Sóng Kondratieff là khái niệm gì? Các chu kỳ sóng Kondratieff

Chu kỳ Kondratiev, hay còn được gọi là sóng Kondratieff, là một hiện tượng tương tự như chu kỳ mở rộng và thu hẹp của nền kinh tế kéo dài khoảng 50 năm. Đó là một chu kỳ dài hạn của sự mở rộng và thu hẹp của hàng hóa vốn lớn. Chu kỳ này tồn tại trong các nền kinh tế vốn lớn đại diện cho các giai đoạn kinh tế dài hạn với tăng trưởng cao và thấp. Nói cách khác, sóng này là nền tảng cho các chu kỳ bùng nổ và suy thoái kinh tế điển hình trong các nền kinh tế vốn lớn trên thế giới.

Sóng Kondratieff được đặt tên theo tên của nhà kinh tế người Nga - Nikolai Dmitrievich Kondratieff (1892-1938)

Sóng Kondratieff là gì?

Sóng Kondratieff (viết tắt là Sóng K) là một khái niệm được đưa ra bởi nhà kinh tế xã hội học Nikolai D. Kondratiev (hoặc Kondratieff). Ông nhận thấy rằng các sản phẩm nông nghiệp và giá cả hàng hóa trải qua các chu kỳ kinh tế dài hạn mà ông tin là kết quả của sự đổi mới công nghệ và các giai đoạn tiến hóa.

Kondratieff lần đầu tiên giới thiệu khái niệm lý thuyết sóng dài trong cuốn sách năm 1925 của ông, “Các chu kỳ kinh tế chính”. Sau đó vào năm 1939, một nhà kinh tế học khác, Joseph Schumpeter, đề xuất đặt tên cho các sóng dài là “Sóng Kondratieff” để vinh danh công trình của nhà kinh tế học người Nga.

Các nhà kinh tế ước tính rằng các đợt sóng này kéo dài từ 40 đến 60 năm, với mỗi chu kỳ thể hiện những khoảng thời gian xen kẽ giữa tốc độ tăng trưởng cao và thấp. Mỗi Sóng Kondratiev này xảy ra trong các lĩnh vực công nghiệp khác nhau như công nghiệp thép, công nghiệp hóa chất, công nghiệp công nghệ và các ngành khác. Tính từ thế kỷ 18 , các nhà kinh tế học đã xác định được 5 Sóng Kondratieff, với sóng đầu tiên bắt đầu từ khi động cơ hơi nước được phát minh vào năm 1780 và kéo dài đến năm 1830.

Chu kỳ thứ hai tiếp tục từ năm 1830 đến năm 1880, được thúc đẩy bởi sự phát triển của ngành công nghiệp thép và đường sắt. Chu kỳ thứ ba, thứ tư và thứ năm kéo dài từ năm 1880 đến khoảng năm 2005, và các nhà kinh tế tin rằng chu kỳ thứ sáu bắt đầu vào năm 2005.

Nikolai Kondratieff là ai?

Nikolai Kondratieff là một nhà kinh tế học người Nga, nổi tiếng với quan điểm rằng các nền kinh tế tư bản trải qua chu kỳ bùng nổ dài hạn, tiếp theo là chu kỳ suy thoái; các chu kỳ này hiện được gọi là “Sóng Kondratieff” hoặc “Sóng K”. Công việc nghiên cứu ban đầu của ông tập trung vào lĩnh vực kinh tế nông nghiệp và vấn đề cung cấp lương thực.

Kondratieff học tại Đại học St. Petersburg và Học viện Nông nghiệp của Peter Đại đế. Ông cũng là người sáng lập và giám đốc Viện Kết nối ở Moscow. Làm việc tại Viện Kết hợp, Kondratieff đã xuất bản một số bài báo và sách về các chu kỳ dài. Vào năm 1922, ông phát hành cuốn sách “Nền kinh tế thế giới và mối liên hệ của nó trong và sau chiến tranh”, đánh dấu bước đầu tiên của ông trong việc nghiên cứu về các chu kỳ dài.

Kondratieff cũng là tác giả của cuốn sách “Các chu kỳ kinh tế lớn” vào năm 1925, mở rộng quan điểm của ông về lý thuyết các chu kỳ lớn. Tuy nhiên, vào thời điểm này, Kondratieff, một phần ủng hộ nền kinh tế thị trường, đã không còn được Stalin ủng hộ. Ông bị miễn nhiệm khỏi chức vụ tại Viện Kết hợp vào năm 1928 và sau đó bị bắt và giam vào năm 1930 trong một cuộc thanh trừng của Stalin.

