Sự tích Đức Thánh Trần tại đền Trần Thương linh thiêng ở Hà Nam

Ngôi đền Trần Thương mang dấu ấn lịch sử đặc sắc

Địa chỉ: thôn Trần Thương, xã Trần Hưng Đạo, huyện Lý Nhân, Hà Nam, Việt Nam

Đền Trần Thương (đền Trần, đền thờ Đức Thánh Trần) là nơi thờ Trần Hưng Đạo, được xây dựng trên mảnh đất mà Đức Thánh từng dùng làm kho lương chống quân Nguyên – Mông lần 2. Bên trong đền có giếng ngọc, nơi táng nhục thể của Trần Hưng Đạo. Đền tọa lạc bên bờ sông Hồng, khung cảnh thơ mộng và bình yên.

Dù đã trải qua nhiều năm tồn tại, đền Trần Thương vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, là dấu ấn lịch sử và niềm tự hào của dân tộc. Mảnh đất Trần Thương trù phú được nhắc đến trong câu “Cá Nhân Đạo, gạo Trần Thương” và câu thơ khắc trên bức châm trong đền: “Đất Trần Thương lắm phúc, hoa quả bốn mùa xuân”. Ngày xưa, Trần Thương là trung tâm của 6 khe nước, có thể đi ngược từ sông Hồng về Thăng Long hoặc xuôi về biển Đông. Khoảng 3 km từ đây là đến khu lăng mộ nhà Trần.

Đền Trần Thương từng là kho lương phục vụ kháng chiến chống Nguyên – Mông lần 2. Ảnh: Suaql4a

Đền được xây dựng theo hình chữ “quốc”. Ảnh: Hoàng Hà

Thế đất “Hình nhân Bái Tướng” độc đáo của khu vực này. Ảnh: Hoàng Hà

Hướng dẫn đi đến đền Trần Thương

Để đến đền Trần Thương, hầu hết du khách sẽ chọn phương tiện cá nhân hoặc xe khách. Nếu đi ô tô hoặc xe máy, bạn có thể đi theo cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ, đến nút giao Liêm Tuyền thì rẽ hướng Nam Định theo QL21B. Tiếp tục đi một đoạn, bạn rẽ trái vào đường có biển chỉ hướng cầu Hưng Hà, đi tiếp trên đường đô thị 971 là sẽ đến đền.

Cách khác là đi theo cao tốc 5B – nút giao Yên Mỹ. Tiếp tục đi qua cầu Hưng Hà đến đền. Theo kinh nghiệm, đi cách này sẽ gần hơn 10 km và có thể kết hợp tham quan chùa Tam Chúc trước khi đến đền Trần Thương.

Lịch sử đền Trần Thương

3.1 Bí ẩn nơi an táng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn

Trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư của Ngô Sỹ Liên, quyển 6, kỷ Nhà Trần chép: “Mùa thu, tháng 8 ngày 20, Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn mất tại Vạn Kiếp (Hải Dương ngày nay). Khi sắp mất, ông dặn con: ‘Ta chết thì phải hỏa táng, lấy vật tròn đựng xương, bí mật chôn trong vườn An Lạc, rồi san đất và trồng cây như cũ, để người đời không biết chỗ nào, và phải [làm sao cho] mau mục.’”

Ngày nay, đền Trần Thương là nơi thờ cúng Hưng Đạo Đại Vương, như nhiều đền thờ khác trên cả nước. Đặc biệt, đền lưu giữ những hiện vật quý báu, mang giá trị nghệ thuật và trang trí, chứa đựng bí ẩn về danh tướng dân tộc.

Đền Trần Thương đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt. Ảnh: Hoàng Hà

3.2 Lịch sử hình thành làng và đền Trần Thương

Đền Trần Thương trông giống như hình ảnh một thiếu nữ nằm dọc bãi sông, mang thế đất “hình nhân bái phượng”. Theo thủ nhang nhà đền, ông Phạm Hải Hưng, Trần Hưng Đạo đã chọn làng Miễu, nơi giữa sông Hồng và sông Châu Giang, hội tụ của 6 dòng sông nhỏ làm 1 trong 6 điểm cất giữ lương thực cho kháng chiến chống Nguyên Mông lần 2 năm 1285. 

Sau khi chiến thắng quân Nguyên Mông, ngài đã về đây phân phát lương thực khao thưởng quân dân, thể hiện lòng biết ơn sự đồng lòng của dân chúng. Truyền thống này vẫn tiếp tục diễn ra hằng năm vào dịp rằm tháng Giêng âm lịch. Tương truyền khi Đức Thánh Trần qua đời, 5 cỗ quan tài được đưa về 5 hướng khác nhau làm lễ an táng, đều được che đậy và xóa dấu vết để không ai biết chính xác nơi an nghỉ của Hưng Đạo Đại Vương. Ghi chú tại đền cho biết có tới 70 cỗ quan tài. 

