Tại sao chim di cư không ở ngay tại phương Nam mà phải 'phiêu lưu' bay về phía Bắc khi mùa lạnh kết thúc?

(Tổ Quốc) - Bạn đã từng tự hỏi tại sao các loài chim di cư không ở ngay tại phương Nam, mà lại 'bay đi bay về' hàng năm chưa?

Theo tổ chức bảo tồn chim Audubon, trên toàn cầu hiện có ít nhất 4.000 loài chim di cư, chiếm khoảng 40% tổng số loài chim trên trái đất. Mặc dù con người đã ghi nhận hành vi di cư từ phía Bắc xuống phía Nam của nhiều loài chim từ ít nhất là 3.000 năm trước, vẫn còn nhiều điều chúng ta chưa hiểu về hành vi động vật thú vị này.

Một số loài chim di cư nổi tiếng bao gồm hạc, cu gáy, én. Ngoài ra, nhạn Bắc Cực nổi tiếng là những 'phi cơ sinh học' thật sự khi có thể bay từ Bắc Cực xuống Nam Cực vào mùa đông ở bắc bán cầu - cả hai địa điểm đều là nơi chúng sinh sản. Với khả năng này, chúng có thể trải qua tới 2 mùa hè mỗi năm.

Tại sao chim lại di cư từ phía Bắc xuống phía Nam?

Không giống như quan điểm trước đây, chim di cư không phải để tránh cái rét. Đơn giản, nhìn vào loài nhạn Bắc Cực như một ví dụ, chúng ta sẽ nhận thấy điểm đến của chúng là Nam Cực - vùng cũng bị rét bằng, thậm chí hơn cả vùng Bắc Cực, nên quan điểm chim cần tránh cái rét vào mùa đông đã lỗi thời.

Tính về tiến hóa, tất cả các sinh vật đều phát triển các tập tính để thích nghi với môi trường sống và tối ưu hóa khả năng sử dụng năng lượng một cách tốt nhất có thể. Câu hỏi ở đây là, tại sao các loài chim di cư lại 'bỏ ra' một lượng năng lượng lớn để bay hàng ngàn km qua lại giữa phía Bắc và phía Nam mỗi năm? Tại sao chúng không định cư luôn tại một địa điểm nào đó với nguồn thức ăn dồi dào và điều kiện sống thuận lợi?

Thức ăn, năng lượng và sinh sản là yếu tố chính mà các nhà khoa học đang nắm bắt để hiểu rõ hành vi thú vị này của loài chim.

Đầu tiên, điều quan trọng là mùa đông ở Bắc Bán cầu thường khắc nghiệt. Chúng cần nhiều năng lượng để giữ ấm, và thức ăn lại khá hiếm, đặc biệt là khi hoa trái, côn trùng, sâu bọ và động vật không xương sống là nguồn thức ăn chính của chúng.

Hơn nữa, nhờ sự chênh lệch về mùa giữa Bắc Bán cầu và Nam Bán cầu - khi mùa đông ở Bắc Bán cầu thì tại Nam Bán cầu là mùa hạ ấm áp, có nhiều thức ăn. Một số loài chim đơn giản là di cư đến các vùng nhiệt đới ấm áp. Khi đến các địa điểm này, chúng có thể tận hưởng nguồn thức ăn dồi dào mà không cần dùng quá nhiều năng lượng để giữ ấm.

Ở đây, câu trả lời sẽ dần được làm sáng tỏ. Có lý do rõ ràng khi chúng chấp nhận hành trình dài đầy gian khổ như vậy quanh năm, phải đối diện với vô số nguy hiểm (như săn bắn bởi con người) trên đường bay. Trong khi nhiều loài động vật không chọn lựa điều này, một phần vì chúng không thể di chuyển xa bằng được, đó chính là chiến lược sinh tồn của chim di cư.

'Nhọc công' bay đi bay về, nhưng xứng đáng!

Tuy nhiên, tại sao chúng không ở lại định cư ở vùng nhiệt đới quanh năm ấm áp và thức ăn dồi dào chẳng hạn? Thực ra, bất kể những hình ảnh đẹp mắt về vùng nhiệt đới trong các bộ phim Hollywood hay bài hát, thực tế là cuộc sống ở đó không phải lúc nào cũng là một thiên đường. Đầu tiên, dù nhiệt đới có nguồn thức ăn dồi dào nhưng cũng có nhiều động vật săn mồi cạnh tranh không kém.

Chim di cư, những du khách từ xa, phải đối mặt trực tiếp với các loài bản địa. Hơn nữa, môi trường nhiệt đới là nơi lý tưởng cho sự lây lan của bệnh truyền nhiễm và ký sinh trùng.

Để đối phó với tình hình khó khăn ở cả phương Bắc lạnh lẽo và phương Nam đầy cạnh tranh và nguy cơ về bệnh tật, chim di cư phải phát triển một chiến lược hoàn hảo. Chim di cư mùa xuân đã thực hiện điều này một cách xuất sắc bằng cách quay về phương Bắc vào thời điểm thích hợp - khi thức ăn, hoa trái và côn trùng bùng nổ. Lúc này, chúng tận dụng thời gian để sinh sản.

Một số lợi ích khác bao gồm:

1. Khi chúng trở về, các đối thủ tự nhiên như cáo hoặc loài săn mồi có dân số giảm sau mùa đông khắc nghiệt, giúp chim có mùa sinh sản an toàn, thịnh vượng.

2. Mùa xuân và hạ ở Bắc Bán cầu có thời gian dài hơn ban đêm, giúp chim có nhiều thời gian hơn để săn mồi và chăm sóc con. Càng ở vĩ độ cao, khoảng cách này càng lớn - tại cực Bắc, mặt trời có thể không lặn hàng tuần liên tục.

Nếu ở lại vùng nhiệt đới, những ưu điểm này sẽ không còn và do đó, chúng phải chịu thiệt hại về số lượng con non.

Tóm lại, việc di cư của chim là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi chúng phải đối mặt với nhiều yếu tố nguy hiểm và tìm kiếm những chiến lược tối ưu nhất để bảo vệ sự sống và nòi giống của mình.

Với sự phức tạp của vấn đề này, không khó hiểu khi chim có thể thông minh hơn chúng ta nghĩ. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi của chúng.

Các nhà nghiên cứu đã thu được bằng chứng về sự thay đổi này. Ví dụ, chim cổ đỏ hiện di cư sớm hơn vài tuần so với những năm trước đây.

Nguồn: Tổng hợp