Năm 1938, Kondratieff bị xét xử lần thứ hai trong cuộc Đại thanh trừng của Stalin và bị kết án thêm 10 năm tù. Tuy nhiên, án phạt 10 năm trở nên vô nghĩa khi ông bị xử tử vào cùng ngày. Một năm sau đó, các chu kỳ sóng được đổi tên thành “Sóng Kondratieff” để tôn vinh ông.

Đặc điểm chính của chu kỳ sóng Kondratieff

Chu kỳ sóng Kondratieff bao gồm bốn giai đoạn chính, mỗi giai đoạn đều có những xu hướng kinh tế và xã hội cụ thể. Các giai đoạn này phản ánh sự thay đổi tự nhiên của hoạt động kinh tế và động lực tăng trưởng kinh tế dài hạn. Hãy khám phá chi tiết từng giai đoạn:

• Mùa xuân: Giai đoạn đầu tiên của sóng Kondratieff được đặc trưng bởi sự phát triển kinh tế và sự đổi mới công nghệ. Trong giai đoạn này, xuất hiện các ngành công nghiệp và công nghệ mới, tăng cường năng suất và tăng trưởng kinh tế. Ví dụ như sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô vào đầu thế kỷ 20 hoặc sự ra đời của Internet gần đây. Mùa xuân mang lại sự lạc quan khi mở ra cơ hội mới, thúc đẩy phát triển kinh tế.
• Mùa hè: Khi nền kinh tế tiếp tục phát triển, đạt đỉnh cao trong giai đoạn mùa hè. Giai đoạn này có sự thịnh vượng rộng rãi, mức độ việc làm cao và mức sống tăng. Niềm tin kinh doanh cao và chi tiêu của người tiêu dùng tăng. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, các vấn đề trong tương lai bắt đầu nảy sinh. Đầu cơ quá mức và các hoạt động không bền vững có thể dẫn đến sự mất cân bằng kinh tế. Ví dụ như bong bóng dot-com vào cuối những năm 1990 và bong bóng nhà đất vào giữa những năm 2000 là minh chứng cho giai đoạn mùa hè trước khi có suy thoái.
• Mùa thu: Giai đoạn mùa thu tượng trưng cho thời kỳ suy thoái kinh tế và thu hẹp. Thường đi kèm với khủng hoảng tài chính, suy thoái và kinh tế chậm lại. Nợ nần, dư thừa công suất và sự mất cân đối khác dần trở nên rõ ràng và ảnh hưởng đến kinh tế. Giai đoạn này thường có mất việc làm, phá sản và giảm chi tiêu của người tiêu dùng. Chính phủ và ngân hàng trung ương có thể can thiệp bằng các chính sách tài chính và tiền tệ để giảm thiểu suy thoái và kích thích phục hồi kinh tế. Cuộc suy thoái thập kỷ 1930 và khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 là ví dụ cho giai đoạn mùa thu khắc nghiệt.
• Mùa đông: Giai đoạn mùa đông là giai đoạn cuối cùng của sóng Kondratieff, thể hiện thời kỳ suy thoái kinh tế và tái cơ cấu. Đây là thời điểm thanh lọc và điều chỉnh kinh tế, với việc loại bỏ những dư thừa từ các giai đoạn trước. Trong giai đoạn này, các doanh nghiệp yếu sẽ thất bại và các ngành kém hiệu quả phải trải qua quá trình tái cơ cấu đáng kể hoặc thậm chí biến mất. Giai đoạn mùa đông thường gắn liền với tỷ lệ thất nghiệp cao, hoạt động kinh tế suy thoái và áp lực giảm phát. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra cơ hội cho các ngành công nghiệp và công nghệ mới

Các chu kỳ sóng Kondratieff trước đây

Kondratieff đã xác định một số chu kỳ dài xen kẽ giữa chu kỳ tăng trưởng kinh tế cao và chu kỳ tăng trưởng chậm. Các chu kỳ sóng chủ yếu dựa trên hàng hóa nông nghiệp và giá đồng ở châu Âu, nơi ông quan sát các giai đoạn tiến hóa và điều chỉnh trong các hoạt động kinh tế khác nhau diễn ra trong nền kinh tế nội địa. Các chu kỳ kéo dài khoảng 50 đến 60 năm và bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau có tính lặp lại. Đã có 6 làn sóng đổi mới Kondratieff kể từ những năm 1780.

#1 – Chu kỳ đầu tiên − Quá trình phát triển động cơ hơi nước

Làn sóng kéo dài từ năm 1780 đến năm 1830 và giai đoạn này chịu ảnh hưởng bởi sự phát triển của động cơ hơi nước và sự mở rộng của ngành dệt may trên toàn cầu.

#2 – Chu kỳ thứ hai – Sự ra đời của ngành thép

Chu kỳ thứ hai bắt đầu từ năm 1830 và kéo dài trong 50 năm cho đến năm 1880. Sự phát triển quan trọng nhất trong thời kỳ này là ngành công nghiệp thép, cùng với quy trình chế biến nhanh Bessemer. Giai đoạn này cũng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của đường sắt, tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế.

