Tác động của giun sán đối với trẻ em và cách loại bỏ chúng một cách an toàn và hiệu quả

Giun sán ở trẻ em gây ra nhiều phiền toái và có thể gây hại cho sức khỏe. Hãy cùng Mytour khám phá nguyên nhân, các loại giun và cách loại bỏ chúng một cách an toàn cho trẻ nhé!

Nguyên nhân gây nhiễm giun sán ở trẻ em

Tỷ lệ nhiễm giun sán ở trẻ em tại Việt Nam đang ở mức cao. Để phòng tránh bệnh tốt hơn, cha mẹ hãy tìm hiểu về những nguyên nhân tiềm ẩn gây ra nhiễm giun sán cho trẻ em.

Dưới đây là một số nguyên nhân có thể gây ra bệnh giun sán ở trẻ em:

• Không đảm bảo chín và sôi, ăn thức ăn không sạch sẽ: Rau sống, thịt tái, gỏi cá sống... có thể ẩn chứa ấu trùng của giun sán như sán lá gan, giun đũa, sán lợn, sán dây bò...
• Quên tẩy giun định kỳ: Nhiều phụ huynh có thể lơ là hoặc quên tẩy giun cho trẻ. 
• Chơi với thú cưng: Thú cưng thường là nơi trú ngụ của nhiều loại giun sán. Trứng giun có thể tồn tại trong phân của thú cưng trong thời gian dài.
• Thiếu vệ sinh cá nhân: Ấu trùng giun sán có thể lây nhiễm qua việc ăn uống cũng như qua vết thương, da bị tổn thương. Vì vậy, việc duy trì vệ sinh cá nhân hàng ngày là rất quan trọng, cần khuyến khích trẻ rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. 
• Đồ dùng, chén muỗng ăn dặm cho bé cần được tiệt trùng trước khi sử dụng
• Chạm đất trần, tiếp xúc với đất chứa giun sán
• Trẻ tiếp xúc với người bị nhiễm giun: Chơi cùng và ăn uống cùng người bị nhiễm giun có thể làm trẻ nhiễm bệnh. Giun kim có thể lây qua cách này một cách dễ dàng.

Chơi với thú cưng cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ nhiễm giun sán

Một số loại bệnh giun sán thường gặp ở trẻ em

Nhiễm giun kim

Trong số các loại giun sán ở trẻ em, giun kim là loài phổ biến nhất. Giun kim có hình dạng giống như sợi chỉ mảnh, ngắn, chiều dài từ 2 – 13mm và có thể sinh sống trong ruột đến 6 tuần. Giun kim lây lan qua tiếp xúc và qua đường uống, vì vậy nếu có một người trong nhà bị nhiễm giun kim, việc tẩy giun cho cả gia đình là cần thiết.

Độ tuổi từ 3 - 7 tuổi, khi trẻ bắt đầu đi học mẫu giáo và tương tác nhiều hơn với bạn bè, trẻ dễ bị nhiễm giun kim. Trong quá trình vui chơi và tiếp xúc với đám đông trẻ em, nếu trẻ không may nuốt phải trứng giun kim, họ có thể bị nhiễm bệnh này.

Trẻ nhiễm giun kim sẽ cảm thấy ngứa ở vùng hậu môn, đặc biệt là vào ban đêm do giun kim thường di chuyển từ ruột ra ngoài vùng hậu môn để đẻ trứng. Nhiều trẻ sẽ cảm thấy ngứa và sử dụng tay để gãi, nếu không giữ vệ sinh sạch sẽ, giun kim có thể từ tay vào miệng và gây nhiễm bệnh lại.

Bố mẹ cũng có thể nhận biết vùng hậu môn của trẻ sẽ xuất hiện những vết đỏ nhỏ xung quanh do giun kim cắn. Giun kim có thể gây ra tình trạng mất ngủ do cảm giác ngứa, tiểu buốt và không thoải mái. 

Bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng và xét nghiệm phân để chẩn đoán bệnh giun sán ở trẻ em. Quan sát bằng mắt thường có thể phát hiện giun kim đẻ trứng ở ngoại vi của hậu môn. Khi trẻ đi đại tiện, có thể thấy giun kim cái bám ở ngoại vi phân. 

Nhiễm giun đũa

Đất là môi trường phổ biến nhất để lây truyền bệnh giun sán ở trẻ em. Chơi đùa trong đất không sạch sẽ dễ dàng khiến trẻ nhiễm giun đũa qua đường miệng hoặc khi ăn uống. Sự lây truyền của giun đũa không phải từ người này sang người kia trực tiếp.

Khi trẻ mắc giun đũa, nhiều trường hợp không có triệu chứng gì. Một số trường hợp có thể xuất hiện các triệu chứng như: khó thở, ho dai dẳng, thở khò khè, sốt không ổn định, có thể xuất hiện ấu trùng giun ở phế nang gây viêm phổi hoặc viêm phế quản nặng. X-quang có thể phát hiện rõ những tổn thương này.

Các con giun đũa lớn hoạt động trong hệ tiêu hóa gây ra nhiều rối loạn khác nhau như: xen kẽ giữa táo bón và tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, nôn mửa, khó tiêu. Đôi khi trẻ còn có các triệu chứng khác như đau đầu, phát ban, da xanh xao, mất cảm giác ngon miệng, bụng căng trướng,... 

Nếu không được điều trị kịp thời để loại bỏ giun sớm, giun sán ở trẻ em có thể gây ra nguy hiểm khi lượng lớn giun sán cuộn lại tạo thành khối gây tắc ruột hoặc xâm nhập vào ống mật gây tắc nghẽn hoặc viêm nhiễm ống mật. Bác sĩ sẽ chẩn đoán giun sán thông qua việc kiểm tra phân để tìm trứng giun hoặc thông qua xét nghiệm máu. 

Siêu âm có thể phát hiện vị trí giun đũa. Đôi khi trẻ bị nhiễm giun đũa có thể đào ra giun đũa trong phân hoặc giun đũa có thể bò ra qua đường miệng, mũi. 

Nhiễm giun móc

Nhiễm giun móc khác với các bệnh giun sán ở trẻ em khác, giun móc xâm nhập vào cơ thể qua ấu trùng đi qua da. Bệnh thường xảy ra ở trẻ em đi chân đất. Nhiễm giun móc được phân thành 3 giai đoạn như sau:

• Giai đoạn xâm nhập: Ấu trùng xâm nhập qua da sẽ gây ra các triệu chứng trên da như nốt đỏ, to như đầu kim, gây ngứa nhưng sẽ tự khỏi sau 3 - 4 ngày.
• Giai đoạn di cư: Ấu trùng từ việc xâm nhập da sẽ di chuyển vào phổi, quá trình này thường khó phát hiện các triệu chứng. Một số trường hợp có thể xuất hiện viêm họng, khàn tiếng, khó nói do ấu trùng làm tổn thương phổi.
• Giai đoạn trưởng thành: Ấu trùng trở thành giun móc trưởng thành và phát triển mạnh mẽ, gây ra rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng như: táo bón, tiêu chảy kéo dài, viêm tá tràng,... Trẻ nhiễm giun nặng sẽ suy nhược cơ thể và thiếu máu rõ rệt.

Bác sĩ chỉ định soi phân cũng có thể phát hiện bệnh giun móc. Ngoài việc xâm nhập qua da, giun móc cũng lây truyền qua việc ăn uống không sạch sẽ. Trẻ sẽ trở nên xanh xao và đau ở vùng thượng vị tùy thuộc vào mức độ nhiễm giun. Đau sẽ càng nặng khi đói hơn. 

Nhiễm giun tóc

Nhiễm giun tóc thường không nguy hiểm và kéo dài như các loại bệnh giun sán ở trẻ em khác. Nếu mới bị nhiễm và nhẹ, thường không có triệu chứng rõ ràng. Giun tóc lây qua đường tiêu hóa, khi ăn phải trứng giun đã phát triển từ môi trường bên ngoài tới giai đoạn ấu trùng. 

Một số bệnh nhân có triệu chứng giống như bị tiêu chảy như: đại tiện thường xuyên, đau ở bụng dưới, phân ít và có chứa máu và nhầy. Nhiễm quá nhiều và kéo dài có thể gây ra tình trạng thiếu máu, tim có tiếng thổi và phù nhẹ.

