Buzz
Xuyên suốt quá trình phát triển và tiến hóa, nhu cầu trao đổi, giao tiếp của con người ngày càng tăng lên, dẫn đến sự đa dạng của các phương thức biểu đạt. Nổi bật trong đó là ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. Tùy theo mục đích sử dụng, hai loại ngôn ngữ trên có phong cách biểu hiện và truyền tải khác nhau. Bài viết này sẽ nêu ra định nghĩa cũng như làm rõ những sự khác nhau về phong cách của văn nói và văn viết từ đó giúp người đọc có cái nhìn tổng quan hơn về hai hình thức biểu đạt này để ứng dụng phong cách văn nói và văn viết vào bài thi IELTS tốt hơn.
Các khái niệm về trình bày nói và viết
Ngôn ngữ nói đồng nghĩa với gì?
Ngôn ngữ nói được tạo ra bởi những âm thanh được phát ra rõ. Theo Gisela Redeker – tác giả của nghiên cứu “On differences between spoken and written language” (Sự khác nhau giữa văn nói và văn viết):
“Typical spoken discourse tends to be unplanned, informal, and directed to a limited number of listeners who are generally known to and interacting with the speaker, often providing immediate (verbal and/or nonverbal) feedback” (Văn nói điển hình có xu hướng bộc phát, không được chuẩn bị, không trang trọng và hướng tới một số lượng giới hạn người nghe – là những người thường có tương tác với người nói và phản hồi được đưa ra ngay lập tức).
Do vậy, văn nói được tạo ra để giao tiếp và truyền đạt suy nghĩ, ý kiến bằng lời giữa con người.
Ngôn ngữ viết là gì?
Ngôn ngữ viết được thể hiện bằng chữ viết và được tiếp nhận bằng thị giác. Văn viết là một cách thức truyền đạt thông tin tồn tại song song với ngôn ngữ nói, thường ở dưới dạng văn bản (VD: các bài báo, bài xã luận,…).
“Written texts, tend to be well-planned. Writers can polish their productions to meet communicative, esthetic and formal standards. The potential readers are generally not present during the time the text is being composed, and may not even be known to the writer” (Các văn bản viết được sắp xếp chặt chẽ. Tác giả có thể chau chuốt sản phẩm của mình để đáp ứng nhu cầu về mặt giao tiếp, tính thẩm mỹ và tính trang trọng của bài. Người đọc thường sẽ không có mặt khi văn bản viết được sáng tác, thậm chí họ còn không biết tác giả của bài viết đó) – Gisela Redeker.
Do vậy, sự tương tác giữa người tiếp nhận và người sáng tạo trong văn viết không gần gũi và trực tiếp như trong văn nói.
Mối quan hệ giữa phong cách trình bày nói và viết
Theo nghiên cứu của đại học Hamilton, New York, mối quan hệ giữa phong cách của văn nói và văn viết được thể hiện ở 3 khía cạnh chính: Logical structure (sắp xếp bố cục theo trình tự hợp lý), coherent, fluid argument (tính mạch lạc, trôi chảy của các lập luận) và rich and varied evidence (nhiều dẫn chứng đa dạng). Cụ thể như sau:
Sắp xếp cấu trúc theo thứ tự hợp lý
Tùy theo từng thể loại hoặc mục đích khác nhau của mỗi bài viết IELTS Writing và bài nói IELTS Speaking, thông tin được sắp xếp theo một trình tự dễ hiểu để người đọc có thể dễ dàng nắm bắt.
Ví dụ, những tác phẩm truyện kể hoặc hồi kí có thể viết theo trình tự thời gian (sự việc diễn ra trước, sự việc diễn ra sau), các bài xã luận thường được đưa thông tin theo phương pháp diễn dịch (đưa ra ý kiến đầu tiên và dùng các lý lẽ, giải thích và ví dụ làm sáng tỏ ý kiến đã nêu ra) hoặc quy nạp (sau khi diễn giải thông tin đưa ra kết luận ở câu cuối).
Tương tự, người nói cũng thường có xu hướng kể, thuật lại các sự việc theo một trình tự nhất định, chẳng hạn như áp dụng trình tự thời gian (sự việc diễn ra trước kể trước, sự việc diễn ra sau kể sau) hay trình tự không gian (kể, tả trừ gần đến xa, trừ thấp lên cao). Bên cạnh đó, người nói cũng triển khai các lập luận của mình để hỗ trợ, làm rõ quan điểm, thông điệp muốn truyền tải (Ví dụ trong quá trình đưa ra các lý do thuyết phục khách hàng nên đầu tư).
