Buzz
Lợn và chó đều sở hữu những khả năng đặc biệt của riêng mình. Trong khi chó nổi bật với khả năng tiếp thu lệnh và tương tác xã hội tốt, lợn lại tỏ ra xuất sắc trong việc giải quyết vấn đề và ghi nhớ.
Lợn là những sinh vật cực kỳ thú vị và phức tạp. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng lợn có khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp, thích chơi đùa, thể hiện nhiều cảm xúc và có tính cách riêng biệt. Chúng không chỉ thông minh mà còn có khả năng tri giác, cảm nhận và nhận biết môi trường xung quanh. Mặc dù vậy, lợn thường không được đối xử đúng mực như chúng xứng đáng, đặc biệt khi so với chó, một loài cũng thông minh và có tri giác. Tại sao lại có sự khác biệt này?
Khám phá nhận thức của lợn
Năm 2015, các nhà nghiên cứu Lori Marino và Christina M. Colvin đã công bố một bài tiểu luận trên Tạp chí Quốc tế về Tâm lý học So sánh (International Journal of Comparative Psychology), mang tên 'Thinking Pigs: Đánh giá so sánh về nhận thức, cảm xúc và tính cách ở lợn nhà'
Các nhà nghiên cứu đã xem xét nhiều khía cạnh khác nhau của hành vi và tâm lý lợn, như sự thuần hóa, giác quan, khả năng học tập, nhận thức thời gian, trí nhớ không gian, sự khám phá, nhận thức xã hội, tự nhận thức, tính cách và niềm vui chơi. Những nghiên cứu này cho thấy lợn không chỉ có khả năng nhận thức cao mà còn thể hiện các đặc điểm hành vi và cảm xúc riêng biệt.
Từ khi nghiên cứu 'Thinking Pigs' được công bố, nhiều nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng lợn có trí tuệ và nhận thức cao hơn nhiều so với những gì chúng ta tưởng. Ví dụ, một bài viết năm 2023 của Rachel Graham trên Sentient Media cho thấy lợn không chỉ thông minh mà còn rất hòa đồng. Chúng có thể sử dụng công cụ như gậy để đào và xây tổ, một kỹ năng thường thấy ở linh trưởng và một số loài chim.
Một nghiên cứu từ năm 2009 đã chỉ ra rằng lợn có thể sử dụng gương để tìm kiếm thức ăn, cho thấy chúng có khả năng tự nhận thức, một đặc điểm hiếm gặp chỉ có ở một số loài như vượn lớn, cá heo và chim. Những phát hiện này làm nổi bật khả năng giải quyết vấn đề và tự nhận thức ở lợn, thách thức quan điểm truyền thống cho rằng chúng chỉ là động vật chăn nuôi.
Khám phá cảm xúc của lợn
Bên cạnh khả năng nhận thức, lợn còn sở hữu một đời sống tình cảm phong phú. Marino và Colvin đã chứng minh rằng lợn có thể trải nghiệm và biểu hiện sự lan tỏa cảm xúc, nghĩa là cảm xúc của một con lợn có thể ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi của con lợn khác. Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy lợn có thể cảm nhận và phản ứng với cảm xúc của đồng loại khi dự đoán các sự kiện tích cực hoặc tiêu cực, chứng minh rằng chúng có khả năng đồng cảm.
Một ví dụ đáng chú ý về khả năng cảm xúc của lợn là câu chuyện về một con lợn nái hoang dã cố gắng cứu hai con lợn rừng non khỏi cái bẫy. Trong quá trình giải cứu, con lợn mẹ đã thể hiện sự lo lắng, cho thấy khả năng đồng cảm và phản ứng với nỗi đau của đồng loại.
Lợn thông minh hơn chó, tại sao chúng ta không đối xử với chúng công bằng hơn?
