trùng hoặc thực phẩm,... Đây là một dạng hội chứng lâm sàng và có thể dễ dàng nhận biết thông qua các biểu hiện như: giãn mạch đột ngột, sưng nề, huyết áp giảm mạnh, đặc biệt là khó thở, thậm chí nguy cơ tử vong nhanh chóng.

Tình trạng có thể dẫn đến bất tỉnh đột ngột, thậm chí gây tử vong

2. Nguyên nhân

Sốc phản vệ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Trong một số trường hợp, nguyên nhân có thể được xác định, nhưng trong một số trường hợp khác thì lại rất khó để xác định. Bởi vì tình trạng này có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân kết hợp với nhau. Một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này bao gồm:

Dị ứng với một số loại thuốc:

Một số loại thuốc có thể gây dị ứng khi sử dụng không đúng cách như: thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm hoặc các loại vitamin dưới dạng tiêm, thuốc gây tê/ gây mê, vaccine,...

Do nọc độc của côn trùng:

Nếu không cẩn thận và bị ong châm, rắn cắn, bọ cạp, kiến cắn,... không chỉ gây tổn thương cho da, dị ứng và ngứa mà còn có thể gây ra sốc phản vệ.

Nọc độc của côn trùng là một trong những yếu tố gây ra sốc phản vệ do dị nguyên

Vì thực phẩm: 

Có những loại thực phẩm có thể gây ra sốc phản vệ như cá ngừ, xôi gấc, tôm, trứng, đậu phộng, khoai tây,... Đặc biệt phải cẩn thận nếu cơ thể bạn dễ bị kích ứng.

Mặc dù có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, nhưng hầu hết các triệu chứng của sốc phản vệ đều tương tự nhau. Điều này là do căn bệnh này phát sinh phụ thuộc vào sự cơ địa của từng người chứ không phải là do một nguyên nhân cụ thể nào gây ra.

3. Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh 

Hầu hết các dấu hiệu và triệu chứng của sốc phản vệ thường xuất hiện ở da hoặc niêm mạc, hoặc trong hệ tuần hoàn như giảm huyết áp. Chỉ có khoảng 20% trong số chúng không có bất kỳ dấu hiệu nào. Đối với những trường hợp này, chúng ta cần chú ý để tránh những sự cố đáng tiếc xảy ra. 

Tùy thuộc vào cách phản ứng của các dị nguyên mà tình trạng có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau:

Mức độ nhẹ:

• Người bệnh có thể cảm thấy đau đầu, chóng mặt.

• Cơ thể có thể xuất hiện mề đay, mẩn ngứa.

Sốc phản vệ từ các dị nguyên có thể gây ra các triệu chứng như mề đay, mẩn ngứa

Mức độ trung bình:

• Cảm giác ngứa, mày đay, phù mạch xuất hiện nhanh.

• Khó thở, tức ngực, thở khò khè.

• Đau bụng, cảm giác buồn nôn.

• Huyết áp chưa giảm hoặc tăng, ý thức không bị rối loạn.

Mức độ nặng:

Đây là mức độ cực kỳ nguy hiểm, thường xảy ra ngay khi cơ thể tiếp xúc với yếu tố dị ứng. Nếu không nhận biết và chữa trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

• Hệ hô hấp: khản tiếng, thở khò khè, tiếng rít ở thanh quản. Thở: nhanh, khò khè, da tái nhợt, lạnh, ẩm, huyết áp giảm. Rối loạn ý thức, mất ý thức, cơ tròn rối loạn.

4. Phương pháp cấp cứu cho người gặp phải sốc phản vệ trong tình huống khẩn cấp

Sốc phản vệ là một căn bệnh diễn tiến nhanh chóng, đe dọa tính mạng của bệnh nhân nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời.

Các bước và nguyên tắc cứu sống giúp bạn và người thân vượt qua cơn khủng hoảng khi bị sốc phản vệ:

• Gọi cấp cứu hoặc quay số 115 để gọi xe cấp cứu.

• Ngưng ngay tất cả các yếu tố gây sốc phản vệ.

• Đặt bệnh nhân nằm thoải mái tại chỗ, tránh sự đông đúc xung quanh, tạo điều kiện thoáng đãng cho bệnh nhân. Nâng chân lên, đầu thấp hơn.

• Nếu có kiến thức về thuốc, hãy chuẩn bị Adrenalin - loại thuốc thường được sử dụng trong trường hợp chống sốc phản vệ. Tiêm vào cơ với liều lượng như sau:

- 1/2 - 1 ống cho người lớn, 0.3 ml cho trẻ em.

- Tiếp tục tiêm với liều lượng như trên mỗi 3 phút cho đến khi huyết áp ổn định.

Gọi cấp cứu và thực hiện ngay các biện pháp sơ cứu một cách nhanh chóng

Phải thực hiện các biện pháp trên một cách ngay lập tức cho đến khi đảm bảo bệnh nhân có thể hô hấp, tuần hoàn ổn định trước khi chuyển đi cơ sở y tế khác. Đây là nguyên tắc căn bản và quan trọng nhất trong việc cứu sống người bị sốc phản vệ mà bạn cần nắm rõ.

Sau đó, hãy nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế để được điều trị kịp thời theo hướng dẫn của bác sĩ.

5. Một số biện pháp phòng tránh sốc phản vệ bạn nên biết

Sốc phản vệ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, đặc biệt là đối với những người có cơ địa nhạy cảm với các yếu tố dị nguyên. Chỉ cần một tiếp xúc nhỏ với các yếu tố dị nguyên cũng đủ để gây ra căn bệnh này. Vì vậy, quan trọng phải có những biện pháp phòng tránh phù hợp như sau:

• Nếu bạn đã biết mình dễ bị dị ứng với các yếu tố bên ngoài môi trường, hãy nhớ mang theo thuốc chống dị ứng mỗi khi ra ngoài. Tuy nhiên, những loại thuốc này phải do bác sĩ kê đơn và sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ.

• Nếu bạn cần phải phẫu thuật, hãy thông báo cho bác sĩ biết về bất kỳ dị ứng hoặc mẫn cảm nào bạn có và về những loại thuốc bạn đang sử dụng. Ngay cả khi bác sĩ kê đơn thuốc, bạn cũng nên làm điều tương tự.

• Thông báo cho bác sĩ nếu bạn cảm thấy có bất kỳ triệu chứng lạ nào sau khi tiêm thuốc như tê lưỡi, hoặc cảm giác không thoải mái. Bác sĩ sẽ ngưng tiêm và cấp cứu kịp thời. Hoặc nếu không có vấn đề gì xảy ra ngay sau khi tiêm, bạn cũng nên ở lại 30 phút để quan sát có dấu hiệu của sốc phản vệ hay không.

• Tránh ăn những thực phẩm mới lạ hoặc không biết liệu bạn có dị ứng hay không. Hãy thử một lượng nhỏ trước, và sau 24 giờ nếu không có biểu hiện lạ nào xuất hiện, bạn có thể ăn bình thường.

• Hạn chế tiếp xúc với các loại côn trùng có nọc độc như ong, kiến, rắn,... để tránh những tai nạn không mong muốn xảy ra.

Ngừng tiêm thuốc ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trên cơ thể

Trên đây là một số điều cơ bản về sốc phản vệ - một biến chứng y học nguy hiểm đối với tính mạng con người. Chúng tôi hy vọng thông qua bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này, từ đó có thể ứng cứu kịp thời và hợp lý để hỗ trợ những người xung quanh cũng như người thân trong gia đình.