Suy dinh dưỡng ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trẻ suy dinh dưỡng là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tử vong và mắc các bệnh nguy hiểm cho trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Hãy đọc bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn và biết cách ngăn chặn suy dinh dưỡng ở trẻ.

Suy dinh dưỡng ở trẻ em là gì?

Suy dinh dưỡng ở trẻ em là tình trạng cơ thể thiếu các dưỡng chất và năng lượng cần thiết, bao gồm lipid, protein, và vi chất dinh dưỡng. Bệnh này thường xuất hiện phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi.

Dữ liệu nghiên cứu của UNICEF năm 2019 cho thấy rằng: Trên toàn cầu, mỗi 3 trẻ em dưới 5 tuổi thì có 1 trẻ bị suy dinh dưỡng. Hậu quả của căn bệnh này đối với sức khỏe của trẻ rất nghiêm trọng. Điều này làm cảnh báo cho cha mẹ phải phòng ngừa suy dinh dưỡng ở trẻ từ sớm.

Tình trạng trẻ em suy dinh dưỡng ở Việt Nam vẫn còn cao

Nguyên nhân gây ra suy dinh dưỡng ở trẻ

Suy dinh dưỡng ở trẻ có nhiều nguyên nhân. Chủ yếu là do cung cấp dinh dưỡng thiếu, dưỡng chất bị tiêu hao nhiều hoặc cả hai. Dưới đây là một số nguyên nhân cơ bản, cha mẹ có thể tham khảo:

Do cha mẹ cung cấp thiếu dinh dưỡng cho trẻ

• Trẻ em không được cung cấp đầy đủ thực phẩm và thức ăn.
• Trẻ gặp phải tình trạng biếng ăn, ăn không đáp ứng đủ nhu cầu.
• Chế độ ăn uống của trẻ “nghèo nàn”, cách chế biến món ăn không khoa học dẫn đến hao hụt chất dinh dưỡng.

Do trẻ tăng tiêu hao năng lượng

• Trẻ em trong tình trạng bệnh tật, đau ốm trong thời gian dài.
• Trẻ bị rối loạn tiêu hóa, khả năng hấp thu kém.
• Đường ruột của trẻ bị nhiễm ký sinh trùng.
• Trẻ mắc bệnh lý làm thất thoát năng lượng và dinh dưỡng.

Do đó, nguyên nhân gây ra trẻ suy dinh dưỡng

Ép bé ăn là một sai lầm phổ biến của bố mẹ khi thấy bé biếng ăn

Dấu hiệu bé suy dinh dưỡng

Để nhận biết bé có bị suy dinh dưỡng hay không, thông thường cha mẹ thường dựa vào các dấu hiệu bên ngoài trên cơ thể của bé. Tuy nhiên, cũng có trường hợp bé suy dinh dưỡng mà không thể nhìn thấy bằng mắt thường được. Dưới đây là những dấu hiệu, đặc điểm cho từng loại suy dinh dưỡng cụ thể, cha mẹ có thể tham khảo để phát hiện kịp thời.

Dựa vào cách tính chỉ số BMI

Cách đơn giản nhất mà cha mẹ có thể xác định bé có suy dinh dưỡng hay không ngay tại nhà là dựa vào cách tính chỉ số BMI. Tuy nhiên, kết quả từ cách tính chỉ số BMI chỉ mang tính chất tham khảo để nhận biết và cảnh báo.

Để biết chắc chắn bé có suy dinh dưỡng không, cha mẹ nên đưa bé đi kiểm tra tại các cơ sở dinh dưỡng uy tín để được các chuyên gia tư vấn chi tiết.

Bé suy dinh dưỡng từ trong bào thai

Bé suy dinh dưỡng từ trong bào thai thường có vóc dáng nhỏ bé, phát triển chiều cao chậm, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của não và khả năng linh hoạt. Tình trạng này thường xảy ra ở các bé sinh đủ tháng nhưng có trọng lượng dưới 2.500g. Ngoài ra, các dấu hiệu của bé suy dinh dưỡng từ trong bào thai bao gồm:

• Da cuống rốn của bé thường có màu vàng và bị teo đét.
• Bé dễ bị giảm đường huyết dẫn đến cảm giác co giật, hỗn loạn nhịp thở.
• Sự giảm canxi trong máu làm tăng cơ hội xuất hiện các cơn co giật gây ngừng thở.
• Bé dễ mất nhiệt độ cơ thể.

Đối với loại suy dinh dưỡng từ trong bào thai, bé thường có nguy cơ tử vong cao. Ngoài ra, đây cũng là tiền đề làm bé mắc các bệnh mạn tính như: bệnh tim mạch, tăng huyết áp, di chứng thần kinh đặc biệt đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của bé sau này.