#3 – Chu kỳ thứ ba – Sự tiến bộ trong khoa học

Chu kỳ thứ ba kéo dài từ năm 1880 đến năm 1930. Thời kỳ này chứng kiến sự phát minh và ứng dụng thực tiễn dựa trên kiến thức khoa học. Với sự gia tăng đáng kể của nguồn cung điện, nhiều tiến bộ đã được đạt được trong ngành hóa học. Điều này đã dẫn đến sản xuất hàng loạt và các nhà máy đã thấy được lợi ích của quy mô lớn.

#4 – Chu kỳ thứ tư – Ngành Dầu khí

Giai đoạn thứ tư bắt đầu từ năm 1930 và kết thúc vào năm 1970. Sóng Kondratieff thứ tư chứng kiến sự phát triển của ngành công nghiệp dầu mỏ - một lĩnh vực quan trọng góp phần vào sự tiến bộ của ngành công nghiệp ô tô. Khi Tổ chức các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) tăng giá dầu thô vào những năm 1970, giai đoạn thứ tư kết thúc và đẩy Mỹ vào giai đoạn suy thoái.

#5 - Giai đoạn thứ năm - Đổi mới công nghệ máy tính

Công nghệ thông tin và khoa học máy tính đã mở ra giai đoạn thứ năm, tạo nên cơn sóng mạnh mẽ cho nền kinh tế thế giới. Mọi người bắt đầu sử dụng máy tính trong cuộc sống hàng ngày và nhanh chóng nắm bắt cách hoạt động của chúng. Giai đoạn này còn được biết đến với sự chuyển đổi từ xã hội công nghiệp sang xã hội thông tin.

#6 - Giai đoạn thứ sáu - Chăm sóc sức khỏe

Giai đoạn này được cho là bắt đầu từ năm 2005. Các nhà kinh tế tin rằng thế giới hiện đang tiến vào giai đoạn sóng Kondratieff thứ sáu. Chăm sóc sức khỏe và đổi mới trong lĩnh vực y tế dường như là trọng tâm của giai đoạn này.

Các quan điểm phản bác lý thuyết sóng Kondratieff

Nhiều nhà kinh tế học hàng đầu trên thế giới không đồng ý với lý thuyết sóng dài. Thậm chí, trong số những người chấp nhận nó, vẫn có sự không đồng thuận về nguyên nhân gây ra các chuỗi sóng, và họ cũng không đồng nhất về thời điểm cụ thể mà các sóng bắt đầu và kết thúc. Cuộc tranh luận này chỉ ra sự không đồng nhất lớn về lý thuyết của Kondratiev, nhiều nhà kinh tế đã chỉ trích và phản đối lý thuyết sóng Kondratieff với một số lý do sau.

• Chu kỳ không có điểm bắt đầu và kết thúc rõ ràng, không có nhà kinh tế nào có thể dự đoán chính xác điều đó.
• Mặc dù mỗi chu kỳ kéo dài từ 40 đến 50 năm nhưng vẫn không có dấu hiệu nào cho thấy khi nào một chu kỳ mới sẽ bắt đầu.
• Chu trình dựa trên thông tin không rõ ràng, tạo ra sự phức tạp và nhầm lẫn.
• Trong nhiều quốc gia và nền kinh tế nhỏ, sự tồn tại của các chuỗi sóng như vậy không thể được chứng minh do thiếu dữ liệu lịch sử.
• Nhiều học giả tin rằng những lỗ hổng thực sự trong hành vi của con người trong một số tình huống kinh tế cụ thể chưa được xem xét. Lý thuyết này không đặt trách nhiệm cho hành vi của con người trong các tình huống kinh tế khác nhau.
• Một tranh cãi xoay quanh lý thuyết Kondratieff là nghiên cứu này có tính chủ quan vì nó chỉ tập trung vào một số sự kiện nhất định và bỏ qua những sự kiện khác.
• Nhiều người cho rằng lý thuyết này chỉ có ý nghĩa và áp dụng được trong thời kỳ trước Thế chiến thứ hai.

Mỗi chuỗi sóng Kondratieff diễn ra trong các lĩnh vực kinh tế khác nhau như công nghiệp thép, hóa chất và công nghệ. - Ảnh từ Internet

Bất chấp những chỉ trích này, lý thuyết sóng Kondratieff vẫn tiếp tục là một ý tưởng quan trọng và có ảnh hưởng đối với tư duy kinh tế và vẫn được nghiên cứu bởi các nhà kinh tế và doanh nhân quan tâm đến xu hướng và mô hình kinh tế dài hạn cho đến ngày nay.