Tác phẩm 'Đức tính giản dị của Bác Hồ' - Phạm Văn Đồng

I. Tác giả

1. Tiểu sử

– Phạm Văn Đồng (1906 - 2000)
– Ông sinh ra tại xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
– Bắt đầu hoạt động cách mạng từ sớm và là một nhà hoạt động xuất sắc; ông cũng là một nhà giáo dục nhiệt huyết và nhà văn hóa lớn.
– Vào năm 1936, ông ra tù và hoạt động tại Hà Nội.
– Năm 1940, ông bí mật sang Trung Quốc cùng Võ Nguyên Giáp, gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương và được Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ xây dựng căn cứ địa tại biên giới Việt – Trung.
– Trong Đại hội Quốc dân Tân Trào năm 1945, ông được bầu vào Ủy ban Thường trực thuộc Ủy ban Dân tộc giải phóng, chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám.
– Phạm Văn Đồng là Thủ tướng đầu tiên của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam từ năm 1976 đến khi nghỉ hưu năm 1987.
– Trước đó, ông giữ chức vụ Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ năm 1955 đến năm 1976.
– Ông là Thủ tướng tại vị lâu nhất của Việt Nam (1955–1987) và là học trò, cộng sự của Hồ Chí Minh.
– Với hơn 70 năm hoạt động trong sự nghiệp cách mạng, nhiều năm giữ các cương vị lãnh đạo chủ chốt, Phạm Văn Đồng được đánh giá cao với nhiều đóng góp quan trọng trong các lĩnh vực chính trị, quân sự, văn học,…

2. Sự nghiệp văn học

– Thể loại: Những tác phẩm nghị luận nổi bật.
– Phong cách nghị luận của ông tràn đầy nhiệt huyết, cuốn hút độc giả qua những luận điểm mới lạ, sâu sắc với ngôn từ trong sáng và nhiều hình ảnh minh họa.

II. Tác phẩm

1. Xuất xứ

'Đức tính giản dị của Bác Hồ' được trích từ bài diễn văn “Chủ tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại” - phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1970).

2. Bố cục

Chia thành 2 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp”: Nhận xét tổng quát về đức tính giản dị của Bác Hồ.
- Phần 2. Phần còn lại: Minh chứng về đức tính giản dị của Bác Hồ.

3. Tóm tắt

Chủ tịch Hồ Chí Minh sống rất giản dị và khiêm nhường. Điều này thể hiện rõ từ bữa ăn, đồ dùng, cho đến ngôi nhà của Bác. Trong công việc, Bác tự mình làm tất cả những gì có thể mà không cần đến sự trợ giúp. Lối sống giản dị về vật chất của Bác hoàn toàn phù hợp với sự giản dị trong tâm hồn. Bác cũng thể hiện sự giản dị trong cách nói và viết.

4. Nội dung

Đức tính giản dị là điểm nổi bật ở Bác Hồ: Giản dị trong mọi mặt của cuộc sống, trong giao tiếp với mọi người, trong lời nói và trong các bài viết. Sự giản dị của Bác hòa quyện hoàn hảo với đời sống tinh thần phong phú và những tư tưởng, tình cảm cao cả.

5. Nghệ thuật

- Các luận điểm được trình bày ngắn gọn và rõ ràng.
- Hệ thống luận cứ đầy đủ, hợp lý và chặt chẽ.
- Các dẫn chứng cụ thể, phong phú, chính xác và đầy sức thuyết phục.
- Các bình luận sâu sắc, chứa đựng tình cảm của tác giả.

III. Đọc hiểu chi tiết

1. Đức tính giản dị của Bác được thể hiện rõ nét qua sự kết hợp hài hòa giữa đời sống chính trị và lối sống thanh bạch của Bác:

- Vấn đề được nêu ra gồm hai mặt trái ngược: 'đời hoạt động chính trị mạnh mẽ' và 'đời sống bình thường hết sức giản dị và khiêm nhường'. Mặc dù đối lập, chúng lại bổ sung cho nhau, làm nổi bật sự hòa quyện giữa phẩm chất cách mạng và phẩm chất đời thường của Bác.
→ Lời bình luận sâu sắc về phẩm chất cao quý của Bác cho rằng: 'Rất lạ lùng và kỳ diệu... Bác Hồ vẫn giữ nguyên phẩm chất cao quý của một chiến sĩ cách mạng, toàn tâm toàn ý vì dân, vì nước, với sự trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp'.
→ Cách nêu vấn đề ngắn gọn, rõ ràng và sâu sắc, đặc biệt làm nổi bật chủ đề của toàn bộ văn bản - đức tính giản dị của Bác Hồ.

2. Các dẫn chứng cụ thể để chứng minh đức tính giản dị của Bác:

a. Trong đời sống hàng ngày:
- Về bữa ăn và đồ dùng, 'bữa cơm chỉ có vài món', 'Bác ăn rất cẩn thận, không để rơi vãi thức ăn', 'bát đĩa luôn sạch và thức ăn thừa được sắp xếp gọn gàng'.
- Lời bình 'Ở những việc nhỏ... người phục vụ' cho thấy Bác rất trân trọng thành quả lao động của nhân dân và công sức của những người phục vụ.
- Ngôi nhà của Bác 'chỉ có vài phòng', luôn ngập tràn ánh sáng và hương thơm của hoa vườn, thể hiện lối sống gần gũi với thiên nhiên và tâm hồn thanh thoát của Người.
- Trong công việc, Bác là người 'luôn luôn làm việc, từ việc lớn đến việc nhỏ', tự làm những việc có thể mà không cần đến sự giúp đỡ.
→ Bác Hồ là người tận tụy, yêu lao động.
- Trong các mối quan hệ xã hội, Bác thể hiện sự thân thiện, giản dị qua việc viết thư, trò chuyện với các cháu thiếu nhi, đặt tên cho các lính gác, thăm công nhân,...

b. Trong lời nói và các bài viết:
- Dẫn chứng cụ thể là các trích đoạn từ lời nói và bài viết của Bác với chân lý giản dị, gần gũi như trong bản Tuyên ngôn độc lập: 'Không có gì quý hơn độc lập tự do', 'Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một... không bao giờ thay đổi', thể hiện sức mạnh vô địch và chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

4. Soạn bài về đức tính giản dị của Bác Hồ

Câu 1 Vấn đề chính mà tác giả Phạm Văn Đồng nêu ra trong văn bản là gì? Tác giả đã làm rõ quan điểm này qua những khía cạnh nào trong cuộc sống và tính cách của Bác?

- Vấn đề chính: Nhấn mạnh lối sống giản dị của Bác Hồ

- Tác giả đã làm rõ quan điểm này qua các khía cạnh nào trong đời sống và phẩm hạnh của Bác:

• Bữa ăn
• Nhà ở
• Trang phục
• Phương pháp làm việc
• Lời nói và tác phẩm viết

Câu 2 Xác định trình tự triển khai nội dung và từ đó chỉ ra cấu trúc của văn bản

- Trình tự triển khai: Đưa ra đánh giá tổng quan, sau đó minh chứng lối sống giản dị của Bác qua các khía cạnh khác nhau

- Cấu trúc văn bản:

• Phần 1: Từ đầu văn bản đến 'trong sáng, thanh bạch, tuyệt đẹp'
• Phần 2: Phần còn lại của văn bản

Câu 3 Đánh giá phương pháp lập luận của tác giả trong phần II. Yếu tố nào làm cho phần này thuyết phục?

- Tác giả đã sử dụng các lý lẽ kết hợp với ví dụ cụ thể để chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ

- Yếu tố tạo nên sự thuyết phục của phần này: Lập luận và minh chứng rõ ràng, phong phú

Câu 4 Trong phần (4), để người đọc hiểu sâu sắc hơn về đức tính giản dị của Bác và sức mạnh của phẩm chất đó, tác giả đã thuyết phục như thế nào?

Tác giả sử dụng các ví dụ cụ thể từ lời nói và bài viết của Bác, như đoạn trích trong bản Tuyên ngôn độc lập với những chân lý giản dị, gần gũi như 'Không có gì quý hơn độc lập tự do', 'Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một... không bao giờ thay đổi', thể hiện sức mạnh vô địch và chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Câu 5 Theo em, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì qua câu kết này: 'Những chân lý giản dị mà sâu sắc đó khi thâm nhập vào trái tim và trí óc của hàng triệu người đang chờ đợi, thì đó là sức mạnh vô địch, là chủ nghĩa anh hùng cách mạng'?

Khẳng định ảnh hưởng sâu rộng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và đặc biệt là đức tính giản dị của Người đối với người dân Việt Nam

Câu 6 Qua văn bản, em hiểu thế nào về đức tính giản dị? Em sẽ thực hiện những gì để rèn luyện đức tính đó?

- Đức tính giản dị là lối sống tự nhiên, không cầu kỳ, hài lòng với những gì mình đang có

- Các phương pháp để rèn luyện đức tính này bao gồm:

• Lấy tấm gương Chủ tịch Hồ Chí Minh làm mẫu
• Chăm chỉ học tập, tham gia các hoạt động ngoại khóa...
• Sống tiết kiệm và biết quý trọng thiên nhiên