Viết về người bà trong gia đình, với tình thương và đức hi sinh cao cả, bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt là một trong những bài thơ đậm chất tuổi thơ mỗi người. Bức tranh về người bà đậm chất hậu thuẫn cùng với hình ảnh ngọn lửa là hai nét vẽ cảm xúc của một bài thơ tuyệt vời qua đoạn thơ sau:
Sớm trưa chiều, ngọn lửa bếp vẫn lấp lánh như ngày nào ... Đó là sự kỳ diệu và linh thiêng của ngọn lửa bếp!
2. Từ 'bếp lửa' đã biến thành 'ngọn lửa'. 'Ngọn lửa bếp lấp lánh mỗi sớm mỗi chiều, ngọn lửa 'trong lòng bà luôn rực cháy', ngọn lửa của 'niềm tin' về sự ấm no, hạnh phúc:
Sớm trưa chiều, ngọn lửa bếp lấp lánh mỗi ngày
Một ngọn lửa, trong lòng bà luôn rực cháy
Một ngọn lửa đong đầy niềm tin...
Vần thơ truyền đạt sâu sắc ngợi ca những phẩm chất cao quý của người bà, cũng là của người phụ nữ Việt Nam. Ngọn lửa của tình thương mà bà
'trong lòng luôn rực cháy' để dành cho con cháu. Ngọn lửa của niềm tin mãnh liệt, bền bỉ 'trường tồn' suốt cả cuộc đời bà, được 'bà nhóm nhen' mãi mãi sáng rực bất diệt. Trái tim bà, tình thương của bà sáng rực ngọn lửa ấy. Nghệ thuật sử dụng điệp ngữ: 'sớm trưa chiều', 'bà nhóm nhen... bà rực cháy', 'một ngọn lửa... một ngọn lửa...' có giá trị thẩm mĩ đặc sắc thể hiện niềm tự hào, lòng biết ơn đối với đức hi sinh, tần suất bền bỉ của người bà yêu quý. Tình thương, đức hi sinh, tính kiên trì nhẫn nại của hà, của mẹ là nhiên liệu vô tận làm rực sáng ngọn lửa vĩnh cửu truyền cảm ấy.
3. Bảy câu thơ tiếp theo nói lên suy nghĩ của cháu về hà và việc nhóm lửa. Phần đầu bài thơ có câu: 'Cháu thương bà biết mấy nắng mưa', ở đây, cháu lại thổ lộ: 'khó khăn đời bà biết mấy nắng mưa'. 'Khó khăn... nắng mưa' là một cuộc đời đầy gian nan, tần suất, gian khổ. Cảnh nghèo nên bà suốt đời gian khổ. Chữ 'khó khăn' thể hiện tấm lòng đôn hậu và sự hi sinh của bà.
Bà là niềm vui, là mái ấm tình thương của con cháu. Thức khuya dậy sớm vì hạnh phúc của con cháu đã trở thành 'thói quen' của bà trong 'nhiều chục năm', trong cả cuộc đời bà:
Nhiều chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm.
Cảm xúc dâng trào khi nhà thơ nghĩ về bà, về ngọn lửa bếp, và việc bà nhóm lửa. Một sự tổng kết và ngợi ca về đời bà, tình bà. Bà là nguồn cảm hứng của ấm no và hạnh phúc, là tình thương của tuổi thơ. Ngọn lửa mà bà nhóm nhen cả cuộc đời là ngọn lửa 'kì diệu và linh thiêng'. Điệp ngữ: 'nhóm ngọn lửa', 'nhóm tình thương yêu', 'nhóm niềm hy vọng', 'nhóm dậy cả những cảm xúc'... bốn lần vang lên qua vần thơ cảm thán đã khắc sâu hình ảnh người bà, tiêu biểu cho những phẩm chất cao quý của người phụ nữ Việt Nam, biểu lộ niềm tôn kính và lòng biết ơn vô hạn. Ý tưởng sâu sắc đẹp đẽ. Ngôn từ biểu cảm. Hình tượng người bà và ngọn lửa kỳ vĩ, tráng lệ:
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm ngọn lửa lấp lánh ấm áp
Nhóm tình thương, củ khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chia niềm vui
Nhóm thức dậy những tâm tình tuổi nhỏ
Ôi kỳ diệu và thiêng liêng của ngọn lửa bếp!
Các từ ngữ 'ấp ủ nồng nhiệt', 'tình thương', 'ngọt bùi', 'chia sẻ niềm vui' thể hiện sự tinh tế của một ngòi bút nghệ thuật, đã diễn tả rất tốt tình cảm yêu thương, niềm vui, sự ấm áp và hạnh phúc mà bà đã mang đến cho con cháu. Bà đã 'nuôi dưỡng những tâm tình tuổi nhỏ', nuôi lớn và làm sáng tỏ những ước mơ, những hoài bão của đàn cháu nhỏ. Bếp lửa của bà đã thắp lên ngọn lửa của tình thương ấm áp. Nhà thơ sung sướng tự hào thốt lên: 'Ôi kỳ diệu và thiêng liêng - ngọn lửa bếp!
Có nhiều bài thơ hay viết về người mẹ hiền. Tuy nhiên, chưa có nhiều bài thơ viết về bà, và đạt tới độ đặc biệt như bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt.
Hình ảnh người bà đôn hậu được thể hiện qua hình tượng 'bếp lửa', 'ngọn lửa' và 'ngọn lửa' rất gần gũi với tâm hồn mỗi chúng ta. Bà thương cháu bấy nhiêu thì cháu lại kính yêu và biết ơn bà bấy nhiêu.
Bài thơ Bếp lửa đã nói lên một nét đẹp trong gia đình Việt Nam, trong đạo lý dân tộc, và trong tâm hồn mỗi chúng ta. Câu thơ: 'Cháu thương bà biết mấy nắng mưa' đã trở thành câu thơ trong trí nhớ của nhiều người gần xa...
Mytour