Một câu hỏi đặt ra là: nếu lợn thông minh và có cảm xúc tương tự như chó, tại sao chúng ta lại đối xử với chúng khác biệt? Một phần câu trả lời có thể là do cách phân loại động vật của chúng ta. Với nhiều người, chó là bạn đồng hành và thành viên gia đình, trong khi lợn thường chỉ được coi là nguồn thực phẩm. Sự phân loại này tạo ra một rào cản tâm lý, khiến chúng ta dễ dàng bỏ qua khả năng tri giác của lợn.
Trong một bài viết của David Crary trên Associated Press vào năm 2013, ông đã nêu câu hỏi này và chỉ ra rằng sự phân biệt dựa trên trí thông minh giữa các loài có thể không mang lại lợi ích thực tiễn. Các loài động vật có thể có những kiểu trí thông minh và cảm xúc khác nhau, và việc so sánh chúng không nên là cơ sở để quyết định cách đối xử. Việc so sánh này có thể dẫn đến việc biện minh cho hành vi ngược đãi đối với những loài mà chúng ta cho là ít thông minh hơn.
Nghiên cứu năm 2014 với tiêu đề 'The Psychology of Eating Animals' đã chỉ ra một hiện tượng gọi là 'nghịch lý thịt' - sự mâu thuẫn giữa việc ăn thịt và lòng yêu thương động vật. Để giải quyết mâu thuẫn này, nhiều người chọn cách phủ nhận rằng các động vật mà họ tiêu thụ có khả năng cảm thấy đau đớn hay có cảm xúc. Các nghiên cứu chỉ ra rằng khi con người quyết định xem một loài động vật là thực phẩm, họ thường bỏ qua trí thông minh và cảm xúc của loài đó.
Tuy nhiên, có những ví dụ cho thấy nhận thức về trí thông minh của động vật có thể ảnh hưởng đến hành vi con người. James Cromwell, sau khi đóng vai chính trong phim Babe về một chú lợn thông minh, đã chuyển sang ăn chay và trở thành nhà bảo vệ quyền động vật. Điều này chứng minh rằng nhận thức về đời sống tinh thần của động vật có thể dẫn đến sự thay đổi trong thói quen ăn uống và hành vi của con người.
Một số người cho rằng việc ca ngợi trí thông minh của lợn là một hình thức 'nhân bản hóa' chúng để thúc đẩy ăn chay. Tuy nhiên, việc thừa nhận khả năng nhận thức và cảm xúc của lợn không phải là nhân bản hóa, mà là sự tôn trọng sự thật khoa học và giá trị nội tại của chúng. Con người không phải là loài duy nhất có khả năng nhận thức và cảm xúc, điều này đã được xác nhận trong Tuyên bố Cambridge về Ý thức năm 2012 (Cambridge Declaration on Consciousness), nơi các nhà khoa học khẳng định rằng tất cả động vật có vú đều có khả năng nhận thức và cảm xúc.
Việc công nhận trí thông minh và cảm xúc của lợn không chỉ là một vấn đề đạo đức mà còn là một bước quan trọng trong việc thay đổi cách chúng ta đối xử với động vật. Điều này yêu cầu chúng ta phải xem xét lại cách mà chúng ta nhìn nhận và tương tác với các loài động vật khác, không chỉ riêng lợn. Việc giảm tiêu thụ thịt và tăng cường sử dụng thực phẩm thực vật có thể là một phần của giải pháp giúp chúng ta tiến gần hơn đến một thế giới nơi động vật được tôn trọng và đối xử công bằng.
Lợn không chỉ là thực phẩm trên bàn ăn, mà là những sinh vật với cuộc sống nội tâm phong phú, xứng đáng được quan tâm và bảo vệ. Khi nhận thức của chúng ta về động vật thay đổi, chúng ta có cơ hội xây dựng một mối quan hệ mới, dựa trên lòng tôn trọng và sự hiểu biết, với những sinh vật cùng chia sẻ hành tinh này.
