Sự ghen tị

Ngoài việc xem xét ghen tị trong các mối quan hệ tình cảm, hãy tham khảo Ghen. Để biết thêm về các chủ đề tương tự, xem: Ghen (định hướng).

Ghen tị (cũng gọi là ganh tị hay đố kỵ) là cảm xúc xảy ra khi một người cảm thấy thiếu thốn những phẩm chất, thành tựu, hoặc tài sản của người khác và mong muốn có được những điều đó hoặc không muốn người khác sở hữu chúng.

Ghen tị có thể bao gồm nhiều cảm xúc như giận dữ, oán hận, cảm giác không công bằng, bất lực, hoặc ghê tởm. Về nghĩa nguyên thủy, ghen tị khác với đố kỵ, mặc dù hai thuật ngữ này thường được dùng thay thế cho nhau trong tiếng Anh, và ghen tị hiện nay cũng được hiểu theo nghĩa ban đầu của đố kỵ.

Ghen tị là một trải nghiệm phổ biến trong các mối quan hệ của con người, và nó đã được quan sát thấy ở trẻ em mới 5 tháng tuổi. Một số nhà nghiên cứu cho rằng ghen tị xuất hiện trong mọi nền văn hóa và là một đặc điểm phổ quát. Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng ghen tị là một cảm xúc đặc trưng của từng nền văn hóa.

Ghen tị có thể xuất hiện dưới dạng nghi ngờ hoặc phản ứng, thường được củng cố thành một chuỗi cảm xúc mãnh liệt và trở thành một trải nghiệm phổ quát trong cuộc sống con người. Các nhà tâm lý học đã đề xuất nhiều mô hình để nghiên cứu các yếu tố tiềm ẩn của sự ghen tị và xác định những yếu tố gây ra nó. Các nhà xã hội học chứng minh rằng niềm tin và giá trị văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân gây ra sự ghen tị và các hình thức thể hiện sự ghen tị được xã hội chấp nhận. Các nhà sinh học đã chỉ ra những yếu tố có thể ảnh hưởng vô thức đến cách biểu hiện sự ghen tị.

Trong suốt lịch sử, các nghệ sĩ đã khám phá chủ đề ghen tị qua nhiều hình thức nghệ thuật như ảnh, tranh, phim, bài hát, kịch, thơ, và sách. Các nhà thần học cũng đã đưa ra các quan điểm tôn giáo về ghen tị dựa trên các kinh điển của đức tin tương ứng.

Bertrand Russell cho rằng ghen tị là nguyên nhân mạnh mẽ nhất gây ra nỗi bất hạnh.

Nguyên nhân

Trải nghiệm chung về ghen tị và đố kỵ đối với nhiều người có thể liên quan đến:

• Lo lắng về việc mất mát
• Nghi ngờ hoặc tức giận vì bị phản bội trong tâm trí hoặc nhận thức
• Tự làm giảm giá trị bản thân và cảm giác mất mát
• Thiếu tự tin, sự không chắc chắn và cảm giác cô đơn
• Sợ mất đi một người quan trọng hoặc một điều gì đó quý giá
• Tâm lý không tin tưởng
• Cảm giác tự ti
• Khao khát
• Những bất công trong hoàn cảnh
• Những động lực ghen tị thường đi kèm với cảm giác tội lỗi về các cảm xúc của mình
• Mong muốn có động lực để cải thiện hoặc phát triển
• Mong muốn có các phẩm chất hoặc sự hấp dẫn của đối thủ

Các loại ghen tị

Các nhà tâm lý học khuyên nên phân biệt các dạng ghen tị. Ghen tị ác ý là một cảm xúc khó chịu, khiến người ghen tị muốn hạ bệ những người mà họ nghĩ là tốt hơn mình hoặc có những thứ mà bản thân không có, dẫn đến phản ứng tiêu cực. Ngược lại, ghen tị thiện ý có thể tạo ra tác động tích cực, liên quan đến sự công nhận của người khác, nhưng làm cho người ghen tị mong muốn trở nên như vậy. Theo các nghiên cứu, lòng ghen tị có thể thúc đẩy sự cạnh tranh, cải thiện và tạo động lực tích cực với sự ngưỡng mộ đối phương. Nếu được xử lý đúng cách, loại ghen tị này có thể có ảnh hưởng tích cực đến tương lai của một người, giúp họ trở thành người tốt hơn và thành công hơn. Bản năng của con người là tránh xa những khía cạnh tiêu cực như cảm xúc tiêu cực và sự ghen tị. Tuy nhiên, trạng thái cảm xúc tiêu cực này có thể được biến thành công cụ động lực giúp đạt được thành công trong tương lai.

Có nhiều loại ghen tị thể hiện qua các hình thức khác nhau mà con người có thể trải nghiệm. Ghen tị có thể xuất hiện trong các hoạt động hàng ngày và mối quan hệ xã hội, gia đình, bạn bè. Ghen tị là một cảm xúc mãnh liệt liên quan đến sự mất mát và thua kém so với người khác. Cảm xúc mạnh mẽ này có thể xuất hiện trong các tình huống gia đình, nơi làm việc, trong các mối quan hệ tình cảm, lãng mạn, hoặc giữa bạn bè.

Trong gia đình

Sự ganh đua giữa các anh chị em trong gia đình là một dạng phổ biến của ghen tị. Ghen tị trong gia đình có thể ảnh hưởng đến tất cả các thành viên ở mọi lứa tuổi. Sự ghen tị này có thể xuất phát từ sự thiếu quan tâm của một thành viên cụ thể hoặc sự thiên vị trong cách đối xử, chẳng hạn như sự lạnh nhạt, ưu ái, hoặc cưng chiều không công bằng giữa các thành viên.

Trong công việc

Ghen tị nơi công sở không phải là điều hiếm thấy. Nhân viên có thể cảm thấy ghen tị khi họ nghĩ rằng mình đang mất đi một lợi thế hoặc sự ưu ái nào đó cho người khác. Điều này thường xảy ra giữa các đồng nghiệp ở cùng một cấp bậc. Nếu một nhân viên nhận được phản hồi tích cực từ cấp trên trong khi những nhân viên khác cảm thấy mình cũng xứng đáng được khen thưởng, cảm giác ghen tị có thể xuất hiện, đặc biệt khi có các đợt nâng lương, khen thưởng, hoặc thăng chức.

Ghen tị giữa các đồng nghiệp cũng có thể xảy ra khi nhân viên cạnh tranh để được tăng lương hoặc để chứng tỏ mình với cấp trên nhằm đạt được thành tích tốt hơn hoặc thu hút sự chú ý từ cấp trên. Sự chú ý không đồng đều giữa các nhân viên có thể tạo ra cảm giác ghen tị và sự cạnh tranh mạnh mẽ.

Chú thích