Stonehenge

Stonehenge là một di tích đá khổng lồ từ thời kỳ đồ đá mới và đồ đồng, nằm gần Amesbury, Anh, thuộc hạt Wiltshire, cách Salisbury 13 km về phía bắc. Đây là một địa điểm có tọa độ địa lý cụ thể [1].

Công trình này bao gồm một vòng đá lớn được bao quanh bởi các công sự đất, và là một trong những di tích tiền sử nổi tiếng nhất toàn cầu. Các nhà khảo cổ cho rằng các cột đá được dựng lên từ khoảng 2500-2000 trước Công nguyên, trong khi các vòng đất xung quanh được xây dựng sớm hơn, khoảng 3100 năm trước Công nguyên.

Khu vực này cùng các khu vực lân cận đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1986.

Đề cập đến nguồn gốc của tên gọi

Từ điển tiếng Anh Oxford lấy từ bảng chú giải thuật ngữ cổ của Elfric từ thế kỉ 10, henge-cliff có nghĩa là 'vách đứng', một tảng đá treo hoặc hỗ trợ, mặc dù Stanheng (gần Salis bury) được công nhận bởi nhà văn từ thế kỉ 11 là 'những tảng đá bổ sung'. William Stukeley vào năm 1740 cho biết, 'Những tảng đá rời rạc ngày nay gọi là những khớp nối ở Yorkshire...Tôi không nghi ngờ gì, Stonhenge trong tiếng Saxon có ý nghĩa là các tảng đá treo.' Stonehenge Complete của Christopher Chippindale cho biết sự bắt nguồn của tên gọi Stonehenge từ từ ngữ tiếng Anh cổ stān có nghĩa là 'đá', và henge có nghĩa là 'bản lề' (vì các thanh dầm cửa bản lề trên các tảng đá dựng đứng) hoặc hen(c)en có nghĩa là 'treo' hoặc 'giá treo cổ' hoặc 'nhạc cụ của tra tấn'. Giống kiến trúc bao gồm các tảng đá dựng đứng của Stonhenge, giá treo cổ thời trung cổ gồm 2 trụ đứng với một thanh ngang, thay vì chữ L ngược quen thuộc ngày nay.

Phần chia các 'khớp nối' đã cho thấy của nó cho một lớp các di tích được biết đến như các khớp nối. Các nhà khảo cổ xác định các khớp nối như các nền đất bao quanh một hình tròn được rào lại cùng một rãnh bên trong. Như thường có trong thuật ngữ khảo cổ, đây là một di tích, và Stonehenge không thực sự là một khớp nối như cái đê bên trong cái rãnh của nó. Mặc dù đồng thời với các khớp nối từ thời đồ đá và vòng tròn đá, Stonehenge không điển hình trong nhiều cách - ví dụ, cao hơn 24m,, kiến trúc gồm 2 thanh đá dựng đỡ một thanh đá nằm ngang vẫn tồn tại của nó hỗ trợ thanh dầm cửa được tổ chức tại địa điểm với lỗ mông và khớp, làm cho nó trở nên độc đáo.

Lịch sử

Mike Parker Pearson, lãnh đạo của dự án Riverside Stonehenge, nhấn mạnh rằng Stonehenge dường như đã có mối liên hệ với các ngôi mộ ngay từ khi nó xuất hiện:

'Stonehenge là nơi chôn cất ngay từ khi xuất hiện và trải qua thời kỳ huy hoàng của mình vào khoảng giữa thế kỷ thứ 3 TCN. Việc hoả táng đã được thực hiện từ thời kỳ khối sa thạch và tượng đài sau này đã được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, vẫn là nơi yên nghỉ của những người đã khuất.'

Sự phát triển của Stonehenge qua nhiều giai đoạn xây dựng kéo dài suốt ít nhất 1500 năm. Có các bằng chứng về các công trình xây dựng quy mô lớn tại và xung quanh tượng đài, cho thấy khu vực này có lẽ đã tồn tại từ 6500 năm trước.

Nhiều nhà nghiên cứu tin rằng Stonehenge đã từng được hoàn thiện như một công trình kiến ​​trúc tuyệt vời. Tuy nhiên, điều này chưa thể được chứng minh hoàn toàn do một phần đá đã mất và nhiều lỗ hổng đặt đá chưa từng được phát hiện. Việc nghiên cứu và hiểu biết về các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển phức tạp của Stonehenge là kết quả của sự ảnh hưởng từ thiên nhiên và các yếu tố như thời kỳ cận băng hà cũng như các hoạt động của động vật đào bới. Nhà nghiên cứu khảo cổ hiện đại đều đồng ý với quan điểm này.

Trước khi hoàn thành (trước năm 8000 TCN)

Các nhà khảo cổ đã phát hiện ra bốn hoặc có thể là năm lỗ cọc từ thời kỳ đá giữa (có thể một trong số đó đã bị che khuất bởi một cây che), được cho là từ khoảng năm 8000 TCN, dưới một khu vực đỗ xe du lịch hiện đại. Các cột cọc này được xây quanh một cây thông có đường kính 0,75 mét và sau đó đã bị phá hủy. Ba trong số chúng được xếp theo hướng đông-tây, có thể có ý nghĩa tín ngưỡng; không có đường song song nào đã biết ở Anh vào thời điểm đó, nhưng cũng có thể tương tự như ở Scandinavi. Sau đó, Salisbury Plain vẫn còn là khu rừng, nhưng khoảng 4000 năm sau đó, vào đầu thời kỳ đá mới, con người đã xây dựng một đê cao tại Robin Hood's Ball và các mộ cổ dài ở xung quanh. Vào khoảng năm 3500 TCN, một tượng đài với kiến trúc làm bằng đất và hai hàng rào xung quanh đã được xây dựng với chiều cao 700 mét về phía bắc, khi những người nông dân đầu tiên bắt đầu phát triển khu vực sau khi đã phá hủy rừng.

Stonehenge 1 (khoảng năm 3100 trước Công nguyên)

Đây là tượng đài đầu tiên, gồm một vòng đất tròn và rãnh vòng quanh, được xây dựng từ cuối thế kỉ thứ 4 trước Công nguyên, có đường kính khoảng 110m. Có một con đường vào phía đông bắc và một con đường nhỏ hơn ở phía nam. Stonehenge nằm trên một cánh đồng rộng và dốc. Những người xây dựng đã chôn những con bò và hươu dưới rãnh này, cùng với một số đá lửa để làm công cụ. Các xương và đá này đã được chôn sau một thời gian chăm sóc. Rãnh kéo dài và bị đào sâu ở một số điểm. Các mảnh đất đào lên từ rãnh này đã được xếp lên để tạo thành vòng đất. Giai đoạn đầu tiên dự kiến vào khoảng năm 3100 trước Công nguyên, sau đó rãnh đã bị đào sâu hơn. Bên ngoài khu vực có một vòng tròn với 56 lỗ, mỗi lỗ có đường kính khoảng 1m, được biết đến là lỗ Aubrey, theo tên của John Aubrey, nhà sưu tầm đồ cổ thế kỉ 17, người đầu tiên phát hiện chúng. Các lỗ này có thể chứa các thanh gỗ để tạo thành một vòng gỗ, mặc dù chưa có bằng chứng khai quật. Một cuộc khai quật gần đây đã chỉ ra rằng những lỗ Aubrey ban đầu có thể được sử dụng để dựng một vòng đá xanh. Nếu điều này đúng, Stonehenge có thể là cấu trúc đá sớm nhất được biết đến tại địa phương này khoảng 500 năm. Ngoài rãnh, còn có một vòng đất nhỏ, có thể được xây dựng trong thời kỳ này.

Stonehenge 2 (khoảng năm 3000 trước Công nguyên)

Không có bằng chứng nào tồn tại về giai đoạn 2 này. Các lỗ trụ vào đầu thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên cho thấy rằng có một số cấu trúc gỗ xung quanh vào thời kỳ này. Các thanh gỗ được đặt ở cửa vào phía đông bắc và một số cột song song với cửa vào phía Nam. Các lỗ trụ này nhỏ hơn so với lỗ Aubrey, chỉ có đường kính khoảng 0,4m, và ít được đặt hơn. Các vòng đất đã giảm chiều cao một cách có chủ đích và rãnh tiếp tục bị đào sâu. Ít nhất 25 lỗ Aubrey đã được biết đến sau này, khi các hoạt động xâm nhập và hoả táng bắt đầu diễn ra 2 thế kỷ sau khi Stonehenge được xây dựng. Có vẻ như bất kỳ mục đích ban đầu nào của các lỗ này đã bị thay thế để trở thành nơi chôn cất trong giai đoạn 2. Hơn 30 cuộc hoả táng diễn ra ở các rãnh xung quanh và một số khác ở các vị trí khác trong khu vực, chủ yếu là ở nửa phía đông. Stonehenge có thể được hiểu là một nơi hoả táng vào thời kỳ này, là nơi đầu tiên được biết đến với hoạt động hoả táng sớm nhất trong quần đảo Anh. Xương của những người chưa hoả táng cũng được tìm thấy trong các rãnh đã lấp đầy này. Bằng chứng từ các đồ gốm từ cuối thế kỷ đồ đá cũng được tìm thấy và có liên quan đến giai đoạn này.

