Sông Thương

Sông Thương, trước đây được biết đến với tên Sông Nhật Đức, cũng như Sông Nam Bình, Sông Lạng Giang, và Sông Long Nhỡn, là một nhánh lớn của sông Thái Bình, chảy qua các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, và Hải Dương.

Dòng chảy

Sông Thương bắt nguồn từ dãy núi Na Pa Phước, làng Man, xã Vân Thủy, huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn, chảy qua vùng trũng Mai Sao - Chi Lăng và tiếp tục vào Bắc Giang. Tại Phả Lại, nó hợp lưu với sông Lục Nam và sau đó nhập vào sông Cầu tại Lục Đầu Giang, tạo nên hệ thống sông Thái Bình rộng lớn. Sông có tổng chiều dài 157 km và diện tích lưu vực trên 6660 km2. Nó chảy qua thành phố Bắc Giang và kết thúc tại phường Phả Lại, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Sông nhận nước từ sông Lục Nam tại ngã ba Nhãn, rồi hợp lưu với sông Cầu tại ngã ba Lác, hình thành sông Thái Bình tại ngã ba Lác.

Tại tỉnh Bắc Giang, sông Thương đi qua các huyện Lạng Giang, Yên Thế, Tân Yên, Thành phố Bắc Giang, và huyện Yên Dũng.

Sông Thương có nhiều phụ lưu đáng kể như sông Trung, sông Sỏi, sông Máng, sông Sim, và sông Hóa.

- Sông Trung, chi lưu lớn nhất của sông Thương, bắt nguồn từ thung lũng Đình Cả ở vùng núi phía đông nam huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Sông dài 35 km và có diện tích lưu vực 1270 km2, tính đến điểm hợp lưu tại cầu Na Hoa, xã Hồ Sơn, huyện Hữu Lũng.

- Sông Sỏi xuất phát từ huyện Yên Thế, Bắc Giang, và hợp lưu với sông Thương tại khu vực tiếp giáp của ba huyện Yên Thế, Tân Yên và Lạng Giang.

- Sông Máng, một sông nhân tạo ở Việt Nam, được xây dựng từ thời Pháp thuộc. Sông dài 52 km, nối với sông Cầu gần thác Huống (đập Huống) ở trung tâm tỉnh Thái Nguyên và hợp lưu với sông Thương tại Bến Thôn, tây bắc tỉnh Bắc Giang.

- Sông Sim (ngòi sim) bắt nguồn từ Thái Nguyên, chảy qua các huyện Hiệp Hòa và Việt Yên, đến xã Đa Mai thì hợp lưu với sông Thương. Sự kết hợp này làm cho sông Thương có hai dòng nước song song: một bên trong xanh và một bên đục, hiện tượng này có thể quan sát thấy đến thành phố Bắc Giang.

- Sông Hóa dài 47 km, với diện tích lưu vực 385 km2. Phần lớn đoạn giữa của sông nằm trong lòng hồ Cấm Sơn, một hồ nổi tiếng thuộc huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.

Tuyến vận tải của sông kéo dài hơn 64 km, từ Phả Lại, tỉnh Hải Dương đến thị trấn Bố Hạ, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.

Các loại tàu thuyền có thể chở từ 200-250 tấn, và xà lan từ 250-300 tấn hoạt động trên đoạn sông từ Phả Lại đến Bến Tuần (huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang dài 49 km). Đoạn từ Bến Tuần đến Bố Hạ, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang có các thuyền nhỏ chở từ 50-70 tấn hoạt động trong hai mùa, nhưng đoạn này hẹp và có nhiều bãi bồi.

Vào thời phong kiến, khi quan quân lên trấn ải biên thùy Lạng Sơn, gia quyến của họ được phép tiễn đưa tại con sông này. Những chia tay cảm động đã khiến con sông này được gọi là Sông Thương.

Sông Thương trong văn học và âm nhạc

• Sông Thương thường xuất hiện trong văn học và âm nhạc. Ví dụ, trong bài hát tiền chiến 'Con thuyền không bến' của Đặng Thế Phong:

...Lướt theo chiều gió, một con thuyền,

Theo trăng sáng, trôi trên sông Thương,

Nước chảy đôi dòng, không biết bờ bến,

Thuyền ơi thuyền, trôi về đâu?

Trên sông Thương, ai hay nông sâu?

Nhớ lúc chiều sương, cùng ai sẻ chia tâm sự.

Bao nỗi buồn thương, thuyền lướt trôi theo dòng...

• Hoặc trong 'Trường ca Con đường cái quan' của Phạm Duy:

Sông Thương ơi, nước chảy đôi dòng

Anh trở về Hà Nội, lòng dâng trào tình yêu em

Sông Thương ơi, nước đục, người đen

Anh về thành phố, không thể quên hình bóng em...

Hoặc là:

Sông Thương với dòng nước chia đôi

Bên trong trong trẻo, bên đục mờ, em nhìn bên nào

• Được lấy cảm hứng từ câu ca dao:

Sông Thương có nước chảy thành hai dòng.

Em nhìn bên trong xanh hay bên đục?

• Theo nhà văn Toan Ánh, hiện tượng 'Sông Thương nước chảy đôi dòng' là có thật!

Đó thực ra là hiện tượng nước sông Sim (ngòi Sim) nhập vào sông Thương. Nước từ cánh đồng chiêm đục đầy phù sa khi gặp nước trong xanh của sông Thương, tạo ra hiện tượng hai dòng nước không hòa lẫn trong một đoạn khá dài (khoảng 100 mét). Hiện tượng này đã không còn nữa, nhưng hình ảnh đó vẫn đọng lại trong lòng người, như những tâm tư đầy phù sa thương nhớ của sông Thương.

• Vị trí của Sông Thương nằm giữa Sông Cầu và Sông Lục:

Em ơi, em nằm ở giữa;

Cầu và Lục nằm hai bên.

Các cây cầu bắc qua sông Thương

• Cầu Chi Lăng trên Quốc lộ 1 mới, nằm ở xã Chi Lăng, huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn.
• Cầu Na Hoa trên Đường tỉnh 245, nối xã Sơn Hà và xã Hồ Sơn, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn.
• Cầu Lường trên Quốc lộ 1, kết nối huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn với huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.
• Cầu Bố Hạ trên Đường tỉnh 265, nối Thị Tấn Bố Hạ - Yên Thế với Nghĩa Hưng - Lạng Giang.
• Cầu Bến Tuần trên Đường tỉnh 295, nối Hợp Đức - Tân Yên với Mỹ Hà - Lạng Giang.
• Cầu Mỹ Độ trên Quốc lộ 1 cũ, chạy qua thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang.
• Cầu Á Lữ nối đường Á Lữ, phường Trần Phú với Quốc lộ 17, xã Tân Mỹ (TP Bắc Giang).
• Cầu Xương Giang trên Quốc lộ 1 mới, qua thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang.
• Cầu Đồng Sơn.
• Cầu Bến Đám nối tám xã và một thị trấn phía Đông Bắc với khu ba Tổng (gồm chín xã và một thị trấn huyện lỵ) của huyện Yên Dũng.
• Cầu Sông Thương 1 và cầu Sông Thương 2 trên cao tốc Bắc – Nam phía Đông đoạn Bắc Giang – Lạng Sơn, kết nối huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn với huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

Các liên kết hữu ích