Buzz
Bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến đã diễn đạt một cách tinh tế cảm nhận về cảnh đẹp của mùa thu ở Bắc bộ và tình yêu thiên nhiên của tác giả. Hôm nay, Mytour xin gửi đến các bạn tài liệu Soạn văn 10: Câu cá mùa thu, giúp các bạn học sinh chuẩn bị bài một cách tốt nhất.
Các bạn học sinh lớp 10 hãy tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu được chúng tôi cung cấp dưới đây.
Soạn bài Câu cá mùa thu - Mẫu 1
1. Chuẩn bị
- Câu cá mùa thu (Thu điếu), kèm theo Vịnh mùa thu (Thu vịnh) và Uống rượu mùa thu (Thu ẩm), tạo thành bộ ba thơ thu viết bằng chữ Nôm nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.
- Nguyễn Khuyến (1835 - 1909):
- Hiệu là Quế Sơn, tên thật Nguyễn Thắng, sinh tại xã Hoàng Xá (nay thuộc Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Ông sinh ra trong một gia đình nghèo nhà Nho.
- Năm 1864, ông đỗ đầu trong kỳ thi Hương. Tuy nhiên, mấy kỳ thi sau lại trượt, cho đến năm 1871, ông mới đỗ đầu cả kỳ thi Hội và thi Đình. Ông được mọi người gọi là Tam Nguyên Yên Đổ (vì đỗ đầu cả ba kỳ thi).
- Dù chỉ làm quan hơn mười năm, cuộc đời ông gắn liền với việc dạy học ở quê nhà. Nguyễn Khuyến được biết đến là một người tài năng và yêu nước.
- Ông sáng tác cả chữ Hán và chữ Nôm, với hơn 800 bài sáng tác, chủ yếu là thơ. Thơ của ông thường nói về tình yêu quê hương, đất nước, gia đình và bạn bè, cũng như châm biếm và chỉ trích thực dân phương Tây.
- Một số tác phẩm nổi tiếng của ông bao gồm: Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách liêu thi văn tập, Cẩm Ngữ, cùng với nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế và câu đối truyền miệng. Trong số đó, bộ ba thơ về mùa thu là những tác phẩm đặc sắc nhất, gồm: Thu điếu, Thu ẩm và Thu vịnh.
2. Bài đọc
Câu 1. Lưu ý cách sắp xếp vần và lựa chọn từ ngữ, từ chỉ màu sắc và âm thanh phong phú.
- Cách sắp xếp vần: vần chân (eo - teo - vèo - teo - bèo)
- Sử dụng từ ngữ sinh động: lạnh lẽo, tẻo teo, lơ lửng,
- Từ chỉ màu sắc: trong veo, sóng biếc, làng vàng, xanh ngắt; âm thanh: vèo.
Câu 2. Các dòng thơ nào mô tả cảnh vật ở trạng thái tĩnh và động?
- Các dòng thơ mô tả trạng thái yên bình: ao thu lạnh lẽo, khách vắng teo
- Các dòng thơ mô tả trạng thái sôi động: sóng biếc theo làn hơi gợn tí, lá vàng trước gió khẽ đưa vèo, cá đâu đớp động dưới chân bèo.
3. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Dựa trên thông tin đã tìm hiểu, miêu tả hoàn cảnh sáng tác và cấu trúc bài thơ Câu cá mùa thu.
- Bài thơ được viết khi nhà thơ trở về quê nhà ẩn dật.
- Cấu trúc:
- Phần 1. Sáu câu đầu tiên: Mô tả cảnh quê vào mùa thu.
- Phần 2. Hai câu cuối cùng: Tâm trạng của nhà thơ khi đối diện với thiên nhiên.
Câu 2. Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ các góc độ nào? Phân tích hình ảnh và từ ngữ trong bài thơ để thấy nét đặc trưng của mùa thu ở vùng nông thôn Bắc Bộ.