Stonehenge 3 thời kỳ I (khoảng năm 2600 trước Công nguyên)

Các nhà khảo cổ học đã chỉ ra rằng khoảng năm 2600 trước Công nguyên, các nhà xây dựng ưa dùng gỗ hơn là đá và đã đào hai lỗ trung tâm (lỗ Q và lỗ R). Các lỗ trụ chỉ một phần được biết đến (vì vậy, các bằng chứng hiện tại đôi khi được miêu tả như 'hình lưỡi liềm'); tuy nhiên, chúng có thể còn thành một vòng đôi. Các lỗ này chứa 80 tảng đá đứng (hiển thị màu xanh trên bản đồ), nhưng chỉ còn 43 tảng tồn tại đến ngày nay. Những tảng đá xanh (một số được làm từ dolerit, một loại đá lửa), được nhiều người cho là được chuyển từ Preseli Hills, Wales ngày nay cách đây 250 km. Một lý thuyết gần đây cũng cho rằng chúng được mang lại gần hơn từ các tảng băng trôi. Những khối đá đứng khác từng là những khối sa thạch nhỏ, sau đó được sử dụng làm rầm đỡ. Những khối đá nặng gần 4 tấn này bao gồm dolerite từ kỷ Ordovician cùng với nhiều loại đá khác nhau. Mỗi khối đá cao khoảng 2m, sâu từ 1m đến 1,5m và dày khoảng 0,8m. Đây là những vật liệu được biết đến từ thời điểm này, hầu hết có nguồn gốc từ Carmarthenshire hoặc Brecon Beacons và có thể đã được đặt như một khối đá đơn lẻ.

Cửa phía Tây Bắc đã được mở rộng, kết quả là nó chính xác hơn trong việc kết hợp hướng của bình minh và ánh nắng vào mùa đông. Giai đoạn này của kì quan bị gián đoạn, những khối đá nhỏ dường như đã bị loại bỏ và các lỗ Q và R bị lấp lại một cách có chủ ý. Tuy vậy, kì quan này dường như đã bị thụt lùi trước sự quan trọng của Avebury vào cuối giai đoạn này.

Khối Heelstone, một loại sa thạch từ kỉ thứ ba, cũng có thể đã được xây dựng bên ngoài lối vào trong giai đoạn này. Nó không có ngày cụ thể và có thể được cài đặt vào bất kỳ thời điểm nào trong giai đoạn 3. Ban đầu nó đi kèm với một viên đá thứ hai, nhưng sau đó viên đá đó đã mất tích. Hai hoặc ba cổng đá lớn đã được thiết lập ở lối vào phía Tây Nam, trong đó chỉ còn lại một khối đá Slaughter dài 4,9m. Một điểm đặc biệt khác, được xây dựng trong giai đoạn 3 một cách lỏng lẻo, bao gồm bốn Trạm đá (Station Stone), trong đó có hai trạm đá đứng trên đỉnh gò (các trạm 2 và 3). Các gò này được biết đến là 'nấm mồ', mặc dù chúng không dùng để chôn. Stonehenge Avenue, một cặp rãnh song song và ụ đất kéo dài 3 km tới sông Avon, cũng được thêm vào. Hai rãnh giống rãnh Heelstone bao quanh Heelstone (sau này được giảm xuống thành một khối đá đơn lẻ) cũng được đào xung quanh Station Stone.

Stonehenge 3 giai đoạn II (khoảng năm 2600 đến 2400 TCN)

Trong giai đoạn tiếp theo, một lượng lớn 30 tảng đá sa thạch từ thời Oligocene và Miocene (màu xám trên bản đồ) đã được mang đến. Chúng có thể xuất phát từ mỏ đá khoảng 40 km về phía bắc của Stonehenge trên Marlborough Downs, hoặc có thể được lựa chọn từ một 'bãi rác' sa thạch. Những hòn đá được trang trí với lỗ mộng và được nối với nhau trước khi 30 hòn đá được dựng thẳng đứng với đường kính tổng cộng là 33m, với một vòng gồm 30 thanh dầm đá nằm trên đỉnh. Những thanh dầm được ghép với nhau như cách chế tác gỗ, với các mẫu và rãnh nối với nhau. Mỗi khối đá đứng cao khoảng 4,1m, rộng 2,1m và nặng khoảng 25 tấn. Mỗi khối đá rõ ràng được làm với hiệu ứng thị giác cuối cùng trong tâm trí.

Stonehenge - Đền mặt trời Ai Cập. Hình thức chữ viết Ai Cập tại Stonehenge

Liên kết ngoài

Tài liệu liên quan đến Stonehenge tại Wikimedia Commons