Trẻ mắc phải tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi

Đối với loại suy dinh dưỡng thể thấp còi, cha mẹ có thể dễ dàng nhận biết qua ngoại hình của trẻ. Trẻ thường có hình thể nhỏ hơn so với bạn đồng trang lứa, da sáng màu, không tươi tắn, kém độ đàn hồi, dễ mệt mỏi, thiếu sự năng động trong các hoạt động chơi đùa, học tập.

Dựa vào tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ mới sinh khỏe mạnh thường có chiều cao khoảng 50cm. Chiều cao của trẻ sẽ tăng thêm 3cm/tháng trong 3 tháng đầu tiên. Ở các tháng sau đó, chiều cao sẽ tăng thêm 2cm.

Nếu chiều cao của trẻ chỉ đạt 90% so với tiêu chuẩn này, đó là dấu hiệu cho thấy trẻ phát triển chậm về chiều cao. Điều này là dấu hiệu để nhận biết trẻ mắc suy dinh dưỡng thể thấp còi.

Trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi thường có chiều cao thấp hơn so với bạn bè cùng tuổi

Trẻ mắc tình trạng suy dinh dưỡng thể nhẹ cân

Đối với trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, cha mẹ thường dựa vào tiêu chuẩn tăng trưởng cân nặng của WHO. Nếu trẻ có tốc độ tăng trưởng cân nặng dưới 90% thì đó là dấu hiệu cảnh báo trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân.

Tình trạng suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở trẻ được chia thành 3 cấp độ:

• Cấp độ 1: Trẻ có cân nặng đạt 90% so với trọng lượng chuẩn theo độ tuổi.
• Cấp độ 2: Trẻ có cân nặng đạt 75% so với trọng lượng chuẩn theo độ tuổi.
• Cấp độ 3: Trẻ có cân nặng đạt 60% so với trọng lượng chuẩn theo độ tuổi.

Nhận biết trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân thông qua dấu hiệu như trẻ biếng ăn, hấp thu dinh dưỡng kém, không tăng cân hoặc tăng cân rất ít.

Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ không được bú mẹ trong 6 tháng đầu, dưỡng chất trong sữa mẹ không đủ, ăn dặm sớm, chế độ ăn không hợp lý, thiếu vi chất và không được bổ sung, thể chất kém hay ốm... khiến trẻ chán ăn, bỏ bữa, ăn không đủ chất dinh dưỡng.

Trẻ suy dinh dưỡng thể gầy còm

Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ biếng ăn, có làn da xanh xao, rối loạn tiêu hóa và khó thở. Đặc biệt là với trẻ có mức tăng trưởng cân nặng đạt 60% so với trọng lượng tiêu chuẩn của WHO.

Biểu hiện thường gặp của trẻ suy dinh dưỡng thể gầy còm là da kém tươi, nhăn nheo, trông “già nua” so với tuổi và thân nhiệt giảm không bình thường.

Trẻ suy dinh dưỡng thể teo đét

Xuất hiện ở những trẻ không được cung cấp đầy đủ lương thực, thực phẩm, dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng trầm trọng.

Dấu hiệu rõ ràng ở hình thể như cơ thể trẻ hốc hác, gầy khô, chỉ có da bọc xương, da nhăn nheo, xanh xao. Trẻ bị suy dinh dưỡng thể teo đét dễ nhiễm bệnh, rối loạn tiêu hóa và quấy khóc thường xuyên.

Trẻ bị suy dinh dưỡng thể phù

Những trẻ bị suy dinh dưỡng thể phù có nước da trắng bệch, toàn thân sưng phù, cơ mềm, chỉ số tăng trưởng về cân nặng chỉ trong khoảng 60% - 80% so với tiêu chuẩn cân nặng của WHO.

Ngoài ra có dấu hiệu như: bụng phình to, tóc yếu dễ gãy rụng, da xuất hiện đốm nhỏ li ti khắp cơ thể, dần đổi màu, bong tróc, rỉ nước, dễ nhiễm trùng lở loét.

Trẻ suy dinh dưỡng dạng này thường có cơ thể “mập mạp” và “phù nề” dễ gây hiểu nhầm với trẻ phát triển béo tốt khỏe mạnh. Nếu không phát hiện kịp thời, bệnh sẽ khiến trẻ phù nề từ mí mắt và mặt tiếp đó là hai chân dưới. Sau đó sẽ khiến trẻ phù nề toàn thân kéo theo tràn dịch màng phổi, màng bụng.