Một số trường hợp nhiễm bệnh nặng có thể có các triệu chứng như: sa trực tràng, thiếu máu, tiêu chảy kéo dài không rõ nguyên nhân. Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu xét nghiệm phân để xác định ấu trùng giun.

Nhiễm giun chó

Nhà nuôi chó mèo mà không đảm bảo vệ sinh cho thú cưng, không tiến hành tẩy giun đều đặn sẽ khiến trẻ dễ mắc bệnh khi tiếp xúc. Trẻ mắc giun chó thường cảm thấy mệt mỏi, có thể sốt nhẹ, đôi khi đau ở phần dưới lưng hoặc đau đầu kéo dài. Bác sĩ chẩn đoán bệnh dựa trên kết quả xét nghiệm máu có bạch cầu ái toan tăng và huyết thanh.

Nhiễm giun xoắn

Giun xoắn không lây truyền trực tiếp từ người sang người. Trẻ nhiễm giun xoắn do ăn thịt lợn hoặc thịt ngựa có chứa ấu trùng giun xoắn chưa nấu chín, ăn sống, ăn tái hoặc tiết canh.

Triệu chứng đặc trưng: tiêu chảy, phù mặt, phù mi mắt, đôi khi phù cả đầu lan xuống tay kèm theo xuất huyết dưới giác mạc, sốt cao, đau cơ. Sốt có thể cao hơn 39 độ C.

Một số triệu chứng khác như tiêu chảy, ra nhiều mồ hôi, khát nước, cảm giác lạnh và mệt mỏi kiệt sức. Nhiễm giun xoắn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng về tim mạch và thần kinh như tử vong do suy tim, viêm cơ, viêm phổi, viêm não. Tỷ lệ tử vong từ 6% - 30% tùy thuộc vào mức độ nhiễm giun xoắn.

Nhiễm giun lươn

Giun lươn có khả năng sinh sôi trong cơ thể con người. Giun lươn lây qua tiếp xúc da với đất chứa phân người có ấu trùng sán.

Nhiễm giun lươn thường không có triệu chứng rõ ràng, chỉ có một số vết sưng ngoài da ở vùng mông, tay. Giun lươn trưởng thành tạo đường hầm vào niêm mạc ruột non gây ra đau bụng, buồn nôn, chảy máu trong đường tiêu hóa, tiêu chảy, viêm đại tràng mãn tính. Một số biến chứng nghiêm trọng bao gồm tắc ruột non, nhiễm trùng máu. 

Chẩn đoán: Xét nghiệm phân để phát hiện ấu trùng. Huyết thanh chẩn đoán được sử dụng trong trường hợp nhiễm giun lươn không phát triển biến chứng.

Nguyên nhân khiến bệnh giun sán ở trẻ em tái phát

Tác động của giun sán đối với sức khỏe của trẻ

Các bệnh giun sán ở trẻ em gây ra ảnh hưởng đối với hệ tiêu hóa làm cho trẻ khó tiêu hóa thức ăn, dẫn đến suy dinh dưỡng, thiếu máu, ảnh hưởng đến sự phát triển cả về thể chất và tinh thần của trẻ. Hầu hết các trẻ bị nhiễm giun sán đều có cân nặng thấp hơn so với trẻ cùng tuổi. 

Bệnh giun sán ở trẻ em nếu không được điều trị kịp thời, sẽ làm cho trẻ mất sức khỏe, thường xuyên vắng mặt ở trường. Ngoài ra, còn một số biến chứng nguy hiểm khác như:

• Búi giun gây tắc nghẽn ruột
• Giun xâm nhập vào gan gây đau đớn.
• Gây đau dạ dày cấp khi giun sán xâm nhập vào dạ dày.
• Viêm tụy cấp có thể nguy hiểm đến tính mạng khi giun xâm nhập vào tụy
• Một số loại giun còn di chuyển lên mắt, não…

Kiểm tra trẻ có bị nhiễm giun sán không

Để xác định trẻ có bị nhiễm giun sán không, phương pháp tốt nhất là đưa trẻ đến bệnh viện để kiểm tra:

• Kiểm tra phân: Bác sĩ sẽ lấy mẫu phân của trẻ và gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra có trứng giun hoặc giun không.
• Kiểm tra bằng băng dính: Đặt một miếng băng dính ở hậu môn của trẻ để thu thập trứng giun. Sau đó, bác sĩ sẽ mang băng dính đến phòng thí nghiệm để kiểm tra.
• Kiểm tra dưới móng tay: Bác sĩ sẽ kiểm tra trứng giun dưới móng tay của trẻ.
• Kiểm tra bằng bông gạc: Bác sĩ có thể sử dụng bông gạc lau xung quanh vùng hậu môn của trẻ rồi đem xét nghiệm để kiểm tra trứng giun.
• Siêu âm: Khi bệnh giun sán ở trẻ em nghiêm trọng, bác sĩ siêu âm sẽ xác định vị trí chính xác của giun.

