Sự kiện Y2K: Hậu quả của biến cố năm 2000 và nguy cơ kéo dài tới hồi kết của vũ trụ

Dù Y2K chỉ là một sự kiện diễn ra một lần, nhưng thực tế là có nhiều sự kiện tương tự khác xảy ra trong quá khứ và sẽ tiếp tục diễn ra trong tương lai, những sự kiện mà bạn có thể chưa từng nghe đến.

Y2K là gì?

Hơn 20 năm trước, thế giới lo sợ sự kiện Y2K - vấn đề năm 2000 có thể khiến máy bay rơi, ngân hàng đóng cửa, nhà máy điện hỏng và tên lửa mất kiểm soát. Lo ngại này xuất phát từ việc các hệ thống máy tính cũ gặp nhầm lẫn về ngày tháng, khiến năm 2000 được hiểu là '00' và nhầm với năm 1900.

Đây là một lo ngại có cơ sở, và đã gây ra một số vấn đề khi năm 2000 đến, nhưng may mắn không gây tai hại nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước đó. Ước tính cho biết, thế giới đã tiêu tốn khoảng 300 tỷ USD (gần 440 tỷ USD theo thời giá hiện tại) để ngăn chặn các vấn đề liên quan đến Y2K.

Để ngăn chặn trường hợp xấu nhất có thể xảy ra, Mỹ và Nga thỏa thuận đặt giám sát viên tại các trung tâm chỉ huy tên lửa để giám sát, tránh trục trặc máy tính. Có một số vấn đề nhỏ xảy ra trên thế giới, như bảng điện tử ở École Centrale de Nantes hiển thị 12 giờ 9 phút ngày 3/1/1900 trong hình chụp ngày 3/1/2000. Tại Nhật, nhà máy điện hạt nhân Ishikawa 'biến mất' khỏi hệ thống theo dõi một thời gian do trục trặc máy tính, nhưng mọi thứ vẫn hoạt động bình thường.

Từ chuyển giao thiên niên kỷ đến nay, đã 22 năm trôi qua và bạn có thể nghĩ rằng Y2K đã là quá khứ. Ý tưởng này nửa đúng nửa sai: Vấn đề của năm 2000 đã trôi qua, nhưng sẽ còn những vấn đề tương tự diễn ra trong tương lai khi máy tính nhầm lẫn về ngày tháng, có thể kéo dài tới khi... vũ trụ hủy diệt. Nhiều sự kiện trong số này không có 'số đẹp' như Y2K nên không được chú ý đúng mức và đã gây tác hại lớn.

Những vấn đề tương tự Y2K trong đời sống hàng ngày

Các kỹ sư máy tính từ lâu đã lo ngại về sai sót xử lý ngày tháng trong máy tính trước cả sự kiện Y2K. Họ nhận ra nhiều vấn đề tiềm ẩn trong các con số ngày tháng tưởng chừng vô hại. Ví dụ, ngày 9/9/1999 ghi nhận trong các hệ thống máy tính cũ là 9/9/99, có thể bị nhầm lẫn với 9999, con số thường được sử dụng để chỉ một thời điểm không xác định trong tương lai.

Năm 2010 đặt ra thách thức cho các chuyên gia máy tính với vấn đề 'Y2K+10' hay 'Y2.01K', nhưng nguyên nhân của nó phức tạp hơn một chút. Máy tính có thể nhầm giữa hệ thập lục phân (hexadecimal) và nhị phân (binary): số 10 được mã hóa là 0x10 trong hệ nhị phân; trong khi hệ thập lục phân mã hóa số 10 thành 0x0A, còn 0x10 dành cho số 16.

Hậu quả của lỗi này là khiến một số hệ điều hành phần mềm cũ hiểu nhầm ngày tháng, ví dụ như Windows báo tin nhắn được gửi vào năm 2010 là 2016, tức là tin nhắn đến từ tương lai. Ở Đức, đã xảy ra sự cố lớn khi hơn 20 triệu thẻ ngân hàng bị vô hiệu hóa; còn ở Bỉ, các chip nhận diện khách hàng của Citibank Bỉ không hoạt động. Chiếc máy console PS3, quen thuộc với chúng ta, cũng phải đối mặt với vấn đề này!

Năm nay - 2022 - thực sự là năm 'đầy thách thức' với các hệ thống máy tính, là lý do Mytour thực hiện bài viết này. Lỗi này được gọi là lỗi Y2K22, xảy ra trong các hệ thống, phần mềm máy tính sử dụng chuỗi 10 con số để đại diện cho ngày tháng trong năm. Với ngày tháng của năm nay, chúng sẽ được mô tả bằng chuỗi 10 chữ số bắt đầu bằng '22' và theo sau là 8 con số nữa – tức là từ 2200000001 trở đi. Vấn đề nằm ở chỗ các máy tính 32 bit chỉ có thể hiểu đến 2147483647, và vì thế chúng không thể biết được hôm nay là ngày nào. Server dịch vụ email Exchange của Microsoft là trường hợp chịu ảnh hưởng lớn nhất từ lỗi này.