- Chủ thể trữ tình quan sát cảnh vật từ góc độ gần đến góc độ xa (từ “một chiếc thuyền câu bé tẻo teo” trong ao thu đến “tầng mây lơ lửng”), sau đó từ xa quay trở lại gần (từ “trời xanh ngắt” quay trở về với “thuyền câu” và “ao thu”).
- Phân tích:
- Ao thu với nước trong veo, cùng với chiếc thuyền “bé tẻo tẹo”.
- “Sóng gợn biếc”: Mặt nước trong xanh phản chiếu màu sắc của trời thu.
- “Lá vàng khẽ đưa vèo”: chuyển động tinh tế của chiếc lá.
- Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt: gợi cảm giác yên bình, tĩnh lặng; sắc xanh của mùa thu lại được sử dụng, nhưng không phải là màu xanh dịu nhẹ mà xanh thuần một màu trên diện rộng.
- Hình ảnh “ngõ trúc quanh co”: con đường làng với bóng tre đã đứng đó từ bao đời.
Câu 3. Em nhận xét gì về không gian được mô tả trong bài thơ? Liên kết không gian ấy với cuộc sống và tâm trạng của nhà thơ ẩn dật như Nguyễn Khuyến như thế nào?
- Không gian miêu tả các phong cảnh, sắc màu, hình ảnh, âm thanh:
- Phong cảnh: sóng hơi gợn tí, lá vàng nhẹ nhàng đưa vèo, tầng mây trôi lơ lửng.
- Sắc màu: nước trong suốt, sóng biếc, lá vàng, trời xanh ngắt.
- Hình ảnh: ao thu, bầu trời, con đường vắng vẻ.
- Âm thanh: cá đâu đớp động dưới chân bèo.
- Không gian phản ánh tâm trạng buồn bã, cô đơn trong tâm hồn của nhà thơ. Nỗi lòng của một con người luôn lo lắng cho đất nước.
Câu 4. Từ bài thơ Câu cá mùa thu, em cảm nhận được điều gì về tình cảm, tâm trạng của nhà thơ đối với thiên nhiên, đất nước?
Tình yêu sâu đậm đối với thiên nhiên, đất nước, kèm theo nỗi lo sợ về tương lai của đất nước dù đã rút lui về cuộc sống ẩn dật.
Câu 5. Phân tích hai bài thơ Vịnh mùa thu và Uống rượu mùa thu của Nguyễn Khuyến, từ đó, chỉ ra điểm tương đồng và sự đặc sắc riêng của mỗi tác phẩm.
- Điểm chung:
- Miêu tả cảnh mùa thu, với hình ảnh tự nhiên nằm trong làng quê.
- Thể hiện tình yêu thiên nhiên, lo âu cho đất nước.
- Sử dụng hình thức thơ thất ngôn bát cú.
- Sự khác biệt: Bài thơ Uống rượu mùa thu (Thu ẩm) và Câu cá mùa thu (Thu điếu) hay Mùa thu làm thơ (Thu vịnh).
Câu 6. Hãy viết lại các đoạn thơ miêu tả cảnh mùa thu trong bài Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến thành một đoạn văn mô tả (khoảng 8 - 10 dòng).
Gợi ý:
Bức tranh thu ở nông thôn thật đẹp. Ao thu trong veo lạnh lẽo, chiếc thuyền câu bé tẻo tẹo. Sóng nhỏ nhẹ gợn lăn tăn trên mặt ao. Làn gió làm lá vàng rơi nhè nhẹ. Trời cao xanh ngắt, tầng mây lơ lửng. Con đường quanh co vắng lặng, không người qua lại.
Soạn bài Câu cá mùa thu - Mẫu 2
1. Tác giả
- Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) còn được biết đến với hiệu Quế Sơn, tên lúc nhỏ là Nguyễn Thắng, sinh tại làng quê xã Hoàng Xá (nay thuộc Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.
- Ông sinh ra trong một gia đình nghèo theo phái Nho.
- Năm 1864, ông vượt qua kỳ thi Hương đầu tiên. Tuy nhiên, sau đó một số kỳ thi ông không thành công. Cho đến năm 1871, ông mới đỗ đầu cả trong kỳ thi Hội và thi Đình.