Phương pháp điều trị cho trẻ bị nhiễm giun sán

Hiện nay, đã có thuốc điều trị các loại giun sán ở trẻ em. Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc hoặc phương pháp tẩy giun phù hợp với loại giun mà trẻ bị nhiễm.

Với bệnh giun sán ở trẻ em, cha mẹ không nên tự ý mua thuốc hoặc cho trẻ dùng các loại thảo dược vì một số loại thuốc trị giun có thể không phù hợp với trẻ dưới 2 tuổi. Nếu trẻ bị thiếu máu có thể bổ sung sắt cho trẻ.

Bệnh giun sán ở trẻ em dễ lây lan và tái nhiễm. Khi trẻ mắc bệnh, cả nhà nên cùng tẩy giun để đảm bảo an toàn, tránh tái nhiễm cho trẻ.

Cách phòng ngừa nhiễm giun sán ở trẻ em

Cha mẹ nên tẩy giun định kỳ cho trẻ mỗi 6 tháng một lần, đặc biệt là trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo. Bệnh giun sán ở trẻ em rất dễ xuất hiện khi trẻ biết bò, biết đi. Cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa để kiểm tra định kỳ và theo dõi thời gian tẩy giun.

Một số biện pháp phòng ngừa bệnh giun sán ở trẻ em:

• Thay tã thường xuyên và rửa tay sau khi thay tã cho trẻ
• Thường xuyên lau dọn vệ sinh nhà cửa
• Mang giày cho trẻ, cho trẻ chơi ở nơi sạch sẽ, rửa tay và bàn chân của trẻ sau khi trẻ chơi xong
• Đừng để trẻ chơi xung quanh các vũng nước đục
• Hướng dẫn trẻ đi vệ sinh trong nhà vệ sinh đúng cách
• Nhà vệ sinh phải sạch sẽ, dạy trẻ rửa tay và vệ sinh cá nhân sạch sẽ
• Tất cả các thành viên trong gia đình đều cần rửa tay với nước rửa tay hoặc gel rửa tay khô trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
• Móng tay móng chân cắt ngắn và rửa sạch sẽ
• Nước uống phải được đun sôi hoặc lọc qua máy
• Rửa sau sạch, lựa chọn nguồn rau an toàn
• Nấu chín thức ăn, lựa chọn thịt cá cẩn thận.
• Tẩy giun định kỳ cho tất cả thành viên trong gia đình

Mang giày cho trẻ, hạn chế tiếp xúc với đất bẩn giúp phòng ngừa giun sán ở trẻ em

Tẩy giun cho trẻ đúng cách 

Theo các chuyên gia mỗi người nên tẩy giun định kỳ 6 tháng một lần, trẻ từ 4 tuổi cần tẩy giun dù không bị đau bụng, không có dấu hiệu có giun. Trẻ dưới 2 tuổi có giun thì cha mẹ sẽ tẩy giun theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Một số loại thuốc tẩy giun sán ở trẻ em thường gặp như: Albendazole, Mebendazole dùng 1 viên định kỳ 6 tháng 1 lần. Cha mẹ nên hỏi ý kiến chỉ dẫn của bác sĩ, dược sĩ trước khi dùng cho trẻ.

Đôi lời của Mytour

Bệnh giun sán ở trẻ em làm ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ. Vậy nên các bậc cha mẹ cần lưu ý tẩy giun định kỳ cho cả gia đình. Hy vọng với những thông tin trên đây đã giúp cha mẹ hiểu hơn về nguyên nhân và các loại bệnh giun sán ở trẻ em thường gặp. 

Các bài viết của Mytour/ Vũ trụ bỉm sữa chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Quỳnh tổng hợp