16 năm nữa, vào năm 2038 chúng ta có thể lại đối mặt với vấn đề tương tự với các hệ thống sử dụng Unix 32 bit. Với những hệ thống này, ngày giờ được tính theo từng giây, bắt đầu từ lúc 0 giờ 0 phút 0 giây ngày 1/1/1970. Giống như bug trước đó, nó chỉ có thể hiểu được hơn 2 tỷ 147 triệu giây trước và sau cột mốc này, tức là khoảng thời gian từ 20 giờ 45 phút 52 giây ngày 13/12/1901 đến 3 giờ 14 phút 7 giây ngày 19/1/2038.

Khi chúng ta tiến gần đến thời điểm này, hệ thống Unix 32 bit sẽ phải đối mặt với vấn đề 'overflow' (tức là hết số để sử dụng), khiến chúng quay lại ngày 13/12/1901 và gây ra những lỗi lớn. Điều này sẽ không xảy ra với các hệ thống 32 bit hiện đại vì chúng đã được nâng cấp lên 64 bit.

Những thách thức tương lai của 'Y2K'

Cả những năm nhuận cũng có thể tạo ra vấn đề: Nhiều phần mềm tính toán ngày tháng dựa trên quy tắc đơn giản 'năm nhuận là năm chia hết cho 4'. Nhưng thực tế, quy tắc này không đúng, vì những năm có chữ số 00 cuối cùng còn phải chia hết cho 400 mới là năm nhuận. Quy tắc này đúng khi tính năm 2000, nhưng lại không đúng khi áp dụng cho năm 1900 hoặc 2100. May mắn là chúng ta không cần lo lắng về vấn đề này vì vào năm 1900 máy tính chưa tồn tại, và đến năm 2100, các phần mềm cũ đã được thay thế và cập nhật.

Nhiều vấn đề về ngày tháng sẽ kéo dài từ bây giờ đến năm 2100. Các máy Mac cổ tính giờ từ ngày 1/1/1904 sẽ đối mặt với sự cố tương tự như hệ thống Unix 32 bit vào năm 2040. Những thiết bị chơi game Nintendo Wii và 3DS cổ điển sẽ quay về ngày 1/1/2000 vào cuối ngày 31/1/2051 (nếu chúng vẫn hoạt động). Ngày 6/9/2079, các hệ thống tính ngày từ 1/1/1900 và sử dụng hệ thống tính ngày 16 bit sẽ trở lại ngày 1/1/1900,… Những con số này có vẻ bình thường, nhưng hãy để Mytour giới thiệu bạn với những con số độc đáo trong phần tiếp theo!

Khám phá vũ trụ và những đám hủy diệt

Như Mytour đã đề cập ở đầu bài viết, những sự kiện giống như Y2K có thể kéo dài cho đến khi vũ trụ chấm dứt. Hãy cùng chúng tôi khám phá những con số có thể khiến bạn 'shock' không khác gì máy tính nhé!

• Năm 2108: Hệ thống lưu trữ file FAT cổ sẽ không nhận diện được bất kỳ thời điểm nào sau năm 2108.
• Năm 2138: Hệ thống định vị GPS Mỹ, sử dụng hệ thống tính ngày theo tuần và ngày trong tuần 13 bit, sẽ gặp vấn đề 'overflow' sau 8192 tuần hoạt động.
• Năm 2262: Một số đồng hồ điện tử siêu chính xác, đếm tới từng nano giây trên nền tảng 64 bit, sẽ overflow vào nửa đêm ngày 11/4/2262.
• Năm 4000 và 8000: Các phần mềm quản lý dữ liệu trên nền tảng SAS sẽ không đồng bộ dữ liệu với phần mềm khác do 'luật 4000 năm' của SAS.
• Năm 10000: Đây là năm Dương lịch đầu tiên với 5 con số, gây vấn đề với máy tính quen thuộc với năm 4 con số. Các nhà khoa học gọi đó là 'vấn đề Y10K'. Máy tính thiên văn và vật lý đang làm việc với những mốc thời gian này. Lỗi tương tự sẽ xảy ra vào năm 100000, 1000000,...
• Năm 30828: Vào ngày 14/9/30828, Windows 64 bit sẽ không nhận diện thời gian khi khởi động máy vì nó đếm từng 100 nano giây kể từ 1/1/1601 và gặp bug overflow.
• Năm 275760: API của JavaScript đếm ngày giờ theo từng mili giây từ 1/1/1970 và chỉ lưu trữ 100 triệu ngày trước và sau thời điểm này. Phần mềm viết bằng JavaScript sẽ không lưu trữ ngày giờ sau ngày 13/9/275760.
• Năm 292277026596: Hơn 292 tỷ năm nữa, các hệ thống máy tính sử dụng Unix 64 bit sẽ gặp bug overflow. Thời điểm cụ thể là 15 giờ 30 phút 8 giây ngày Chủ nhật, 4/12/292277026596. May mắn là tới lúc này, vũ trụ có lẽ đã 'chết' và không ai còn phải đau đầu với vấn đề Y2K hay Y200000000K của máy tính nữa.

Nhìn Lại Và Đánh Giá

Với những chia sẻ từ Mytour trên, bạn đã hiểu thêm về máy tính và những vấn đề ngày tháng có thể xảy ra trong tương lai. Chúng tôi đã giảm bớt thuật ngữ và con số phức tạp, mong rằng bạn thích bài viết này. Hãy quay lại với chuyên mục Khám Phá của Mytour để khám phá những điều mới mẻ nhé!

• Khám phá thêm các bài viết trong chuyên mục Khám Phá