Buzz
Đoạn văn xuôi Ai đã đặt tên cho dòng sông? của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một tài liệu súc tích và đầy chất thơ về sông Hương.
Hôm nay, Mytour cung cấp tài liệu Soạn văn 11: Ai là người đã đặt tên cho dòng sông?. Các bạn học sinh có thể tham khảo để hiểu thêm về chủ đề này.
Chuẩn bị bài Ai đã đặt tên cho dòng sông?
Trước khi bắt đầu
1. Bạn có thông tin gì về Huế không? Hãy chia sẻ với các bạn điều đó.
- Huế, một thành phố nằm trong tỉnh Thừa Thiên - Huế, tọa lạc tại Đồng bằng ven biển miền Trung.
- Huế đã từng là kinh đô của đất nước dưới thời kỳ của các triều đại Tây Sơn và Nguyễn.
- Hiện nay, thành phố này là một điểm đến văn hóa - du lịch nổi tiếng của miền Trung
…
2. Dựa vào tiêu đề và hình ảnh minh họa, bạn dự đoán điều gì về nội dung của văn bản?
Văn bản sẽ tập trung vào việc mô tả về dòng sông Hương.
Đọc văn bản
Câu 1. Đoạn văn này mô tả phần nào của dòng sông Hương? Đặc điểm độc đáo của khúc sông này là gì?
- Đoạn văn này tả sông Hương ở phần đầu nguồn.
- Điểm đặc biệt của phần này: hoang dã, huyền bí nhưng cũng thỉnh thoảng hiền dịu, quyến rũ.
Câu 2. Bạn tưởng tượng như thế nào về hình ảnh sông Hương qua đoạn văn này?
Sông Hương giống như một cô gái lần đầu tiên yêu, vừa nhút nhát e dè, vừa mạnh mẽ chủ động.
Câu 3. Tác giả đã thể hiện điều gì qua đoạn văn này?
Tình cảm mặn nồng, đồng bộ với dòng sông Hương.
Câu 4. Bạn suy luận gì về mối quan hệ giữa sông Hương và thành phố Huế từ câu: “Thực sự là như vậy .... của những chiếc chèo hoen ướt”?
Sông Hương là một phần không thể thiếu của cuộc sống văn hóa, tinh thần của cư dân Huế.
Câu 5. Bạn cảm nhận thế nào về hình ảnh “Sử thi viết giữa biển xanh mát của lá cây” trong đoạn này?
Sông Hương nổi lên như biểu tượng của lịch sử, kết nối với những thời kỳ hào hùng của quê hương.
Sau khi đọc
Câu 1. Thực hiện những yêu cầu sau đây:
a. Phân tích cấu trúc của văn bản và trình bày nội dung của từng phần.
b. Đưa ra một số chi tiết minh họa cho hình ảnh của sông Hương trong văn bản, được mô tả từ nhiều góc độ khác nhau (tự nhiên, lịch sử, văn hóa, ...)
c. Danh sách một số từ ngữ, câu văn cho thấy cái 'tôi' của tác giả hiện diện trong văn bản.
d. Phân tích sự quyến rũ của sông Hương được miêu tả trong một đoạn văn trong văn bản.
Gợi ý:
a. Bố cục và nội dung của mỗi phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “ vĩnh viễn gắn bó với quê hương xứ sở ”. Hành trình của sông Hương.
- Phần 2. Phần còn lại. Sông Hương - dòng sông của lịch sử và thơ ca.
b. Một số điểm chi tiết cho thấy hình ảnh sông Hương trong văn bản được mô tả từ nhiều góc độ khác nhau:
- Thiên nhiên:
- Ở nguồn: Sông Hương được miêu tả là “bản ca của rừng già”, “cô gái Di gan”, “người con gái của rừng già”, “mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”;
- Đến Huế: Sông Hương như một người con gái chớm nở yêu đời, vừa e lệ vừa táo bạo;
- Trong lòng Huế: “Như một người con gái say đắm tình yêu khi bên cạnh người mình yêu”; nàng tài nữ âm nhạc “đàn dạo đêm thâu”.
- Từ Huế ra biển: như một người con gái trung thành, luyến tiếc, rời xa người yêu.