Tính chặt chẽ, logic của các lập luận
Trong các bài viết, tính mạch lạc và liên kết trong bài thi IELTS được thể hiện qua cách người viết sắp xếp ý tưởng và các dẫn chứng của đoạn văn theo một trình tự hợp lý, có sự liên kết giữa các câu văn tạo nên hệ thống lập luận logic. Ví dụ, đoạn văn nói về “benefits of being famous” (lợi ích của sự nổi tiếng) do tác giả Pauline Cullen viết trong cuốn sách “The key to IELTS Writing task 2”:
“There are clear benefits to being famous. The image presented in the media show us celebrities enjoy an enviable lifestyle: they live in huge mansions, drive expensive cars and wears the latest and high fashion. Thus, fame clearly brings great wealth. In addition, the frequent appearance in the media means the celebrities have the influence that extends beyond their professional skills. This influence stems from the fact that young people want to be like them, and so the famous can earn even more money by endorsing different products and brands. Although simply being in the spotlight may be enough for some, the main benefits of fame appear to be financial and material.”
Có rất nhiều lợi ích rõ ràng của việc trở nên nổi tiếng. Những hình ảnh trên các phương tiện truyền thông cho chúng ta biết rằng người nổi tiếng sống một cuộc sống đáng ghen ty: họ sống trong những ngôi nhà lớn, đi xe sang trọng và mặc những bộ cánh đắt tiền thời thượng. Do đó, danh tiếng mang lại sự giàu có. Thêm vào đó, sự xuất hiện thường xuyên của họ trên truyền hình đồng nghĩa với việc người nổi tiếng có tầm ảnh hưởng vượt xa cả những kĩ năng nghề nghiệp của mình. Sự ảnh hưởng này bắt nguồn từ sự thật rằng nhiều người trẻ muốn được giống như những ngôi sao, do đó người nổi tiếng càng kiếm được nhiều tiền hơn bằng việc đại diện cho nhãn hàng hoặc các thương hiệu. Mặc dù được tỏa sáng dưới hào quang có thể là đủ đối với một số người, sự nổi tiếng vẫn có thể mang lại lợi ích về cả vật chất và tinh thần.
Bằng việc sử dụng cấu trúc diễn dịch, tác giả đã đưa ra các lợi ích của việc nổi tiếng: có cuộc sống giàu sang (dẫn chứng về các tài sản và vật chất người nổi tiếng sở hữu), có sự ảnh hưởng lan rộng (làm đại diện cho nhiều nhãn hàng và được ưa chuộng bởi giới trẻ). Ngoài ra, các lý do để ủng hộ những ý kiến này cũng được đưa ra và làm rõ một cách hợp lý (những hình ảnh trên phương tiện truyền thông, sự ngưỡng mộ của giới trẻ).
Tương tự, văn nói cũng sử dụng tính mạch lạc, logic của các lập luận, hãy xét ví dụ sau:
Do you like wearing jeans?
For sure, I wear jeans an awful lot because they are so comfy and practical. That said, I don’t wear them in summer so much because it’s usually too hot. I think they are suitable for cooler season.
Keith O’Hare – IELTS Speaking Success
Bạn có thích mặc đồ bò không?
Chắc chắn, tôi thích mặc đồ bò vì chúng rất thoải mái và dễ mặc. Tuy nhiên, tôi ít mặc chúng vào mùa hè vì thường rất nóng. Tôi nghĩ quần áo này phù hợp với thời tiết mát mẻ hơn.
Trong câu trả lời này, người nói đã khẳng định và cung cấp lý do để giải thích (thích mặc đồ bò vì rất thoải mái và dễ mặc). Ngoài ra, họ cũng đưa ra thông tin về tần suất để câu trả lời trở nên rõ ràng và chi tiết hơn.
Đa dạng các minh chứng
Theo đó, cả văn nói và văn viết đều sử dụng các phương pháp tương tự nhau để làm rõ một nhận định như: sử dụng ví dụ (ví dụ từ cuộc sống hàng ngày nếu là văn nói hoặc từ chủ đề quen thuộc nếu là văn viết), cung cấp dẫn chứng cụ thể (thống kê, bài khảo sát, thuyết trình hoặc nghiên cứu với phương pháp lượng hóa), đặt giả thuyết (sử dụng giả thuyết phủ định như “if not, unless” (nếu không thì), giả thuyết về tương lai, hoặc giả thuyết về quá khứ).
