Buzz
Nguyễn Du được xem là một trong những nhà văn vĩ đại của văn học Việt Nam. Hôm nay, Mytour sẽ cung cấp cho bạn tài liệu Soạn văn 11: Tác gia Nguyễn Du.
Các bạn học sinh lớp 11 hãy cùng tham khảo để hiểu thêm về tác giả này.
Tài liệu Soạn văn 11: Tác giả Nguyễn Du
Trước khi tiến hành đọc
Truyện Kiều của Nguyễn Du đã được thấm vào cuộc sống và văn hóa của người Việt. Hãy đưa ra một ví dụ về việc sử dụng hình thức đố Kiều, lẩy Kiều hoặc vịnh Kiều.
- Một ví dụ về hình thức đố Kiều như sau:
Đề bài:
“Truyện Kiều” anh đã nắm vững
Anh có thể kể một câu năm người không?
Giải thích:
Đây là chồng, đây là mẹ, đây là cha
Đây là em ruột, đây là em dâu!
- Đoạn Vịnh Kiều (Đỗ Như Tâm):
“Tài năng có một đỉnh cao vút trời,
Lan tỏa khắp mọi nơi vang tiếng.
Duyên nàng đi theo một cách lãng đãng,
Nghĩa chàng sau đó, thiếp sẽ làm sạch sẽ.
Rời đi với vẻ hiếu khách ngàn phần,
Quay lại với tình yêu không lối thoát.
Mười mấy năm rửa rửa sạch sẽ,
Cung đàn thanh thoát ca hát về tình yêu.”
- 'Lấy Kiều' có thể hiểu là việc chọn lọc những câu phù hợp từ Truyện Kiều của Nguyễn Du, sau đó ghép lại để tạo ra một bài viết với ý nghĩa riêng của mình, về một chủ đề nào đó. Ví dụ, trong bài 'trò chuyện tại buổi tiệc mừng Tổng thống Hồ Chí Minh' của Việt Nam vào năm 1959. Một người nói:
'Nơi xa mà lòng không xa
Thật là bạn, thật là anh em.'
Đọc văn bản
Câu 1. Truyền thống gia đình, dòng họ và bối cảnh thời đại của Nguyễn Du
- Bối cảnh lịch sử: thời kỳ suy tàn của triều đình vua Lê - chúa Trịnh, thời điểm nổi loạn của phong trào nông dân mà cao điểm là cuộc nổi dậy của Tây Sơn.
- Gia đình: dòng họ với truyền thống học vấn, thành đạt trong sự nghiệp quan lại, cũng như truyền thống văn hóa, văn học...
Câu 2. Các sự kiện quan trọng trong cuộc đời của Nguyễn Du.
- Ông đã sống lưu vong nhiều năm ở Bắc (1786 - 1796) nên có hiểu biết sâu rộng về văn hóa Trung Hoa - biết đến truyện Kim Vân Kiều.
- Sau khi đánh bại Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi (1802), Nguyễn Du tham gia vào triều Nguyễn làm quan.
- Năm 1813, ông được giao nhiệm vụ dẫn đoàn sứ đi Trung Quốc.
- Năm 1820, sau khi Gia Long qua đời, Minh Mạng lên ngôi, Nguyễn Du được chọn làm Chánh sứ nhưng trước khi đi ông đã mắc bệnh và qua đời.
Câu 3. Giá trị tổng quan của thơ chữ Hán của Nguyễn Du.
Thơ chữ Hán của Nguyễn Du không chỉ là diễn đạt của một tâm hồn nghệ sĩ vĩ đại, mà còn là sự trìu tượng hóa cao cả của thực tại, mang trong mình giá trị nhân văn sâu sắc.
Câu 4. Quan hệ giữa hai tác phẩm: Truyện Kiều (Nguyễn Du) và Kim Vân Kiều truyện (Thanh Tâm Tài Nhân).
Nguyễn Du đã lấy ý tưởng và cốt truyện từ Kim Vân Kiều truyện.
Câu 5. Sự khao khát tình yêu và tự do
Nguyễn Du, với lòng yêu thương và tôn trọng con người, đã đồng tình với những khát vọng chính đáng, vượt qua những giới hạn phản nhân văn của tư tưởng phong kiến.
Câu 6. Kịch bản cốt truyện của Truyện Kiều
Gặp gỡ - Ly biệt - Hội ngộ
Câu 7. Thành công trong việc phát triển nhân vật.
Nguyễn Du giữ nguyên hệ thống nhân vật của Kim Vân Kiều truyện, nhưng thay đổi tính cách của họ để phản ánh chủ đề mới và bản sắc văn hóa, tinh thần dân tộc.
Câu 8. Khám phá bản chất tâm hồn nhân vật.
