Buzz
Trước 18 tuổi, điều gì bạn ghét nhất?
Với mình, đó là việc đi học. Thời thơ ấu, mỗi khi phải đến trường là mình buồn lắm. Thậm chí, đến cấp 1, vào những ngày trời lạnh và buồn chán, mình thường giả vờ ngất xỉu để được nằm ngủ, vì lúc đó chưa có điện thoại để gọi phụ huynh đón về.
Không chắc bạn có cùng cảm xúc với mình về việc ghét học như vậy, nhưng khá chắc rằng ít người thích học khi còn bé. Vì lúc đó, chúng ta thường học vì sự ép buộc của người lớn, và cố gắng học giỏi để được yêu thương. Khi trưởng thành, việc học trở nên chọn lọc hơn. Chúng ta thường chỉ chăm chỉ học những thứ liên quan trực tiếp đến công việc, để tăng thu nhập hàng tháng.
Bản thân mình đã trải qua hai giai đoạn học như vậy. Bây giờ, thái độ của mình đối với việc học là vì muốn phát triển bản thân và trải nghiệm nhiều hơn, chứ không chỉ để kiếm tiền. Điều này cũng có nghĩa là tự học đang trở nên quan trọng với mình hơn bao giờ hết.
Nhưng mình cũng hiểu rằng, dù có ý thức về tầm quan trọng của việc tự học, không phải ai cũng tự học hiệu quả ngay lập tức.
Bài viết này mình sẽ nói về 4 yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tự học, để cùng bạn tìm câu trả lời cho câu hỏi: Điều gì đang ngăn cản chúng ta tự học hiệu quả?
Để dễ hình dung, mình sẽ tạm dùng quy trình xây nhà để mô tả 4 khía cạnh ảnh hưởng lên sự chủ động trong học tập của chúng ta.
1. Đam Mê
Trước khi bắt tay vào kế hoạch và ước lượng chi phí xây nhà, điều quan trọng là xác định mục tiêu của căn nhà. Tương tự, trước khi bắt đầu tự học một điều gì đó, bạn cần đặt câu hỏi: Tại sao tôi cần học điều này? Tôi muốn trở thành ai sau khi học được nó?
Đây là nguồn động viên ban đầu, mục đích và động lực giúp bạn khởi đầu hành trình tự học, dù đó là để phát triển bản thân, đạt được một mục tiêu cụ thể, hoặc cải thiện kỹ năng nghề nghiệp.
Đối với mình, thường có ba loại mục đích cho việc học:
- Học để sở hữu một kỹ năng chuyên môn, sau đó áp dụng kỹ năng này để kiếm tiền. Ví dụ như học các kỹ năng cho các lĩnh vực như y khoa, kỹ thuật, thiết kế, hoặc kế toán…
- Học để phát triển bản thân. Việc này đôi khi giúp mình kiếm được nhiều tiền hơn, hoặc có cuộc sống với cảm xúc tốt hơn. Đây là những kỹ năng mềm hỗ trợ kỹ năng chuyên môn. Ví dụ như kỹ năng giao tiếp không chỉ giúp bạn hoàn thành công việc chuyên môn tốt hơn, mà còn giúp bạn xây dựng mối quan hệ xã hội tốt hơn.
- Học để trải nghiệm. Nghe có vẻ rộng lớn hoặc không rõ ràng, nhưng mục tiêu này là để bạn thử nghiệm những điều mới. Mình luôn rất hứng thú khi học theo mục đích này.
Đôi khi mục đích học cũng có thể thay đổi theo thời gian. Như câu chuyện về một nhân viên pha chế ở quán bar mà mình thường ghé.
Xuất phát điểm ban đầu của họ là quản lý nhà hàng. Trong quá trình làm việc, để hiểu công việc của nhân viên pha chế, họ đã quyết định tham gia một khóa học pha chế. Đó là lúc họ học với mục đích phát triển kỹ năng và bản thân, để hiểu sâu hơn về công việc pha chế và làm quản lý tốt hơn nhà hàng.
Tuy nhiên, sau một thời gian học, họ phát hiện ra mình rất thích công việc pha chế này. Vì vậy, hiện tại họ đã mở một quán bar riêng, đứng trực tiếp pha chế, nhưng vẫn áp dụng kiến thức quản lý để vận hành quán.
Ban đầu, mục đích học mới chỉ để phát triển bản thân, nhưng khi nhận ra mình thích nghề này, họ chuyển sang học để có kỹ năng chuyên môn, và cuối cùng, tất cả những điều đó đều nhằm mục đích giúp họ kiếm sống, bằng cách làm điều họ yêu thích. Đôi khi quá trình này cũng có thể ngược lại.
Ngoài ra, khi nói về khát vọng tự học, mình muốn nhấn mạnh thêm về động lực học. Mục tiêu học là lực đẩy chúng ta về phía trước, trong khi động lực học là lực đẩy từ phía sau lưng. Có cả hai giúp quá trình tự học diễn ra một cách tự nhiên hơn.
Động lực của mỗi người là riêng biệt. Với mình, có ba động lực chính khi tự học:
- Tự tin trong bản thân
- Chăm chỉ tích luỹ kiến thức
- Khám phá cuộc sống đầy đủ hơn
[...]
Khi quyết định xây nhà với mục đích gì, bước tiếp theo là tìm hiểu về kiến trúc, vật liệu xây dựng hoặc cách tối ưu không gian sống. Đây là yếu tố thứ hai quan trọng cho quá trình tự học.
2. Tò mò
Khi tò mò, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn vào gốc rễ của vấn đề, hiểu rõ vì sao cần làm điều đó và tại sao cần biết kiến thức đó.
Ví dụ, khi học thiết kế, mình thường bắt đầu bằng những câu hỏi như: “Tại sao việc làm UX/UI cần hiểu về tâm lý học?”, “Những tâm lý học thị trường nào đang phát triển ở đâu, tại sao người Việt lại thích màu đỏ hơn màu xanh da trời?”...
Hoặc tại sao việc học pha chế cần biết sự khác biệt giữa các loại rượu: Vodka, Whisky, Tequila, Gin, Rum và Brandy, cũng như lịch sử và nguồn gốc của chúng.
Thói quen tự đặt câu hỏi và tự tìm kiếm câu trả lời sẽ giữ cho niềm đam mê trong việc tìm hiểu luôn được duy trì, từ đó tạo ra điều kiện cho quá trình tự học tiếp tục phát triển. Và sự tò mò sẽ làm sáng tỏ các câu hỏi VÌ SAO, LÀM SAO, TẠI SAO - tức là điều này hoạt động ra sao, nó là gì, tại sao cần phải làm như vậy.
