Sương sâm

Dây sương sâm, còn được biết đến với các tên gọi khác như sương sâm trơn, dây xanh leo, dây xanh ba nhị, xanh tam, hay sâm sâm, là một loài thực vật có hoa thuộc về khu vực Đông Nam Á và thường được sử dụng trong ẩm thực ở Thái Lan, Lào, và Việt Nam. Ở Lào, cây này được gọi là bai yanang hoặc bai ya nang, có nghĩa là 'lá yanang', hoặc đơn giản là yanang hay ya nang (ย่านาง). Đây là tên gọi phổ biến nhất của loài cây này ở phương Tây.

Mô tả

Sương sâm là một loài dây leo, với thân có thể có lông mịn hoặc nhẵn không lông. Lá của cây có màu xanh thẫm, phiến lá hình xoan, dài từ 6 đến 11 cm và rộng từ 2 đến 4 cm, với gân ở gốc từ 3 đến 5 và các gân phụ từ 2 đến 3 cặp. Cuống lá dài từ 5 đến 20 mm. Cụm hoa xuất hiện ở nách lá hoặc trên thân già, có lông mịn; hoa đực có màu vàng với 5-6 cánh hoa và 3 nhị; hoa cái có 6 cánh hoa và 8-9 lá noãn. Quả của cây là quả hạch màu đỏ, dài từ 7 đến 10 mm và rộng từ 6 đến 7 mm.

Thời điểm cây ra hoa và kết quả thường kéo dài từ tháng 12 đến tháng 6.

Phân bố

Sương sâm xuất hiện ở Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam. Loài cây này thường mọc trong các khu rừng và trên các núi đá vôi, có thể đạt độ cao lên đến 300 mét.

Công dụng

Tại Lào và Isan (vùng đông bắc Thái Lan), lá sương sâm thường được dùng để chế biến món keng noh mai som (tiếng Thái: แกงหน่อไม้ส้ม), một loại lẩu chua với các thành phần như măng và ớt.

Ở Việt Nam, lá sương sâm được sử dụng để làm thạch hoặc làm rau ăn. Bạn chỉ cần xay hoặc giã nát lá sương sâm tươi với nước lọc, lọc sạch, và để trong một hoặc hai giờ, chất nước màu xanh sẽ trở nên sệt lại. Có hai loại sương sâm là sương sâm lông (có lông tơ mịn) và sương sâm lá láng (trơn nhẵn, không lông). Trong đó, sương sâm lông thường tạo ra thạch đông mịn và ngon hơn sương sâm láng.

Tại Campuchia, lá sương sâm thường được ăn cùng với món lẩu Samlo; chúng cũng được kết hợp với các thảo dược khác để chế tạo thuốc trị bệnh lỵ. Còn ở Thái Lan, rễ của cây sương sâm được dùng để điều trị sốt.

Ở Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á, có một loại dây leo tên là Cyclea barbata (Wall.), được biết đến với tên gọi sương sâm rừng hoặc sương sâm lông. Loại dây này có lá hình trái tim và lông, và cũng được sử dụng làm thức uống và thuốc, tương tự như cây sương sâm trơn, nhưng phân bố rộng hơn.

Hình ảnh

Ghi chú

Liên kết bên ngoài

• Dây sương sâm Lưu trữ ngày 2016-03-03 trên Wayback Machine
• Trang Yanang Lưu trữ ngày 2007-03-11 trên Wayback Machine (tiếng Thái)
• Trang Yanang Lưu trữ ngày 2009-12-07 trên Wayback Machine (tiếng Thái)

Tư liệu liên quan đến Tiliacora triandra trên Wikimedia Commons