Trẻ bị suy dinh dưỡng thể hỗn hợp

Là hiện tượng xuất hiện sau khi điều trị suy dinh dưỡng thể phù. Ngay khi trẻ đã hết phù, cơ thể chuyển thành teo đét. Tuy nhiên, gan vẫn còn to do trẻ bị thoái hóa mỡ và chưa được phục hồi hoàn toàn.

Trong giai đoạn điều trị và phục hồi, trẻ có chỉ số tăng trưởng cân nặng đạt 60%. Mặc dù bị teo cơ nhưng hình thể trẻ vẫn có thể phù. Bên cạnh đó các biểu hiện biếng ăn, chức năng tiêu hóa bị rối loạn, bụng phình to vẫn chưa hết.

Đưa trẻ tới trung tâm dinh dưỡng đáng tin cậy để kiểm tra tình trạng sức khỏe

Hậu quả của suy dinh dưỡng đối với trẻ

Suy dinh dưỡng ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc phát triển của trẻ, bao gồm cả thể chất và tinh thần, đặc biệt là sức khỏe tương lai

Gây suy yếu hệ miễn dịch và tăng khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng

Trẻ suy dinh dưỡng do thiếu hụt các dưỡng chất như: vitamin, sắt, kẽm, protein... làm hệ miễn dịch giảm dần, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng. Trẻ cần phải được điều trị bằng kháng sinh liên tục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng chống chọi của cơ thể.

Ngoài ra, suy dinh dưỡng còn gây ra tình trạng biếng ăn, rối loạn tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất kém, kéo dài và nặng thêm tình trạng dinh dưỡng.

Dẫn đến rối loạn các chức năng cơ thể và gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe

Trẻ suy dinh dưỡng gây rối loạn cho các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là tim, thận, gan và thậm chí có thể dẫn đến thoái hóa mỡ gan, suy thận và suy tim.

Hơn nữa, việc thiếu hụt các dưỡng chất cũng gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe cho trẻ. Việc thiếu vitamin A có thể gây khô giác mạc, gây quáng gà và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực của trẻ.

Tình trạng phát triển thể chất chậm chạp

Suy dinh dưỡng là nguyên nhân chính gây ảnh hưởng đến sự phát triển về cơ thể. Ngoài ra, còn gây ra những vấn đề về chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Trẻ suy dinh dưỡng thường trở nên kém phát triển toàn diện, còi cọc và thiếu linh hoạt.

Tình trạng phát triển tâm thần chậm chạp

Sự phát triển của não bộ cũng chịu ảnh hưởng từ suy dinh dưỡng, đặc biệt là ở trẻ em dưới 6 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu hụt các chất cần thiết để phát triển não và trí tuệ như: sắt, iốt, DHA, chất béo.

Trẻ suy dinh dưỡng thường có các dấu hiệu như phát triển chậm chạp, gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ, trí nhớ kém, và có thể dẫn đến giảm khả năng tập trung, tiếp thu và học hỏi.

Phương pháp điều trị, phục hồi cho trẻ suy dinh dưỡng

Tìm ra phương pháp điều trị tốt nhất cho trẻ suy dinh dưỡng là rất quan trọng và cấp bách. Không chỉ giúp mọi trẻ em có một tương lai phát triển khỏe mạnh, mà còn nâng cao tầm vóc cho thế hệ tương lai của trẻ em Việt Nam.

Phương pháp điều trị trẻ suy dinh dưỡng ở tình trạng cấp

- Đối với trẻ mắc các tình trạng như mất nước, phù toàn thân, suy tim, rối loạn điện giải, nhiễm trùng, nhiễm ký sinh trùng, rối loạn tiêu hóa hoặc không hấp thu: Bổ sung thêm dưỡng chất như vitamin A, axit folic, canxi, sắt, vitamin D, và đa sinh tố. Tăng khẩu phần dinh dưỡng phù hợp với khả năng tiêu hoá, hấp thu của trẻ, bổ sung các thực phẩm giàu dinh dưỡng và năng lượng.

Phương pháp giúp trẻ phục hồi suy dinh dưỡng tại nhà

- Đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho trẻ phục hồi sức khỏe và phát triển cơ thể.

Lời nhắn từ Mytour

Trẻ suy dinh dưỡng cần sự chăm sóc đặc biệt và điều chỉnh thích hợp để ngăn chặn các vấn đề sức khỏe trong tương lai. Hy vọng thông qua những thông tin này, cha mẹ sẽ hiểu rõ hơn về nguyên nhân, biểu hiện và cách khắc phục tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ.

Các thông tin được cung cấp bởi Mytour/Vũ Trụ Bỉm Sữa chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho tư vấn hoặc điều trị y khoa.

Huyền Trang biên soạn

Được kiểm duyệt bởi Ngọc Thanh