Buzz
Tác phẩm Đại thành Toán pháp, còn gọi là Toán pháp đại thành (chữ Nôm: 算法大成), là một cuốn sách toán học cổ điển của Việt Nam, do Lương Thế Vinh biên soạn vào giữa thế kỷ 15. Hiện nay, chúng ta có bản in Đại thành Toán pháp từ thời vua Lê Dụ Tông, niên hiệu Vĩnh Thịnh (1705-1719). Thêm vào đó, Viện Nghiên cứu Hán-Nôm lưu giữ hai bản khác, trong đó bản mới nhất được sao chép vào năm Giáp Thân, thời vua Bảo Đại (1944).
Thông tin nội dung
Cuốn sách Đại thành Toán pháp bao gồm nhiều bài toán, phương pháp giải, và kết quả số. Bên cạnh bảng cửu chương, sách còn đề cập đến các số lớn như ức, triệu, kinh, thê, cai, nhương, giản, chinh, ti, cực. Mỗi bậc vạn vạn dưới tương đương với một bậc trên, ví dụ: vạn vạn ức tương đương với một triệu, vạn vạn triệu tương đương với một kinh. Tuy nhiên, sách không giải thích rõ giá trị của vạn vạn.
Nội dung của cuốn sách có thể được tóm tắt theo Alexei Volkov như sau:
Các bài toán từ 1 đến 35 tập trung vào các vấn đề phân chia. Ví dụ, bài toán 1-2 có thể được biểu diễn bằng ngôn ngữ đại số như sau: cho , tìm .
Các bài toán từ 36 đến 42 đề cập đến việc tính diện tích các hình phẳng như hình vuông, hình chữ nhật, hình gần giống hình thang, và hình tròn. Số pi, tỷ lệ giữa chu vi và đường kính của hình tròn, được sử dụng là 3:1.
Nhóm bài toán từ 43 đến 69 liên quan đến các vấn đề về tỷ lệ, chẳng hạn như tính chiều cao của một vật dựa trên chiều cao của một vật khác và độ dài bóng của hai vật. Ngoài ra, cũng có bài toán tính số lượng đồ vật có thể mua được với một số tiền nhất định khi biết giá của từng món.
Các bài toán từ 70 đến 85 xoay quanh việc khai căn số và các phương pháp chuyển đổi đơn vị tiền tệ.
Nhóm bài toán từ 86 đến 93 tập trung vào các phép nhân, chia, và các bài toán tính thể tích của các thuyền. Đồng thời, cũng có những phương pháp bói toán được đề cập.
Các bài toán từ 94 đến 131 tập trung vào việc tính diện tích các hình phẳng, bao gồm hình chữ nhật, đoạn tròn, hình sừng trâu, hình trống, hình ellipse, hình vành khăn, hình con mắt, hình tam giác cân, hình đa giác ghép từ nhiều hình thang, và tứ giác. Ngoài ra, sách còn có các bài toán về khai căn bậc hai, thể tích của các khối thẳng, và việc chuyển đổi đơn vị.
Sách cũng bao gồm một phần riêng biệt về cách tính thuế đất. Phần cuối của sách đề cập đến 'bói toán', bao gồm cách xác định chiều cao của cây dựa trên độ dài bóng nắng. Đồng thời, sách còn trích dẫn một số bài toán từ Tôn tử toán kinh.
Ghi chú
- Volkov, Alexei (2002), “Nguồn gốc của Toan pháp đại thành”, trong Samplonius, Yvonne Dold; Dauben, Joseph W. (biên tập), Từ Trung Quốc đến Paris: 2000 Năm Truyền Bá Các Ý Tưởng Toán Học, Franz Steiner Verlag, tr. 369–410, ISBN 978-3-515-08223-5
- Volkov, Alexei (2009), “Toán học và Giáo dục Toán học tại Việt Nam truyền thống”, trong Robson, Eleanor; Stedall, Jacqueline (biên tập), Cẩm Nang Oxford về Lịch Sử Toán Học, Oxford: Oxford University Press, tr. 153–76, ISBN 978-0-19-921312-2
- Volkov, Alexei (2016), “Toán học tại Việt Nam”, trong Selin, Helaine (biên tập), Bách Khoa Toàn Thư về Lịch Sử Khoa Học, Công Nghệ và Y Học ở Các Nền Văn Minh Không Phương Tây (ấn bản 3), Berlin: Springer-Verlag, tr. 2818–2833, ISBN 978-94-007-7748-4
Tài nguyên liên quan
- Toán học Việt Nam trong thời kỳ Trung đại Lưu trữ vào ngày 27/05/2021 trên Wayback Machine, bài viết từ báo Tia sáng ngày 27/04/2020, phần dịch của A. Volkov trong Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (Helaine Selin biên tập), Phiên bản Thứ ba, Springer, 2016, trang 2818-2833.
- Danh sách sách toán Việt Nam hiện còn Lưu trữ vào ngày 13/05/2020 trên Wayback Machine, bài viết từ báo Tia sáng ngày 11/05/2020, phần tiếp theo của bản dịch Mathematics in Vietnam của A. Volkov trong Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (Helaine Selin biên tập), Phiên bản Thứ ba, Springer, 2016, trang 2818-2833.
- Toán học trong các kỳ thi xưa báo Đà Nẵng ngày 09/07/2017.