- Lịch sử:
- Là một bước chứng nhân lịch sử của Huế, của quê hương: “soi bóng kinh thành Phú Xuân của vị anh hùng Nguyễn Huệ”, chứng kiến những tổn thất đau thương của các cuộc nổi dậy thế kỷ XIX…;
- Là một công dân trách nhiệm sâu sắc với quê hương: “hiến thân cho sự nghiệp, gắn bó với Huế qua những chiến công anh dũng trong lịch sử, từ thời Trần đến thời đại cách mạng tháng Tám…
- Văn hóa:
- Là “mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”: Toàn bộ âm nhạc cổ điển Huế, từ những bản đàn cả đời Kiều đến bản Tứ đại cảnh, đều hòa mình trong dòng nước của sông Hương.
- Người tài nữ đàn vào đêm khuya: một sự hiếm có, không gì sánh bằng trong lòng các thi nhân…
c. Một số từ ngữ, câu văn cho thấy sự hiện diện của “tôi” trong văn bản:
- Trong số những dòng sông đẹp trên thế giới mà tôi từng nghe kể, dường như chỉ có sông Hương thuộc về một thành phố duy nhất.
- Khi đó, tôi lại nhớ về sông Hương của mình, cảm nhận sự duyên dáng êm đềm khi nó chảy qua thành phố…
- Nhiều lần, tôi cảm thấy thất vọng khi nghe nhạc Huế vào ban ngày hoặc trên sân khấu nhà hát.
d. Gợi ý:
- Đoạn văn: 'Trong những dòng sông... núi Kim Phụng'.
- Phân tích:
Trong tác phẩm 'Ai đã đặt tên cho dòng sông', tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã tạo ra một hình ảnh sâu sắc về dòng sông Hương, đặc biệt là khi ở thượng nguồn.
Tác giả đã mô tả sông Hương ở thượng nguồn với hai nét đẹp: mạnh mẽ hoang dã nhưng cũng đầy dịu dàng và say đắm. Hành trình của Hương giang cũng tương tự như mọi con sông khác - bắt đầu từ thượng nguồn - nơi mà trong cảm nhận của nhà văn, giống như “bản trường ca của rừng già”. Sông Hương ở đây đã trở thành biểu tượng cho dãy núi Trường Sơn hùng vĩ. Nó mang trong mình vẻ đẹp mạnh mẽ với sức mạnh nguyên sơ: “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Phép tu từ so sánh kết hợp với động từ mạnh mẽ và lối điệp cấu trúc đã khiến con sông hiện lên giống như một bản nhạc giàu cung bậc của thiên nhiên. Nhưng bản trường ca ấy không chỉ hào hùng, mà vẫn mang nét trữ tình sâu lắng. Sau những “rầm rộ”, “cuộn xoáy”, con sống đã dần trở nên “dịu dàng” hơn, đằm thắm hơn để rồi có thể làm “say đắm” bất cứ chàng trai nào khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó “giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
Đặc sắc nhất đó là vẻ đẹp nguyên sơ, hoang dã của rừng già đã đem đến cho nó một vẻ đẹp mà trong suy cảm của nhà văn giống như một “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”. Chúng ta đã biết đến những cô gái Di-gan là những người thích sống lang thang, tự do và yêu ca hát. Họ là những người thiếu nữ có vẻ đẹp man dại và quyến rũ. Khi so sánh con sông với những cô gái Di-gan, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khắc vào tâm trí người đọc một ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất thiếu nữ, rất tình tứ của con sông. Một vẻ đẹp tự do, phóng khoáng và đầy hấp dẫn.
Nhà văn muốn mở ra cho bạn đọc một góc nhìn sâu sắc hơn, muốn 'ghi công' sông Hương như một 'đấng sáng tạo' đã đóng góp vào việc tạo dựng, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của vùng đất tươi đẹp này. Cho dù trong thời gian dài, chúng ta chỉ nhìn thấy sông Hương ở bề ngoài vẻ đẹp của nó. Nhưng chúng ta đã quên rằng đó còn là nơi khởi nguồn, một khởi đầu của một không gian văn hóa - văn hóa Huế. Sông 'trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở' có nghĩa là nó duy trì và bổ sung 'phù sa' cho cả một vùng văn hóa được hình thành ở cả hai bờ sông. Tuy nhiên, 'dòng sông hình như không muốn phô bày' sự đóng góp to lớn ấy. Nó đã im lặng chảy và đã âm thầm hiến dâng cho Huế suốt nhiều thế kỷ: 'Nếu chỉ quan tâm đến khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian nan mà nó đã trải qua, không hiểu rõ sâu sắc tâm hồn của nó mà dòng sông hình như không muốn tiết lộ, đã đóng kín lại tại cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng'. Khi đọc câu văn này, người đọc mới thấy được toàn bộ sự độc đáo của ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nhà văn đã làm sáng tỏ chiều sâu vẻ đẹp và 'tính cách' của dòng sông, là nét 'bản chất' đáng quý của Hương giang mà Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn mô tả.