Nguyễn Du khám phá sâu hơn vào thế giới tâm lý của nhân vật thông qua cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, cũng như việc sử dụng hình ảnh thiên nhiên để thể hiện tâm trạng và ý nghĩa.
Câu 9. Ngôn từ và thể thơ lục bát
Xác nhận vị trí quan trọng và đóng góp to lớn của tiếng Việt trong lịch sử văn học dân tộc thông qua việc hoàn thiện thể thơ lục bát truyền thống.
Sau khi đọc
Câu 1. Bảng phân công thời gian và đánh giá về cuộc sống và sự nghiệp của Nguyễn Du.
- Nguyễn Du sinh vào năm 1765 tại Thăng Long, tên hiệu là Tố Như, được biết đến với bút danh Thanh Hiên.
- Lúc 10 tuổi, Nguyễn Du mất cha.
- Lúc 13 tuổi, mất mẹ, Nguyễn Du sống với anh ruột cùng cha khác mẹ là Nguyễn Khản.
- Trong khoảng thời gian này, ông đã trải nghiệm cuộc sống xa hoa, lụy tình của giới quý tộc phong kiến - những trải nghiệm đó đã ảnh hưởng sâu vào tác phẩm của ông sau này.
- Năm 1783, Nguyễn Du thi Hương và đỗ tam trường (tú tài), sau đó được bổ nhiệm vào một chức quan nhỏ ở Thái Nguyên.
- Từ năm 1789 - 1796, Nguyễn Du đi lang thang nhiều năm ở Bắc, sau đó trở về quê ở Hà Tĩnh từ năm 1796 - 1802.
- Năm 1802, Nguyễn Du gia nhập dịch vụ công cho triều Nguyễn, bắt đầu với vị trí Tri huyện Phù Dung (nay ở Khoái Châu, Hưng Yên), sau đổi thành Tri phủ Thường Tín (nay ở Hà Nội).
- Từ năm 1805 - 1809, ông được thăng chức Đông Các điện học sĩ.
- Năm 1809, Nguyễn Du được bổ nhiệm làm Cai bạ dinh Quảng Bình.
- Năm 1813, ông được thăng Cần Chánh điện học sinh và đảm nhiệm vị trí Chánh sứ đi Trung Quốc.
- Khi sang Trung Quốc, Nguyễn Du trực tiếp tiếp xúc với nền văn hóa mà từ trước đã quen thuộc.
- Năm 1820, Nguyễn Du được giao làm Chánh sứ đi Trung Quốc, nhưng trước khi bắt đầu nhiệm kỳ, ông đã qua đời vào ngày 10 tháng 8 năm 1820.
- Năm 1965, Hội đồng Hòa bình thế giới đã công nhận Nguyễn Du là Nhà văn hóa toàn cầu.
=> Nhận xét: Cuộc đời của Nguyễn Du chứa đựng nhiều biến cố, liên quan chặt chẽ đến bối cảnh lịch sử. Ông là người có hiểu biết sâu rộng, đồng thời hiểu biết sâu về văn hóa và văn chương Trung Quốc.
Câu 2. Bắc hành tạp lục được viết trong tình huống nào? Nội dung chính của tập thơ là gì?
- Bắc hành tạp lục được sáng tác trong thời gian làm nhiệm vụ sứ đại Trung Quốc.
- Ý nghĩa chính: Tâm trạng bi ai, suy tư, khắc khoải trước số phận của con người, đặc biệt là vận mệnh của những tài hoa.
Câu 3. Liệt kê các giá trị cốt lõi của thơ chữ Hán Nguyễn Du.
- Thơ chữ Hán của Nguyễn Du vừa gìn giữ thế giới tâm hồn phong phú, phức tạp của một nghệ sĩ vĩ đại, vừa có khả năng tổng quan hiện thực vô cùng cao và mang lại giá trị nhân văn sâu sắc.
- Ba tập thơ còn phản ánh đa dạng về con người và quá trình phát triển ý niệm nghệ thuật của tác giả. Đó là cuộc hành trình từ tự hiểu, tự thương đến sự thấu hiểu con người và lòng thương yêu con người.
Câu 4. Tóm tắt nội dung Truyện Kiều (khoảng 1 - 1,5 trang).
- Phần 1: Gặp mặt và hứa hôn
Truyện Kiều kể về cuộc đời của Thúy Kiều - một cô gái tài năng và xinh đẹp nhưng số phận đầy bi thương. Trong một chuyến du xuân, Kiều tình cờ gặp gỡ Kim Trọng và họ đã có một tình yêu ngọt ngào. Hai người quyết định gặp nhau và hứa hôn.
