Buzz
Điểm chung giữa chiêm tinh học, đọc bói, bói toán, đọc số và một số bài kiểm tra tính cách như MBTI là gì? Đó là tất cả đều sử dụng Hiệu ứng Barnum để thuyết phục mọi người rằng các kết quả đó thuộc về họ cá nhân. Các kết quả mơ hồ nên chúng ta có thể tự giải thích ý nghĩa của chúng theo cách của mình và đôi khi cảm thấy kinh ngạc về sự chính xác của chúng. Bạn có thể nghĩ: 'Thật là giống với tôi quá!' khi đọc về tử vi của mình. Đúng vậy, kết quả này được thiết kế để phù hợp với mọi người.
Hiệu ứng Barnum được phát hiện như thế nào?
Ảnh: Neurofied
Theo Encyclopedia Britannica: “Hiệu ứng Barnum là hiện tượng xảy ra khi một người tin rằng các mô tả tính cách phù hợp với bản thân họ, nhưng thực ra phần mô tả đó lại chứa đựng những thông tin phù hợp với mọi người.”
Tên Barnum được đặt vào năm 1956 bởi nhà tâm lý học Paul Meehl. Ông cho rằng những mô tả tính cách không rõ ràng được sử dụng trong một số bài kiểm tra tâm lý giống như những mô tả được nhà biểu diễn nổi tiếng P. T. Barnum đưa ra. Hiệu ứng này được sử dụng khi viết tử vi hoặc bói toán để tạo cho mọi người ấn tượng rằng những dự đoán hoàn toàn là về họ.
Hiệu ứng Barnum đôi khi còn được gọi là Hiệu ứng Forer, được đặt theo tên nhà tâm lý học Bertram Forer. Năm 1948, ông Forer đã tiến hành một bài kiểm tra tâm lý giả cho 39 sinh viên ngành tâm lý của mình. Sau một tuần, ông gửi cho mỗi sinh viên một bảng kết quả được cá nhân hóa một cách có chủ ý, và yêu cầu tất cả họ đánh giá mức độ chính xác của nó đối với bản thân. Kết quả bao gồm:
1. Bạn luôn khao khát sự quý trọng và ngưỡng mộ từ người khác.
2. Bạn thường tự chỉ trích bản thân.
3. Bạn còn nhiều tiềm năng chưa được khám phá nên không thể tận dụng hết lợi thế của mình.
4. Dù có một số điểm yếu trong tính cách, nhưng tổng thể bạn có khả năng bù đắp cho chúng.
5. Sự biến đổi trong cuộc sống tình dục đã gây ra rắc rối cho bạn.
6. Mặc dù bạn trông bề ngoài bình tĩnh và tự lập, nhưng bên trong bạn luôn cảm thấy lo lắng và bất an.
7. Thỉnh thoảng bạn có thói quen nghi ngờ liệu quyết định của mình có đúng đắn và làm việc có hiệu quả không.
8. Bạn mong muốn tự do thay đổi và không thích bị ràng buộc bởi giới hạn.
9. Bạn tự hào về khả năng suy nghĩ độc lập và không chấp nhận những gì người khác nói mà không có bằng chứng xác thực.
10. Đôi khi bạn cảm thấy ngốc nghếch khi quá thẳng thắn trong việc thể hiện bản thân với người khác.
11. Bạn thường có sự pha trộn giữa tính cách hướng ngoại, hòa đồng và tính cách hướng nội, dè dặt.
12. Một số mong muốn của bạn có vẻ hơi phức tạp.
13. An toàn là một trong những tiêu chí quan trọng trong cuộc sống của bạn.
Sau đó, Forer yêu cầu sinh viên đánh giá mức độ phù hợp của những kết quả này đối với họ trên thang điểm từ 0 đến 5, từ độ chính xác kém đến độ chính xác hoàn hảo. Kết quả là gì? Chà, điểm trung bình của việc đánh giá độ chính xác của sinh viên lên đến 4,3 trên 5. Điều này thật sự ấn tượng với một bài kiểm tra tâm lý.
