Buzz
1. Tác giả của bài thơ 'Chiều tối'
Hồ Chí Minh (1890 - 1969), tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung, sinh ra trong một gia đình yêu nước và có truyền thống nho giáo. Thời trẻ, Bác học chữ Hán rồi chuyển sang chữ quốc ngữ và tiếng Pháp. Bác có kiến thức sâu rộng về văn hóa và văn học phương Đông (Trung Quốc) cũng như phương Tây (Pháp), làm nên phong cách văn chương độc đáo của mình.
Trong sự nghiệp cách mạng của mình, năm 1911, Bác rời quê hương để tìm đường cứu nước, bắt đầu hành trình đầy thử thách. Từ 1918 đến 1922, Bác hoạt động cách mạng tại Pháp, tích cực viết báo và sách chống thực dân, kêu gọi đoàn kết dân tộc. Từ 1923 đến 1941, Bác chủ yếu hoạt động tại Liên Xô, Trung Quốc và Thái Lan. Năm 1942-1943, Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây, Trung Quốc. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Bác đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, mở đầu cuộc chiến giành độc lập cho Việt Nam. Hồ Chí Minh không chỉ là một lãnh tụ vĩ đại mà còn là một nhà văn, nhà thơ vĩ đại với di sản văn học quý báu.
Quan điểm sáng tác của tác giả:
- Xem văn học như một công cụ chiến đấu phục vụ cho sự nghiệp cách mạng.
- Đề cao tính chân thực và bản sắc dân tộc trong tác phẩm.
- Quan tâm đến mục đích và đối tượng người đọc để định hình nội dung và hình thức của tác phẩm.
Di sản văn học của tác giả
- Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Tuyên ngôn độc lập (1945), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do (1966)…
- Truyện và kí: Pari (1922), Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Con người biết mùi hun khói (1922), Vi hành (1923), Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (1925), Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể chuyện (1963)…
- Thơ ca: Nhật kí trong tù (viết trong thời gian bị giam cầm tại nhà lao Tưởng Giới Thạch từ 1942 - 1943), chùm thơ viết ở Việt Bắc từ 1941 - 1945.
-> Di sản văn học đồ sộ với tầm ảnh hưởng rộng lớn, đa dạng về thể loại và phong cách.
Phong cách nghệ thuật của tác giả:
- Sự đồng nhất: cả về mục tiêu, quan điểm và nguyên tắc sáng tác.
- Đặc trưng đa dạng: Hồ Chí Minh có cách viết khác biệt cho từng thể loại.
2. Tác phẩm Bài thơ 'Chiều tối'
2.1 Tên tác phẩm
Khái niệm 'Chiều tối' (tiếng Hán là 'Mộ') mô tả thời điểm chuyển giao giữa ngày và đêm. Đây là lúc ánh sáng mặt trời dần tắt, và bóng tối từ từ lan rộng, tạo nên một cảnh tượng đặc biệt và quyến rũ.
Trong những khoảnh khắc này, con người cùng với mọi vật thể tự nhiên thường kết thúc các hoạt động và trở về với tổ ấm của mình. Đây là thời điểm mà gia đình quây quần bên nhau, tận hưởng những giờ phút quý giá bên nhau. Từ lâu, hoàng hôn đã đánh dấu sự kết thúc của một ngày lao động, và thường được coi là lúc để thư giãn, nghỉ ngơi và tận hưởng niềm vui bên gia đình.
Tuy nhiên, đối với những người sống xa quê, khoảnh khắc này có thể đem lại cảm giác đơn độc và buồn bã. Khi mọi người sum vầy bên gia đình, những người xa quê có thể cảm thấy nỗi nhớ quê hương và những người thân yêu ở nhà trở nên sâu sắc hơn. Điều này làm cho buổi chiều tối thêm phần đặc biệt, với nỗi nhớ và sự hoài niệm luôn hiện hữu trong tâm hồn những người xa xứ.
2. 2 Giá trị tác phẩm
- Về giá trị nội dung:
Bài thơ miêu tả thiên nhiên một cách sinh động và chi tiết, qua hình ảnh cánh chim và mây, cùng với các hoạt động hàng ngày của con người miền núi, tạo nên một bức tranh rõ nét về cuộc sống miền quê và vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên.
Trong bài thơ, tấm lòng nhân ái và khát vọng ánh sáng, sự sống của Bác Hồ nổi bật ngay cả khi ông bị cầm tù và chịu đựng xiềng xích. Dù trong hoàn cảnh khó khăn, tâm hồn tự do và ý chí kiên cường của Bác Hồ vẫn tỏa sáng. Bài thơ thể hiện sự yêu mến thiên nhiên, sự đồng cảm với những người đồng cảnh ngộ, cùng với sự kiên định và tinh thần bất khuất của một chiến sĩ.
