Mỗi năm, khi xuân về, sự háo hức tràn ngập trong lòng mọi người, bởi lễ hội nổi tiếng nhất Bắc Ninh lại diễn ra - Hội Lim. Tại những làng xã cổ quanh núi Lim và hai bờ sông Tiêu Tương, hội lớn như một biểu tượng văn hóa, kết nối nghệ thuật và tâm linh của người Kinh Bắc.
-> Khám phá những khách sạn tuyệt vời tại Bắc Ninh trong lễ hội
Nguồn gốc huyền bí của Hội Lim
Bí mật lịch sử Hội Lim được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác với những câu chuyện kỳ bí. Một trong những quan niệm thú vị là Hội Lim xuất phát từ hội chùa, hội hát, liên quan đến tiếng hát của chàng Trương Chi, với dấu vết xưa rõ nét trên dòng sông Tiêu Tương ở các làng quê vùng Lim. Truyền thuyết xoay quanh câu chuyện tình giữa Trương Chi và Mỵ Nương.
Hội Lim, một đám đông của lịch sử, từng bước phát triển thành hội hàng tổng Nội Duệ. Những lễ hội truyền thống của từng làng trong tổng Nội Duệ đã tạo nên bức tranh độc đáo với nhiều nghi lễ rước, tế lễ, và hoạt động nghệ thuật dân gian đa dạng. Hát trống quân, hát chèo, ca trù, hát tuồng, và hát quan họ tạo nên bức tranh văn hóa độc đáo, được viên quận công Đỗ Nguyên Thụy – người có công lớn trong sự phát triển của Hội Lim - tự hiến đất đai và tài trợ cho tổng Nội Duệ. Ông còn định rõ lễ nhập tịch cầu phúc vào dịp tháng Giêng hàng năm, theo truyền thống “xuân thu nhị kỳ”.
Sau 40 năm, vào phần lớn của thế kỷ XVIII, người xứ Đình Cả - tướng công Nguyễn Đình Diễn, đã tiếp tục làm mới và phát triển hội Lim. Ông chi trả ruộng và tiền cho hội tổng, chuyển từ mùa thu tháng Tám sang mùa xuân tháng Giêng. Ông còn mua nửa quả núi Hồng Vân (gọi là núi Lim) để xây lăng mộ cá nhân trên đỉnh núi.
Hội Lim vẫn duy trì suốt thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX. Trong cuộc chiến chống thực dân Pháp và Mỹ, hội Lim bị tạm ngừng trong nhiều thập kỷ cho đến sau những nỗ lực đổi mới. Ngày nay, hội mở cửa vào ngày 13 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
Với việc mở rộng diện tích và quy mô, có thể nói hội Lim trở thành một lễ hội lớn và được tổ chức một cách công phu, hoành tráng.
Đền thờ ai tại Hội Lim Bắc Ninh?
Tại không gian lễ hội, núi Lim là trung tâm, nơi có chùa Lim thờ ông Hiếu Trung Hầu, người khai sinh tục hát Quan họ. Hội Lim diễn ra ở 3 địa phương xung quanh: xã Nội Duệ, xã Liên Bão và thị trấn Lim. Kỳ hội kéo dài 3 ngày (từ ngày 12 đến 14 tháng Giêng âm lịch), với ngày 13 là hội chính với nhiều sự kiện tập trung. Du khách thường hướng du lịch Bắc Ninh vào ngày 13 để tham gia hội Lim.
Hội Lim mở mạch bằng lễ rước, với đoàn rước là những người dân mặc trang phục cổ trang rực rỡ. Trong ngày lễ chính (ngày 13 tháng Giêng), các nghi lễ rước, tế lễ đến các đền và lăng thần thánh tại Cổ Lũng, Hồng Vân, quận công Đỗ Nguyên Thụy, cúng Phật và bà mụ Ả ở chùa Hồng Ân. Ngoài phần lễ, hội còn có nhiều trò chơi dân gian như đấu võ, đấu vật, đấu cờ, đu tiên, thi dệt cửi, nấu cơm… Đặc biệt, điều độc đáo là phần hát hội.
Truyền thống lâu dài đã kế thừa một phong tục đặc sắc, mê hoặc mà chỉ thấy ở Bắc Ninh, đó là những hoạt động văn hóa tuyệt vời của nghệ thuật hát dân ca Quan họ – một di sản văn hóa quý báu của cả dân tộc. Quan họ diễn ra từ ngày 12 tháng Giêng tại Lim (sân chùa Hồng Ân và các trại Quan họ) và khắp các chùa, đình. Hội hát Quan họ Bắc Ninh có thể xuất hiện ở mọi nơi: trong nhà, trên sân đình, trước cửa chùa, hoặc trên những chiếc thuyền thúng trôi trên ao, hồ – nơi lưu giữ ký ức xưa của dòng sông Tiêu Tương, nơi mà giọng hát cuốn hút của Trương Chi đã từng làm say đắm nàng Mỵ Nương xinh đẹp. Điều duy nhất cần là nơi đó có những liền anh, liền chị.
Liền anh gập khăn, liền chị mặc áo ba lớp, đeo nón thúng bằng dải yếm lụa, những ô lục tạo hình, khăn đóng, áo cặp họa tiết gấm… đều ẩn chứa bản sắc của mùa xuân trong trang phục truyền thống. Sự gặp gỡ, đón tiếp của họ đậm chất thân thiện, nồng ấm, tinh tế và lịch lãm, theo lối hát Quan họ, kết hợp giữa điệu nhạc dân ca và lời thơ, tạo nên một trình độ nghệ thuật cao. Đó là một sự hòa quyện tinh tế, sâu sắc giữa âm nhạc và lời ca nhằm bày tỏ tình yêu trong trắng, lòng trung thành và sự hết lòng vì người kia. Hãy dành thời gian thưởng thức những bản Quan họ do những nghệ nhân của vùng đất Kinh Bắc thể hiện, bạn chắc chắn sẽ có một trải nghiệm khó quên.
Nắm than, quạt nước, tiễn trà cho người xơi.
Trà này thật ngon, hỡi bạn ơi,
Một chén, tôi trao người xơi với trái tim biết ơn.
Khi buổi chia tay ập đến, lời ca vẫn là vòng xoáy không buông, làm chân khách bước đi khó khăn:
Ở lại đi, người ơi, xin đừng vội về…
Hội Lim là một lễ hội truyền thống không thể bỏ qua đối với những người yêu thích du lịch và đam mê nét đẹp văn hóa dân tộc. Trang phục truyền thống như áo mớ bảy mớ ba, nón ba tầm, quai thao, dải yếm lụa sồi, ô lục soạn, khăn đóng, áo cặp the hoa gấm... là biểu tượng của sự sống động và tinh tế của mùa xuân. Cách mà các tổ chức hội Lim được tổ chức là độc đáo, mỗi biểu tượng, cử chỉ đều toát lên vẻ đẹp tinh tế và đặc sắc của người Kinh Bắc. Quan họ, do đó, không chỉ là một di sản vật thể mà còn là nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Nhìn vào hình ảnh của những thiếu nữ trong bộ trang phục truyền thống tại hội Lim năm 2017: