Sức Mạnh Hổ

Sức Mạnh Hổ (chữ Hán 虎圈) là một địa danh trong quần thể di tích cố đô Huế, nằm ở thôn Trường Đá, phường Thủy Biều, thành phố Huế. Đây từng là nơi nuôi hổ và tổ chức các cuộc đấu hổ độc đáo, có thể không tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác trên thế giới. Dưới triều Nguyễn, nơi đây là đấu trường của các trận chiến sinh tử giữa voi và hổ nhằm tế thần trong các ngày lễ và phục vụ nhu cầu giải trí của vua, quan và nhân dân.

Lịch sử hình thành

Trước khi Hổ Quyền được xây dựng, những trận đấu giữa voi và hổ đã được tổ chức từ thời các chúa Nguyễn và diễn ra ở đảo Dã Viên trên sông Hương. Vào năm 1750, chúa Nguyễn Phúc Khoát cùng triều thần đã đi trên 12 chiếc thuyền đến đảo Dã Viên để xem trận đấu 'vô tiền khoáng hậu' giữa voi và hổ. Đây có lẽ là trận chiến khốc liệt và đẫm máu nhất trong lịch sử, với 40 con voi đã tàn sát 18 con hổ được thả ra làm vật tế thần trong ngày lễ.

Thời kỳ các vua Nguyễn, trước khi có một đấu trường riêng để đảm bảo an toàn, các trận đấu giữa voi và hổ vẫn được tổ chức và trở thành những sự kiện lớn của triều đình và dân chúng. Trong giai đoạn này, đã xảy ra một số sự cố, chẳng hạn như dưới triều vua Gia Long, trong một trận đấu tổ chức trước Kinh Thành, một con hổ đã nhảy lên và tát người quản tượng, khiến ông rơi xuống đất và bị chính con voi mà ông huấn luyện dẫm chết.

Vào thời Minh Mạng, trong dịp lễ Tứ Tuần Đại Khánh năm 1829, vua đã xem một trận đấu giữa voi và hổ từ thuyền rồng bên bờ Bắc sông Hương. Trong trận đấu, hổ đã lao ra và bơi về phía thuyền rồng. Vua Minh Mạng kịp dùng cây sào đẩy lùi hổ, và nhờ vậy, quan quân đã kịp chèo thuyền đến và giết hổ ngay giữa sông để cứu vua.

Do những sự cố như vậy, vào năm Minh Mạng thứ 11 (1830), vua đã chọn một khu vực ở thôn Trường Đá, làng Nguyệt Biều, phía Tây Kinh Thành để xây dựng một đấu trường vững chắc, nhằm tổ chức các trận đấu này một cách an toàn.

Cấu trúc

Hổ Quyền là một đấu trường lộ thiên có hình dạng như vành khăn. Vòng thành trong cao 5,80m, còn vòng thành ngoài cao 4,75m. Thành ngoài có độ nghiêng và được thiết kế như chân đế; chu vi của tường ngoài là 140m, đường kính lòng chảo là 44m. Khán đài của vua nằm ở phía đông nam của đấu trường và được xây cao hơn các khu vực xung quanh. Bên trái khán đài là hệ thống bậc thang với 24 cấp dành cho vua và đình thần. Bên phải khán đài là hệ thống bậc thang tương tự dành cho quan chức, binh lính và các nhân sĩ. Mặt trong của thành cao hơn mặt ngoài, dày trung bình 4,50m. Đối diện khán đài có năm cái chuồng nhốt hổ, còn sân đấu là một thảm cỏ hình tròn.

Cửa thành bên ngoài cao 8 thước 7 tấc và rộng 4 thước 5 tấc, có hai cánh cửa bằng gỗ và đế bằng đá phiến. Trên cửa có khắc chữ 'Hổ Quyền'. Voi được đưa vào sân đấu qua cửa này. Vòng tường thành ngoài có hệ thống thoát nước với hoa văn hình mặt hổ, có tổng cộng 2 lối dẫn lên khán đài bằng bậc đá, một lối dành cho vua và quốc thích đại thần, một lối dành cho quan chức và binh lính.

Tổ chức trận đấu

Các cuộc đấu giữa voi và hổ ban đầu được tổ chức để rèn luyện khả năng chiến đấu của voi, sau này trở thành một hình thức giải trí. Trong ngày thi đấu, dân chúng và hương chức xung quanh dọn hương án và lễ vật dọc theo con đường vua đi qua. Đấu trường được trang trí bằng nghi trượng, cờ, và lọng. Một đội lính mặc áo đỏ và đội nón sơn, cầm khí giới đứng nghiêm trang hai bên đường từ đấu trường đến bến sông.

Vào giờ Ngọ, vua lên thuyền rồng tại Nghênh Lương Đình, xuôi dòng sông Hương để đến bến Long Thọ. Vua di chuyển trên kiệu che phủ bởi bốn lọng và bốn tàn vàng, dẫn đầu là Ngự lâm quân, Thị vệ cầm các cờ Tam tài, Ngũ hành, Nhị thập bát tú và gươm tuốt trần; theo sau là đội nhạc cung đình.

Trong triều Nguyễn, các cuộc chiến sinh tử giữa voi và hổ thường diễn ra hàng năm. Trước mỗi trận đấu, hổ bị cắt nanh và bẻ vuốt, vì thế voi thường thắng lợi và làm hổ bị thương nặng.

Trận đấu cuối cùng được ghi nhận dưới triều Nguyễn, do vua Nguyễn tổ chức và điều khiển, là vào năm 1904 dưới triều vua Thành Thái. Trận đấu này rất kịch tính và hấp dẫn, được nhiều người chứng kiến và mô tả chi tiết. Theo bài Hổ Quyền trong cuốn 'Quần thể di tích Huế' của tác giả Phan Thuận An, Nhà xuất bản Trẻ 2007, trang 293-299, kể rằng: Voi cái vào đấu trường với dáng vẻ hiên ngang, không hề sợ hãi khi đối diện với cọp, vua Thành Thái khen: 'Con voi này thật dũng cảm'. Tuy nhiên, cọp bất ngờ nhảy lên trán voi, voi hất mạnh làm cọp rơi xuống. Cọp lại nhảy lên bám vào chỗ cũ. Voi nổi giận, gầm lên, lao tới dùng đầu húc mạnh cọp vào thành đấu trường, dùng sức mạnh khổng lồ vừa húc vừa ép sát. Khi voi ngẩng đầu lên, cọp rơi xuống đất và voi dùng chân giẫm đạp cọp đến chết...

Phục dựng

Kể từ cuối năm 2019, Trung tâm Di tích cố đô Huế đã bắt đầu công việc trùng tu, bao gồm các hạng mục như hệ thống tường thành, bậc cấp, và hệ thống ròng rọc gỗ để mở cửa các chuồng hổ... Đến đầu năm 2022, công tác trùng tu cơ bản đã được hoàn tất.

Chú thích

• Bài viết về Hổ Quyền. Sách Kiến Trúc Cố đô Huế của tác giả Phan Thuận An, Nhà xuất bản Đà Nẵng 2007
• Quần thể di tích Huế, tác giả Phan Thuận An, Nhà xuất bản Trẻ 2007
• Hổ Quyền lưu trữ ngày 2008-04-11 tại Wayback Machine trên trang web của Trung tâm bảo tồn di tích Cố đô Huế.

Liên kết ngoài

• Làng Thủy Ba
• Ảnh chụp Hổ Quyền