Tại sao cá voi sát thủ bất ngờ lại liên tục tấn công và đánh chìm nhiều tàu thuyền, dạy đồng loại thực hiện hành động tương tự?

Trong thời gian gần đây, một sự việc liên tục xảy ra, khi một bầy cá voi sát thủ đã tấn công và đánh chìm hàng loạt tàu thuyền ở xa bờ biển Iberia (Nam Âu), đã đặt ra nhiều câu hỏi cho giới nghiên cứu.

Theo các chuyên gia, hành vi này được bắt đầu bởi một con cá voi sát thủ cụ thể, và sau đó được lan truyền trong bầy. Một số con cá voi sát thủ đã đâm vào một du thuyền vào đêm 4/5 ở eo biển Gibraltar, ngoài khơi Tây Ban Nha, gây hỏng bánh lái.

'Hai con cá voi sát thủ nhỏ hơn và một con lớn hơn đã tấn công tàu. Con lớn hơn liên tục húc mạnh vào tàu từ bên hông, trong khi hai con nhỏ tấn công từ phía sau', ông Werner Schaufelberger, thuyền trưởng của du thuyền, cho biết.

Đáng chú ý, ông Schaufelberger nhấn mạnh rằng hai con cá voi sát thủ nhỏ đã tiên đoán và tiến hành hành động trước con lớn hơn, rồi sau đó tấn công vào du thuyền.

Ngay sau vụ việc, lực lượng bảo vệ bờ biển Tây Ban Nha đã cứu hộ thủy thủ đoàn và kéo con tàu về Barbate, nhưng tàu cuối cùng đã bị chìm khi tiếp cận cảng.

Hai ngày trước đó, một bầy sáu con cá voi sát thủ đã tấn công một chiếc thuyền buồm khác đang đi qua eo biển Gibraltar. Greg Blackburn, người ở trên tàu, quan sát thấy một con cá voi sát thủ lớn (có thể là con mẹ) xuất hiện để dạy con cách tấn công vào bánh lái.

'Đó chắc chắn là một loại giáo dục nào đó, quá trình dạy học đang diễn ra', ông Blackburn nói.

Các báo cáo về các cuộc gặp gỡ với cá voi sát thủ ngoài khơi bờ biển Iberia bắt đầu từ tháng 5/2020 và trở nên phổ biến hơn theo thời gian, theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 6/2022 trên tạp chí Marine Mammal Science.

Các cuộc tấn công chủ yếu nhắm vào các tàu buồm và thường diễn ra theo một mô hình lặp lại và một khuôn mẫu nhất định. Các con cá voi sát thủ tiến lại gần đuôi của tàu để tấn công bánh lái, sau đó chúng mất hứng thú và ngừng tấn công sau khi đã thành công.

Tuy nhiên, hầu hết các cuộc gặp gỡ đều không gây ra thiệt hại nào, theo chuyên gia López Fernandez, đang làm việc tại Đại học Aveiro ở Bồ Đào Nha.

'Trong hơn 500 sự kiện tương tác được ghi lại từ năm 2020, chỉ có ba tàu bị chìm. Chúng tôi ước tính rằng cá voi sát thủ chỉ tương tác với một con tàu trong hàng trăm con đi qua cùng một vùng', ông López Fernandez nói và ghi nhận sự tăng đột biến về hành vi gây hấn với tàu thuyền có vẻ là một hiện tượng mới gần đây.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, một sự kiện 'đau đớn' nào đó có thể đã thay đổi hành vi của một con cá voi sát thủ, và điều này có thể ảnh hưởng đến hành vi của những cá thể còn lại, khiến chúng 'bắt chước' theo.

Các chuyên gia nghi ngờ rằng một con cá voi sát thủ được gọi là White Gladis đã trải qua một 'khoảnh khắc đau đớn tột cùng' sau khi va chạm với một chiếc thuyền hoặc rơi vào bẫy trong quá trình đánh bắt cá bất hợp pháp - điều này đã thay đổi hành vi của nó. López Fernandez nói: 'Con cá voi sát thủ bị thương đó cũng chính là con bắt đầu hành vi tấn công chiếc thuyền'.

Theo nghiên cứu năm 2022, cá voi sát thủ là loài động vật xã hội có thể học và lặp lại các hành vi được thực hiện bởi đồng loại. Trong hầu hết các trường hợp được báo cáo, cá voi sát thủ đã tiến vào bánh lái của thuyền và cắn, uốn cong hoặc gãy nó.

Đáng chú ý, cá voi sát thủ dường như xem hành vi này là có ích, bất kể nguy cơ mà chúng phải đối mặt khi va chạm với thuyền đang di chuyển. Kể từ khi các tương tác bất thường bắt đầu từ năm 2020, bốn con cá voi sát thủ thuộc một quần thể phụ ở vùng biển Iberia đã chết, mặc dù cái chết của chúng không liên quan trực tiếp đến việc va chạm với thuyền.

Hành vi không bình thường này cũng có thể là trò đùa hoặc những điều mà các nhà nghiên cứu gọi là 'trào lưu tạm thời' - một hành vi mà một hoặc hai cá thể khởi xướng và được các con cá voi sát thủ khác làm theo trước khi nó 'ra khỏi mốt'. Chính cá voi sát thủ cũng là loài động vật rất tò mò và vui vẻ, vì vậy đây có thể là một trò chơi hơn là hành vi gây nguy hiểm cho con người.

Tuy nhiên, khi số lượng các sự cố như vậy tăng lên, sự an toàn của thủy thủ và của chính quần thể cá voi sát thủ Iberia, loài được liệt kê là loài cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của IUCN, là điều mà nhiều chuyên gia lo ngại.

Theo dữ liệu từ cuộc khảo sát vào năm 2011, các nhà khoa học chỉ ghi nhận một quần thể gồm 39 con cá voi sát thủ sinh sống ở biển Iberia.

'Nếu tình trạng này tiếp tục hoặc gia tăng, nó có thể trở thành một vấn đề thực sự đáng lo ngại đối với an toàn của những người đi biển và là một vấn đề về bảo tồn đối với quần thể cá voi sát thủ đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng này', các nhà nghiên cứu viết trong báo cáo.

Tham khảo từ Live Science