Đền được xây dựng sau khi Trần Hưng Đạo hóa thánh. Làng Miễu đổi tên thành làng Trần Thương kể từ đó, mang nghĩa là kho lương của nhà Trần. 

Những họa tiết trang trí được chạm khắc tinh xảo trong đền Trần Thương. Ảnh: Hoàng Hà

Thanh kiếm bạc vỏ đồi mồi từ thời Đức Thánh Trần truyền lại. Ảnh: Hoàng Hà

Kiến trúc của đền Trần Thương

4.1 Nghi Môn Ngoại

Qua cổng Nghi Môn, du khách bước dưới hàng cây cổ thụ rợp bóng mát. Đường vào sân đền được lát đá hoàn toàn, đẹp mắt. Nghi Môn Ngoại có kiến trúc kiểu gác 3 tầng mái, gồm 3 cổng và 2 trụ biểu hai bên. Cổng giữa là lối đi chính vào đền, có 3 tầng mái và cửa cuốn vòm. Trong đền Trần Thương có tổng cộng 4 giếng nước, trong đó có 1 giếng đã cạn.

Tầng trên là gác chuông tám mái, có chuông lớn để truyền tín hiệu. Ảnh: Hoàng Hà

4.2 Đền Chính

Đền chính gồm các phần: Cổ lâu, Tiền tế, Tả hữu vu, Hồ khẩu, Trung điện, Hậu cung, tổng diện tích 16,8m x 24,18m. Hai bên trái và phải có hai giếng nước, kè bằng đá xanh. Cổ lâu nằm phía trước gian giữa Tiền tế. Cổ lâu cao hai tầng, kiểu chồng diêm tám mái, lợp ngói mũi hài, với rồng phượng đắp trên bờ nóc và bờ dải. Tiền tế có 5 gian 2 chái, gồm 6 vì kèo bằng gỗ lim. Giếng Hồ khẩu liền không gian với Tiền tế, phía sau là Trung điện.

Đệ Nhất (Cung Cấm) với ban thờ Đức Thánh Trần ở trung tâm. Ảnh: Hoàng Hà

4.3 Giếng Hồ Khẩu

Giếng nối liền Tiền Tế và Trung Điện, không có mái che. Giếng Hồ Khẩu rộng 6,39m, sâu 2,9m, thành giếng xây bằng gạch chỉ. Hai bên giếng là nhà tả và hữu nối liền với đầu hồi nhà Tiền Tế.

Đền Trần Thương có tổng cộng 5 giếng nước. Ảnh: Hoàng Hà

Giữa nhà tiền đường và cung đệ nhị là Giếng Khẩu, trung tâm của đền Trần Thương.

4.4 Trung Điện

Trung Điện thường được sử dụng cho các mục đích cúng bái, giải hạn, làm lễ hầu đồng. Điện nằm ngay sau giếng Hồ Khẩu và là một trong những điểm đến huyền bí nhất tại đền Trần Thương. Chính giữa là một tòa Cổ Lâu nhô ra giếng Hồ Khẩu, có 2 mái, 8 rồng, lợp ngói cổ kính mang giá trị văn hóa cao.

4.5 Hậu Cung và nhà thờ Mẫu

Hậu Cung nối liền với Trung Điện, luôn đóng cửa và chỉ mở vào các ngày tuần, ngày lễ cho mọi người thắp hương. Nhà thờ Mẫu tách biệt sau đền chính, có lối đi từ cổng sau. Phía trước bên phải nhà thờ là giếng nước nhỏ kế bên đền chính.

Tham gia lễ hội đền Trần Thương

Lễ hội đền Trần Thương được tổ chức vào Rằm tháng Giêng và tháng Tám âm lịch hàng năm, là một trong ba lễ hội lớn nhất của Hà Nam. Lễ hội nổi tiếng với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc. Theo quy định, lễ hội diễn ra trong 3 ngày nhưng thực tế có thể kéo dài hơn, mỗi ngày có 4-5 đám tế. Ngày chính có rước kiệu, dâng hương, tế lễ; phần hội gồm bơi chải trên sông, đi cầu kiều, đánh cờ tướng.

Từ năm 2010, đền Trần Thương tổ chức lễ hội phát lương vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch, thu hút nhiều du khách. Lễ hội có 3 phần chính gồm: 

- Rước lương thảo từ kho lương vào đền để làm lễ. 

- Lễ châm đuốc và dâng hương của các đại biểu. 

- Rước lương thảo vào hậu cung để thực hiện nghi lễ mật. 

Sau đó, những túi lương tượng trưng (gồm 5 loại hạt đỗ đỏ, đỗ xanh, đậu nành, ngô đỏ, thóc nếp cái hoa vàng) cùng ấn phù của đền được phát cho du khách với mong muốn cầu an, hạnh phúc và ấm no trong năm mới. 

Tên đền Trần Thương có nghĩa là kho lương của nhà Trần. Ảnh: Hoàng Hà

Các bô lão phát lương Đức Thánh Trần tại đền Trần Thương

Các đội chuẩn bị cho lễ hội phát lương