- Ông được biết đến với danh hiệu Tam Nguyên Yên Đổ (do vượt qua cả ba kỳ thi).
- Dù làm quan chỉ hơn mười năm, cuộc đời của ông luôn thanh bạch qua công việc giảng dạy tại quê nhà.
- Nguyễn Khuyến được mọi người biết đến với tài năng và lòng yêu nước, sẵn lòng giúp đỡ người dân.
- Ông sáng tác với cả chữ Hán và chữ Nôm, tạo ra hơn 800 tác phẩm bao gồm nhiều loại văn chương như thơ, văn, và câu đối, nhưng thơ chiếm ưu thế.
- Thơ của ông thường mang đề tài về tình yêu quê hương, đất nước, gia đình và bạn bè. Ông phản ánh cuộc sống của những người dân chân chất, mộc mạc; đồng thời lên án mạnh mẽ các thực dân xâm lược.
- Ông để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng như Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách Liêu thi văn tập, Cẩm Ngữ, và nhiều bài hát, văn tế, câu đối truyền miệng khác.
2. Tác phẩm
a. Nguyên bản
- “Câu cá mùa thu” là một trong ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến.
- Xuân Diệu đã nhận xét rằng: “Trong văn học Việt Nam, Nguyễn Khuyến nổi tiếng nhất với thơ Nôm”.
- Trong số các bài thơ mùa thu của ông, chùm thơ này đặc biệt nổi bật với ba tác phẩm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.
b. Bố cục
Bao gồm hai phần:
- Phần 1. Sáu câu thơ đầu: Mô tả cảnh làng quê vào mùa thu.
- Phần 2. Hai câu cuối: Thể hiện tâm trạng của nhà thơ khi đối diện với khung cảnh thiên nhiên.
c. Thể thơ
Dùng thể thơ Thất ngôn bát cú theo Đường luật.
3. Đọc - hiểu văn bản
a. Mô tả khung cảnh làng quê vào mùa thu
- Góc nhìn: từ gần đến xa (từ “một chiếc thuyền câu bé tẹo teo” trong ao thu đến “tầng mây lơ lửng”), sau đó từ xa đến gần (từ “trời xanh ngắt” quay trở về với “thuyền câu” và “ao thu”).
- Những hình ảnh đặc trưng của mùa thu:
- Ao thu với nước trong veo, cùng với chiếc thuyền “bé tẻo tẹo”.
- “Sóng gợn biếc”: Mặt nước xanh thẳm phản ánh màu sắc của bầu trời thu.
- “Lá vàng khẽ đưa vèo”: Sự di chuyển nhẹ nhàng của chiếc lá.
- Tầng mây lơ lửng trên bầu trời xanh ngắt: Tạo cảm giác thanh bình, quen thuộc, yên bình, tĩnh lặng; màu xanh của mùa thu được sử dụng rộng rãi, nhưng không phải là màu xanh dịu dàng, mát mẻ mà một tông màu xanh thuần trên toàn bộ diện tích.
- Hình ảnh “ngõ trúc quanh co”: Con đường làng quen thuộc với bóng tre đã đứng ở đó từ hàng nghìn năm.
b. Tâm trạng của nhà thơ khi đối diện với khung cảnh thiên nhiên
- Con người hiện diện với một công việc rất thư giãn: câu cá.
- “Tựa gối buông cần”: tâm trạng thư thái
- “Cá đâu đớp động dưới chân bèo”: Có lẽ vì đang chìm đắm trong dòng suy nghĩ miên man của bản thân. Để rồi chỉ một âm thanh nhỏ của cá đớp động dưới chân bèo lại khiến nhà thơ giật mình tỉnh giấc.
=> Hai câu cuối mô tả hình ảnh nhân vật trữ tình - hoặc chính là nhà thơ - trong tâm trạng thư thái trước cảnh thu ở quê hương. Đồng thời, tác giả muốn thể hiện tình yêu của mình đối với thiên nhiên và đất nước.