Bài thơ khéo léo hòa quyện giữa nét cổ điển và hiện đại, liên kết tinh thần của thi sĩ và chiến sĩ. Đây là sự kết hợp tinh tế giữa sức mạnh và tình cảm, giữa nghệ thuật và ý chí quyết liệt.
- Về giá trị nghệ thuật:
Bài thơ áp dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt với những hình ảnh đậm chất cổ điển. Tác giả đã tạo ra một không gian nghệ thuật nơi người đọc có thể dễ dàng hình dung cảnh sắc thiên nhiên và đời sống con người chỉ qua những đường nét tinh tế.
Ngôn ngữ trong bài thơ vừa cô đọng vừa chân thật, đồng thời cũng đầy sức gợi và cảm xúc. Điều này không chỉ giúp bài thơ hiện lên sinh động về hình ảnh mà còn truyền tải sâu sắc tâm hồn con người trong từng chi tiết.
Bài thơ 'Chiều tối' là một tác phẩm nghệ thuật đầy chiều sâu, kết hợp nhuần nhuyễn giữa nội dung và hình thức, mang lại cho người đọc những cảm xúc sâu lắng và sự tưởng tượng phong phú.
3. Một số quan điểm về bài thơ 'Chiều tối'
Một số nhận xét về tác giả và tác phẩm
1. Trong khi đọc tập thơ 'Nhật ký trong tù', nhà thơ Hoàng Trung Thông đã viết:
Tôi đã đọc trăm bài với trăm ý tưởng đẹp đẽ
Ánh đèn rực rỡ chiếu sáng mái tóc xanh
Những vần thơ của Bác mang sức mạnh thép
Nhưng vẫn tràn ngập tình cảm bao la
2. Về bài thơ 'Chiều tối' của Hồ Chí Minh, có ý kiến nhận xét rằng: 'Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, tình yêu cuộc sống, và ý chí vượt lên khó khăn của nhà thơ Hồ Chí Minh.'
3. Hoài Thanh đã bình luận về tình yêu đời trong hai câu thơ cuối: “Một hình ảnh tuyệt vời về cuộc đời khó khăn nhưng vẫn ấm áp và đáng quý. Những hình ảnh như vậy không thiếu xung quanh ta nhưng thường bị bỏ qua. Chỉ những tấm lòng yêu đời sâu sắc mới có thể ghi lại được điều đó.”
4. “Hồ Chí Minh rất Đường nhưng không hề mang phong cách Đường. Chỉ với một chữ ‘hồng’, Bác đã thắp sáng toàn bộ bài thơ, xóa tan sự mệt mỏi, uể oải, vội vã và nặng nề trong ba câu đầu, làm sáng bừng khuôn mặt cô gái sau khi xay ngô. Chữ ‘hồng’ trong thơ Đường được xem là ‘con mắt’ thơ, làm bừng sáng chỉ với một chữ trong tổng số 27 chữ khác dù có nặng nề đến đâu.”
5. “Nếu chỉ xét ba câu đầu, thơ của Hồ Chí Minh không khác gì thơ của Liễu Tông Nguyên đời Đường: Thiên sơn điêu phi tận / Vạn kính nhân tông diệt / Cô thuyền xuy lạp ông / Độc điếu hàn giang tuyết / (Nghìn non chim bay hết / Muôn nẻo dấu người mất / Trên thuyền cô độc lão già / Một mình cầu sông tuyết lạnh)” (Hoài Thanh)
6. “Qua bức tranh cảnh vật, ta thấy vẻ đẹp tâm hồn của một nhà thơ chiến sĩ: tình yêu thiên nhiên, con người, cuộc sống, sự bình thản, lạc quan và nghị lực kiên cường vượt qua hoàn cảnh khắc nghiệt, tối tăm” (Sách giáo viên Ngữ văn 11 cơ bản tập hai, trang 53-54, NXB Giáo dục).
7. “Với chữ ‘hồng’, không còn cảm giác nặng nề, mệt mỏi hay nhọc nhằn nữa, mà chỉ thấy màu đỏ nhuộm cả bóng đêm và hình ảnh cô gái lao động đáng yêu. Đó là màu đỏ của tình cảm Bác” (Nguyễn Trung Thông)
Quý khách có thể tìm đọc bài viết từ Mytour với tiêu đề: Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối
