Buzz
Bức tranh về “bàn tay mẹ” gợi lên nhiều cảm xúc cho độc giả. Bài thơ À ơi tay mẹ là một tác phẩm đầy ý nghĩa về tình mẫu tử. Nội dung của bài thơ này sẽ được học trong chương trình ngữ văn lớp 6.
Tài liệu soạn văn lớp 6: À ơi tay mẹ - Cánh Diều, tập 1 của Mytour là một nguồn thông tin hữu ích. Mời các bạn học sinh tham khảo.
Văn học - Kiến thức cơ bản
1.1 Phần Hình thức của thơ
- Dòng thơ là sự sắp xếp các tiếng thành hàng, có thể đồng nhất hoặc khác nhau về độ dài.
- Vần là phương tiện tạo nên âm nhạc cơ bản của thơ dựa trên sự lặp lại (hoàn toàn hoặc không hoàn toàn) phần vần của âm tiết. Vần ở cuối dòng gọi là vần chân, ở giữa dòng gọi là vần lưng.
- Nhịp là những điểm ngắt hơi khi đọc một dòng thơ. Ngắt nhịp tạo ra sự hài hòa và giúp hiểu rõ ý nghĩa của dòng thơ.
1.2 Thể loại thơ lục bát
- Thơ lục bát là một dạng thơ truyền thống của Việt Nam, mỗi bài thơ thường có ít nhất hai dòng với số tiếng cố định: dòng sáu tiếng (dòng lục) và dòng tám tiếng (dòng bát). Thơ lục bát gieo vần chân và vần lưng. Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng lục tiếp theo.
- Ví dụ:
Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều.
(Việt Nam quê hương ta, Nguyễn Đình Thi)
- Thể thơ lục bát thường có nhịp điệu chẵn (mỗi nhịp hai tiếng). Thơ lục bát là một dạng thơ sống động, mang đậm nét văn hóa của người Việt Nam.
1.3 Cách diễn đạt tu từ
Là việc sử dụng ngôn từ một cách đặc biệt (bao gồm cả âm vị, từ ngữ, ngữ pháp, và cấu trúc văn bản) nhằm làm cho văn phong trở nên hấp dẫn hơn, đẹp hơn, và gợi cảm hơn, từ đó tạo ra hình ảnh và ấn tượng sâu sắc với người đọc.
1.4 Biện pháp tu từ ẩn dụ
- Ẩn dụ (tương phản tiềm ẩn) là một kỹ thuật tu từ mà thông qua đó, một sự tương đồng giữa một đối tượng và một hiện tượng khác được sử dụng để tăng sự hấp dẫn và hiệu ứng trong diễn đạt văn bản, và tạo ra ấn tượng sâu sắc với người đọc.
- Ví dụ, như trong câu:
“Dưới ánh trăng quyên, mùa hè gọi đến
Trên tường, lửa lựu lập lòe, đâm vào cành hoa”
(Tác giả: Nguyễn Du)
Màu đỏ của hoa lựu được so sánh như ngọn lửa lập lòe, tạo nên hình ảnh sống động và biểu cảm.
- Phân loại:
- Ẩn dụ dạng hình thức
- Ẩn dụ kiểu mẫu
- Ẩn dụ tính cách
- Ẩn dụ biến đổi cảm xúc
Soạn bài À ơi tay mẹ - Mẫu 1
2.1 Chuẩn bị sẵn sàng
- Bài thơ được phân thành các khổ. Bao gồm 6 khổ. Khổ 1 và khổ 5 có 2 dòng, các khổ còn lại có 4 dòng.
- Vần:
- Khổ 2 dòng: Chữ thứ 6 của câu đầu vần với chữ thứ 6 của câu sau (sa - qua, mầu- dầu...)
- Khổ 4 dòng: Tiếng thứ 6 của câu 6 vần với tiếng thứ 6 của câu 8, tiếng thứ 8 của câu 8 vần với tiếng thứ 6 của câu 6 tiếp theo. (Ví dụ trong khổ 2 có các vần là dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)
- Dòng thơ được ngắt nhịp: 4/2 hoặc 4/4.
- Bài thơ nói về bàn tay của mẹ và tình yêu thương của mẹ dành cho con.
- Bài thơ sử dụng các biện pháp tu từ:
- Điệp ngữ (bàn tay mẹ, ru cho, à ơi này…)
- Ẩn dụ (cái trăng, cái Mặt Trời… )
- Từ ngữ sử dụng trong bài thơ rất giàu hình ảnh và ý tưởng thanh thoát.
- Các biện pháp nghệ thuật được áp dụng để thể hiện một cách sâu sắc tình cảm thiêng liêng của tình mẫu tử.
- Trong bài thơ, người thể hiện tình cảm là người mẹ, với sự biểu đạt rõ ràng về tình yêu thương sâu nặng và mong muốn con cái ngoan ngoãn.
- Tác giả Bình, sinh năm 1959 tại Ninh Bình và hiện đang là Chủ tịch của Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.
- Cảm nhận về lời ru của bà hoặc của mẹ thường mang lại cảm giác dịu dàng và ngọt ngào.
2.2 Hiểu và đọc
- Từ tiêu đề và hình ảnh minh họa, em cảm nhận được tình mẹ ấm áp và vô hạn.
- Trong bài thơ, các biện pháp tu từ như điệp ngữ (bàn tay của mẹ, những lời ru êm đềm...) và ẩn dụ (hình ảnh của trăng, mặt trời...) đã được sử dụng một cách tinh tế.
- Về cách gieo vần trong bài thơ:
- Trong các câu thơ có 2 dòng: chữ thứ 6 của câu đầu sẽ vần với chữ thứ 6 của câu sau (ví dụ: sa - qua, mầu - dầu...)
- Trong các câu thơ có 4 dòng: Tiếng thứ 6 của câu thứ 6 sẽ vần với tiếng thứ 6 của câu thứ 8, tiếng thứ 8 của câu thứ 8 sẽ vần với tiếng thứ 6 của câu thứ 6 tiếp theo. (Ví dụ: dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)
- Các dòng thơ được chia theo nhịp điệu 4/2 hoặc 4/4.
- Các “phép màu” từ tay của mẹ được tạo ra từ “những công việc dài dẫu”: thể hiện sự vất vả và hy sinh của mẹ để nuôi dưỡng con cái và mang lại hạnh phúc cho gia đình.
- Các từ ngữ được lặp lại nhiều lần trong bài thơ:
- Bàn tay của mẹ: là hình ảnh trung tâm của bài thơ, thể hiện lòng yêu thương bao la của người mẹ.
- Lời ru như “à ơi này”, “ru cho”: giống như những lời ru êm đềm của mẹ, tràn ngập tình thương và ấm áp.
2.3 Trả lời các câu hỏi
Câu 1. Tìm các hình ảnh, chi tiết thể hiện “phép màu” của bàn tay của mẹ. Các dòng thơ nào nói về sự hy sinh của người mẹ?
- Bàn tay của mẹ - che chở cho con trải qua những cơn mưa, đón đường qua mùa màng, vẫn không ngừng hát ru suốt đời.
- Những dòng thơ nói về sự hy sinh của người mẹ:
“Bàn tay của mẹ che chở cho con trải qua những cơn mưa”
“Bàn tay của mẹ đón đường qua những cơn bão trong mùa màng”
...
“Bàn tay của mẹ vẫn không ngừng hát ru”
“Dù bể cạn non mòn vào ngày mai”
“Nhưng tay của mẹ vẫn tiếp tục mang lại sự an ủi”
...
“Bàn tay của mẹ mang lại những phép màu
Vuốt ve từ những công việc vất vả kia”
Câu 2. Em bé trong bài thơ được gọi là gì? Tên gọi đó thể hiện điều gì về tình yêu thương của mẹ dành cho con?
- Trong bài thơ, em bé được gọi là: ánh trăng vàng, ánh trăng tròn, Mặt Trời nhỏ bé, và cái khuyết.
- Tên gọi này phản ánh tình yêu thương sâu đậm của mẹ dành cho con. Với mẹ, con như chính là ánh sáng của trăng hay mặt trời, không phân biệt giữa đêm và ngày, luôn mang lại sự sống cho mẹ.
Câu 3. Trong bài thơ, cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần. Hãy phân tích tác dụng của việc lặp lại đó.
- “À ơi” thường xuất hiện trong các câu ru.
- Việc sử dụng cụm từ này nhiều lần khiến bài thơ trở nên như những lời ru, tạo cảm giác nhẹ nhàng và ngọt ngào.
Câu 4. Em có đồng ý với ý kiến của tác giả trong câu “Bàn tay mang phép màu/Chắt chiu từ những công việc vất vả kia”? Vì sao?
- Ý kiến của em là: Đồng ý.
- Lý do: Vì đôi bàn tay của người mẹ đã dành cả cuộc đời để làm việc, chăm sóc cho đứa con một cách vất vả. Vì vậy, với đứa con, đó là những bàn tay mang lại những phép mầu từ những khó khăn và vất vả đó.
Câu 5. Hình ảnh của “bàn tay mẹ” trong bài thơ biểu hiện điều gì?
Hình ảnh của “bàn tay mẹ” tượng trưng cho người mẹ. Đó chính là người đã dành cả cuộc đời để làm việc, chăm sóc cho con.
Câu 6. Em thích đoạn thơ nào nhất trong bài thơ? Vì sao?
Gợi ý:
- Khổ thơ ưa thích: Khổ 5.
Nguyên nhân: Mặc dù chỉ có 2 dòng thơ ngắn ngủn, nhưng khổ thơ này đã làm cho người đọc cảm nhận được sức mạnh to lớn của tình mẫu tử, tạo ra những điều kì diệu. Chúng ta cũng có thể hiểu sâu hơn về những khó khăn của người mẹ.
Soạn bài “À ơi tay mẹ - Mẫu 2”
3.1 Thông tin về tác giả và tác phẩm
- Tác giả Bình Nguyên sinh năm 1959, quê quán tại Ninh Bình.
- Cấu trúc tổ chức của bài thơ “À ơi tay mẹ”:
- Phần 1. Từ đầu đến “À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru”: Diễn tả hình ảnh của đôi bàn tay của mẹ.
- Phần 2. Phần còn lại: Lời ru của người mẹ
3.2 Hiểu nội dung văn bản
a. Hình ảnh của đôi bàn tay của mẹ
- Bàn tay của mẹ trước gian khó cuộc đời: “chắn mưa sa”, “chặn bão qua mùa màng”.
- Đôi bàn tay của mẹ âu yếm nuôi dưỡng con: “bàn tay mẹ âu yếm”, con như “ánh trăng vàng, ánh trăng tròn, ánh trăng còn nằm trong nôi, Mặt Trời nhỏ bé”.
- Bàn tay của mẹ đầy nhiệm mầu, hy sinh vì con: “dành cả đời”, “dù biển cạn non mòn vẫn còn lời ru”, “vuốt ve từ những công việc vất vả”.
=> Người mẹ là người lao động vất vả nuôi dưỡng, chăm sóc và hy sinh cho con suốt cả cuộc đời.
b. Lời ru của người mẹ
- Từ “À ơi” thường là bắt đầu của những bài hát ru. Tác giả sử dụng “À ơi” ở đầu bài để tạo ra không khí như là một bài hát ru.
- Lời ru ngọt ngào đã mang lại cho con giấc ngủ êm đềm, đã tác động đến mọi sự trong cuộc sống: làm dịu đi cơn gió thu, tan chảy đám sương mù trên lá cây, làm cho cái khuyết trở nên tròn đầy, đem lại sự thương nhớ khi xa nhau, làm cho sóng biển lặng ngắt, làm cho cuộc sống dừng lại trong nỗi đau.
=> Tình yêu thương và sự hy sinh cao cả của người mẹ.
Soạn bài “À ơi tay mẹ - Mẫu 3”
(1). Khởi đầu
Dẫn dắt, giới thiệu về bài thơ “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên.
(2). Phần chính
a. Hình ảnh của đôi bàn tay của mẹ
- Bàn tay của mẹ trước gian khó cuộc đời: “chắn mưa sa”, “chặn bão qua mùa màng”.
- Đôi bàn tay của mẹ âu yếm nuôi dưỡng con: “bàn tay mẹ âu yếm”, con giống như “ánh trăng vàng, ánh trăng tròn, ánh trăng còn nằm trong nôi, Mặt Trời nhỏ bé”.
- Bàn tay của mẹ đầy nhiệm mầu, hy sinh vì con: “dành cả đời”, “dù biển cạn non mòn vẫn còn lời ru”, “vuốt ve từ những công việc vất vả”.
=> Người mẹ là người lao động vất vả nuôi dưỡng, chăm sóc và hy sinh cho con suốt cả cuộc đời.
b. Lời ru của người mẹ
- Từ “À ơi” thường là điều mở đầu trong các bài hát ru. Tác giả bắt đầu bằng từ “À ơi” để làm cho bài thơ mang giai điệu của lời hát ru.
- Lời ru ngọt ngào ấy đã mang lại cho con giấc ngủ êm đềm, đã ảnh hưởng đến mọi sự trong cuộc sống: làm dịu đi cơn gió thu, tan chảy đám sương mù trên lá cây, làm cho cái khuyết trở nên tròn đầy, làm cho tình thương và nhớ mong nặng nề khi xa nhau, làm cho sóng biển trở nên êm đềm, làm cho cuộc sống ngừng những nỗi đau.
=> Tình yêu thương và sự hy sinh cao cả của người mẹ.
(3). Phần kết
Xác nhận lại giá trị ý nghĩa và nghệ thuật của bài thơ “À ơi tay mẹ”.