Có lẽ bạn cũng đã hiểu vấn đề ở đây rồi. Những kết quả giả này được Forer tạo ra bằng cách sao chép từ một cuốn sách chiêm tinh ở quầy sách. Tất cả sinh viên đều nhận được cùng một danh sách kết quả, thay vì một danh sách cá nhân chi tiết như Forer đã nói với họ.
Ảnh: Neurofied
Một trong những yếu tố quan trọng nhất khi thực hiện loại nghiên cứu này là làm cho kết quả càng mơ hồ càng tốt và phải pha trộn giữa nội dung tích cực và tiêu cực. Ví dụ, việc sử dụng cụm từ “đôi khi” có thể tạo ra Hiệu ứng Barnum mạnh mẽ. Hãy thử lấy câu “Đôi khi bạn hướng ngoại và hòa đồng, lúc khác bạn lại hướng nội và dè dặt” ra mà xem - ai mà lại không đồng ý với điều đó chứ?
Phòng Tránh Hiệu ứng Barnum
Như với hầu hết các hiện tượng nhận thức, để tránh Hiệu ứng Barnum, điều quan trọng nhất là nhận biết nó. Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra rằng có ba yếu tố chính khiến Hiệu ứng Barnum trở nên mạnh mẽ hơn:
- Phân tích cá nhân: Nếu bạn tin rằng kết quả chỉ áp dụng cho riêng bạn và sau đó tự đặt mình vào những kết quả đó.
- Khi bạn quá tin vào sự uy tín của các đánh giá, bài kiểm tra tính cách...
- Khi chúng chỉ liệt kê những đặc điểm tích cực chủ yếu.
Hiểu được những yếu tố này có thể giúp bạn tránh trở thành nạn nhân của Hiệu ứng Barnum dễ dàng hơn. Đầu tiên, luôn cảnh giác với những tuyên bố mơ hồ có thể áp dụng cho bất kỳ ai. Khi bạn đọc một tuyên bố — dù đó là từ một bài kiểm tra tử vi hay một bài kiểm tra tính cách — và cảm thấy “Như mình vậy!”, hãy tự hỏi xem điều đó có thể đúng với mọi người như thế nào. Nếu như vậy, có khả năng cao là Hiệu ứng Barnum đã bắt đầu phát huy tác dụng.
Ảnh: Flazingo Photos/Creative Commons
Hãy đặt câu hỏi về uy tín và sự phổ biến của nguồn bạn sử dụng. Tác giả có đáng tin cậy không? Trình độ chuyên môn của họ trong lĩnh vực bạn quan tâm là gì? Thành tựu của họ trong việc đưa ra các dự đoán chính xác như thế nào? Ví dụ, một số chuyên gia có thành tích đáng kể trong việc dự đoán các sự kiện chính trị, nhưng một số lại sử dụng các câu nói mơ hồ để đảm bảo rằng họ không bao giờ sai.
Cuối cùng, hãy chú ý đến nội dung của các tuyên bố. Hiệu ứng Barnum được tạo ra bằng cách sử dụng các câu nói tích cực, kèm theo một chút tiêu cực để tạo ra sự tin cậy. Hãy xem xét sự cân bằng giữa lời tích cực và tiêu cực trong các câu này. Nếu bạn thấy tỷ lệ cụ thể đó là dấu hiệu của Hiệu ứng Barnum, hãy cẩn trọng.
Cần phải có nhiều nỗ lực thực hành để tránh Hiệu ứng Barnum. Dù vậy, những người bán thách này đã có hàng thế kỷ để hoàn thiện kỹ năng của họ. Tuy nhiên, khi bạn đã nhận ra dấu hiệu, việc phát hiện chúng trở nên dễ dàng hơn. Hãy thực hành bằng cách kiểm tra các yếu tố của Hiệu ứng Barnum khi bạn đọc hoặc nghe thấy điều gì đó cảm thấy quá riêng tư và kỳ lạ, và hãy cảnh báo bạn bè của mình không nên dựa vào tử vi để đưa ra các quyết định quan trọng trong cuộc sống.