Con sông Hương ở thượng nguồn được nhà văn mô tả một cách rất đặc biệt. Tác phẩm 'Ai đã đặt tên cho dòng sông' đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về vẻ đẹp của sông Hương - một biểu tượng của thành phố Huế.
Câu 2. Phân tích yếu tố tự sự, yếu tố trữ tình và tác dụng của việc kết hợp hai yếu tố này trong đoạn văn: “Từ đây, như đã tìm được đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên... chao nhẹ trên mặt nước như những vấn vương của một nỗi lòng”. Tìm và phân tích một vài đoạn khác trong văn bản có đặc điểm tương tự.
- Yếu tố tự sự:
- Từ đây, như đã tìm… không nói ra của tình yêu
- Tôi đã đến Lê-nin-grát… ngang qua thành phố
- Tình cảm chân thành:
- như đã tìm… phố Kim Long
- sông Hương uốn cong… của tình yêu.
- Ôi, tôi ao ước… ra khơi.
- Lúc ấy, tôi nhớ… một nỗi buồn
- Hiệu quả: tạo nên hình ảnh sống động, lôi cuốn của sông Hương trong đoạn văn, đồng thời trực tiếp thể hiện tình cảm của tác giả đối với dòng sông.
Câu 3. Phân tích tác dụng của một số biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản.
- Các biện pháp tu từ trong văn bản bao gồm: sự đối lập (tương phản), so sánh, nhân hóa.
- Hiệu ứng của những kỹ thuật nghệ thuật đó là:
- Nghệ thuật đối lập (tương phản) nhằm làm nổi bật đặc điểm độc đáo của sông Hương.
- Nghệ thuật so sánh, nhân hóa khiến cho sông Hương trở nên sống động, mang hồn, dòng sông gần gũi với tâm hồn của con người Huế.
Câu 4. Nhận xét về cách thể hiện cảm hứng chủ đạo trong tác phẩm.
- Từ vựng, phát biểu trực tiếp về tình cảm, cảm xúc, đánh giá, đánh giá về sông Hương, xứ Huế.
- Lựa chọn từ ngữ, biểu tượng mô tả sông Hương, xứ Huế.
- Những liên tưởng độc đáo, sáng tạo và tinh tế về sông Hương, xứ Huế.
- Cách nhìn nhận, khám phá về đối tượng,...
=> Hiện diện liên tục trong tác phẩm, thể hiện trực tiếp và gián tiếp.
Câu 5. Theo quan điểm của bạn, vai trò của sông Hương trong tư cách là “mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở” như đã được đề cập ở đoạn đầu có thể được thể hiện trong phần còn lại của văn bản hay không? Dựa vào điều gì để khẳng định điều này?
- Sông Hương được xem như là nguồn gốc của âm nhạc cổ điển xứ Huế.
- Bờ sông là nơi lưu giữ nét văn hóa đặc trưng của xứ Huế.
- Vẻ đẹp đa dạng, thay đổi của sông Hương đã khiến cho nó luôn biết cách tự đổi mới,...
Câu 6. Việc tác giả có những phát hiện đặc biệt về sông Hương đã mang lại cho bạn bài học gì về cách quan sát, cảm nhận cuộc sống xung quanh.
- Cần chăm sóc tình yêu sâu sắc đối với tự nhiên
- Khám phá, tiếp cận từ nhiều phía khác nhau.
- Sử dụng kiến thức khoa học để hiểu biết sâu sắc hơn,..
* Bài tập sáng tạo: Viết một bài thơ, vẽ một bức tranh,... về hình tượng sông Hương (hoặc về dòng sông núi quê hương của bạn).
Học sinh tự thực hiện.