- Phần 2: Gia đình đảo lộn và lưu lạc
Gia đình của Kiều gặp phải nhiều bất hạnh, cha của cô bị buộc tội, Kiều quyết định bán mình để cứu cha. Trước khi rời khỏi, cô trao phúc duyên cho em gái Thúy Vân. Thúy Kiều bị bọn buôn người, Mã Giám Sinh và Tú Bà, lừa bán vào một nhà thổ. Sau đó, cô được Thúc Sinh cứu khỏi cuộc sống nhục nhã. Nhưng rồi Kiều lại bị Hoạn Thư - vợ của Thúc Sinh - ghen tuông, tra tấn. Cô một lần nữa bị bán vào lầu xanh. Tại đây, Kiều gặp Từ Hải - một người đàn ông can đảm và trung thành. Từ Hải cưới Kiều và giúp cô trả thù. Nhưng vì mắc bẫy của tổng đốc Hồ Tôn Hiến, Kiều vô tình đẩy Từ Hải vào vực sâu. Tận cùng tuyệt vọng, cô nhảy sông nhưng được sư Giác Duyên cứu giúp.
- Phần 3: Hội ngộ
Về Kim Trọng, khi từ Liêu Dương chịu tang chú xong quay về, biết Thúy Kiều gặp phải biến cố thì đau lòng. Chàng kết hôn cùng Thúy Vân nhưng vẫn ngày nhớ đêm mong gặp lại Kiều. Chàng quyết tâm đi tìm nàng, và gia đình được đoàn tụ. Thúy Kiều tái hợp với Kim Trọng nhưng cả hai đã cam kết “duyên đôi lứa cũng là duyên bạn bè”.
Câu 5. Văn bản đã phân tích những nội dung cơ bản nào của tư tưởng nhân đạo trong Truyện Kiều?
- Tôn vinh vẻ đẹp của con người, đặc biệt là phụ nữ.
- Đồng cảm, đồng tình với những khát vọng chính đáng, vượt ra ngoài một số khuôn phép phản nhân văn của tư tưởng phong kiến.
Câu 6. Nguyễn Du đã có những sáng tạo gì trên bình diện tổ chức cốt truyện và xây dựng nhân vật trong Truyện Kiều?
- Khi tiếp nhận cốt truyện từ Kim Vân Kiều truyện (Thanh Tâm Tài Nhân), Nguyễn Du đã điều chỉnh thứ tự của một số sự kiện, loại bỏ nhiều chi tiết. Những điều chỉnh được thực hiện để phù hợp với chủ đề, tư tưởng của tác phẩm và tính cách của nhân vật mà Nguyễn Du muốn thể hiện. Cốt truyện được tổ chức theo mô hình chung của truyện thơ Nôm: Gặp gỡ - Chia li - Đoàn tụ nhưng có sự sáng tạo ở từng phần.
- Xây dựng nhân vật: Tôn trọng hoá nhân vật, trang bị cho họ những phẩm chất vượt trội, đa dạng và tài năng ở mức cao nhất; nghệ thuật xây dựng nhân vật này mang tính biểu tượng trừu tượng.
Câu 7. Dựa vào văn bản, hãy chỉ ra những đóng góp quan trọng của Nguyễn Du đối với văn học dân tộc.
- Thơ văn của Nguyễn Du phản ánh thực tế cuộc sống, tôn vinh giá trị nhân đạo.
- Ông đã đưa hai dòng thơ của dân tộc lên đến mức độ tinh tế và cổ điển.
- Đóng góp quan trọng, làm cho ngôn ngữ Tiếng Việt trở nên trong sáng, tinh tế và phong phú hơn.
Kết nối đọc - viết
Viết một đoạn văn (khoảng 150 từ) phân tích một biểu hiện của tư tưởng nhân đạo trong Truyện Kiều.
Gợi ý:
Truyện Kiều là một bài hát về tình yêu trong trắng, là giấc mơ kiểm soát cuộc sống nhưng chủ yếu là tiếng khóc vì thân phận và phẩm giá của con người bị bóp méo. Nhân vật chính của tác phẩm - Thúy Kiều, là một người phụ nữ xinh đẹp, tài năng. Nàng đã có một mối tình đẹp với Kim Trọng. Nhưng khi gia đình gặp khó khăn, vì lòng hiếu thảo, nàng phải bán mình để chuộc cha. Cuộc sống của Kiều từ đó trở nên đau khổ, không hạnh phúc. Nàng phải chịu đựng sự hành hạ về cả thể xác và tinh thần. Tuy vậy, Kiều vẫn giữ được những phẩm chất tốt đẹp và tấm lòng trung thành cùng niềm khao khát hạnh phúc. Có thể khẳng định rằng, Truyện Kiều là một tác phẩm với những giá trị nhân đạo sâu sắc.
