Tại sao chỉ có gấu trúc sinh sống ở Trung Quốc?

Chắc chắn mọi người trong chúng ta đã nghe về gấu trúc ít nhất một lần. Đó là một loài động vật dễ thương được xem như biểu tượng quốc gia của Trung Quốc. Trước đây, gấu trúc sống rộng khắp châu Á và châu Âu.

Mật mã của những chiếc răng gấu ở Bulgaria

Gấu trúc, hay còn được gọi là gấu trúc khổng lồ (tên khoa học Ailuropoda melanoleuca, nghĩa là 'con vật chân mèo màu đen pha trắng'), là một loài gấu có nguồn gốc từ Trung Quốc. Chúng dễ dàng được nhận biết bởi các mảnh màu đen lớn xung quanh mắt, tai, và cả tứ chi. Mặc dù thuộc bộ Carnivora (bộ Ăn Thịt), nhưng chế độ ăn của gấu trúc chủ yếu là tre, trúc, chiếm hơn 99%.

Trong thời cổ đại, gấu trúc được xem là loài thú hiếm và kỳ lạ, thậm chí được mệnh danh là 'quái vật'. Trong các truyền thuyết dân gian, chúng được miêu tả là loài quái vật thích ăn thịt người, báo và bọ cạp. Cuốn 'Lịch sử của Tư Mã Thiên: Năm Hoàng Đế Ban Ji' ghi lại rằng gấu trúc thường được sử dụng trong các trận chiến. Điều này cho thấy gấu trúc không phải là loài vật hiền lành và dễ thương như chúng ta thường nghĩ.

Gấu trúc thường được tìm thấy ở dãy núi Tứ Xuyên và Thiểm Tây, Trung Quốc. Mặc dù được coi là đặc hữu của Trung Quốc, nhưng ít ai biết rằng trước đây, chúng đã từng sống khắp châu Á và thậm chí cả châu Âu. Các nhà khoa học đã tìm thấy bằng chứng về sự tồn tại của các loài gấu trúc có liên quan đến gấu trúc khổng lồ Trung Quốc ở Hungary, Tây Ban Nha và Bulgaria.

Sự kiện này đã xảy ra từ cuối thập kỷ 1970. Một công nhân làm việc tại một mỏ than ở phía Tây Bắc Bulgaria vô tình phát hiện ra hai chiếc răng hóa thạch. Sau đó, anh ta đã đưa chúng đến Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia để các chuyên gia đánh giá. Thật không may, sau đó những chiếc răng này đã bị lãng quên suốt hàng thập kỷ.

Đến khi Nikolai Spassov, một nhà cổ sinh vật học, tiếp tục công việc của Nikolov sau khi ông nghỉ hưu và mất, quyết định kiểm tra những chiếc răng này. Spassov tiết lộ rằng những chiếc răng này thuộc về một con vật đã chết cách đây ít nhất 5-7 triệu năm, thuộc kỷ địa chất Messinian.

Khi có nghi ngờ rằng con vật đã chết có thể là gấu, Spassov đã so sánh chúng với hóa thạch của các loài gấu nâu sống ở khu vực này. Nhưng kết quả không như ông mong đợi, hai mẫu vật không có sự tương đồng đặc biệt.

Bất ngờ, khi nhìn thấy những mẫu răng của gấu trúc khổng lồ Trung Quốc, Spassov nhận ra chúng rất giống với mẫu răng mà ông đang nghiên cứu. Ông đã kiểm tra lại các tài liệu và kết luận đây chắc chắn là những mẫu răng của gấu trúc.

Từ những hóa thạch đã được khám phá, các nhà khảo cổ đã tái tạo cấu trúc xương của chúng và tạo ra hình ảnh toàn diện về loài gấu trúc ở châu Âu. Tuy nhiên, sau Cuộc khủng hoảng độ mặn Messinian vào cuối kỷ Miocen, nước biển đã rút đi khoảng 70 mét. Điều này gây ra sự cạn kiệt nước ngọt trên cạn và khiến hàng loạt loài thực vật và động vật phụ thuộc vào nó, bao gồm cả gấu trúc châu Âu, tuyệt chủng. Vì vậy, chỉ còn gấu trúc ở Trung Quốc tồn tại đến ngày nay.

Chuyện thành lập bảo vật quốc gia của Trung Quốc

Gấu trúc được coi là bảo vật quốc gia nhờ công lao của cha Armand David, một nhà thám hiểm nước ngoài. Năm 1862, ông đã phát hiện một 'tấm da gấu đen trắng đặc biệt' ở Trung Quốc và tin rằng gấu trúc sẽ là một loài động vật mới hấp dẫn.

Vào thời điểm đó, Trung Quốc không quan tâm và bảo vệ gấu trúc. Tuy nhiên, David yêu quý loài vật này và cố gắng đưa chúng ra khỏi Trung Quốc. Sự quan tâm của người nước ngoài dành cho gấu trúc đã tăng lên, khiến nhiều quốc gia gửi người tới Trung Quốc để săn lùng chúng. Điều này đã dẫn đến sự giảm số lượng gấu trúc khổng lồ, khoảng 200 con sống được gửi ra nước ngoài và nhiều con đã chết trong quá trình vận chuyển.

Cho đến những năm 1940, Trung Quốc mới nhận ra tình hình nghiêm trọng và bắt đầu bảo tồn gấu trúc. Năm 1988, gấu trúc được xác định là loài động vật cần được bảo vệ cấp 1 quốc gia tại Trung Quốc. Đây cũng là lúc gấu trúc chính thức trở thành 'quốc bảo' của Trung Quốc, sau hàng thập kỷ đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do săn bắn.

Kể từ đó, gấu trúc đã trở thành biểu tượng quà tặng ngoại giao quan trọng, được gọi là: 'Gấu trúc ngoại giao'. Trung Quốc đã tặng gấu trúc như một biểu tượng quà tặng ngoại giao cho nhiều quốc gia như Nga, Triều Tiên, Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Đức và Nhật Bản…

*Bài viết được tổng hợp từ Quora, NatGeo, The Times of India.