Buzz
Vào mùa đông, nhiều người cảm thấy bất ngờ và khó chịu khi bị hiện tượng 'giật điện' mỗi khi chạm vào nắm cửa, vật kim loại, quần áo hay thậm chí là người khác. Mặc dù hiện tượng này không gây nguy hiểm, nhưng nó vẫn khiến chúng ta giật mình và thắc mắc. Vậy tại sao hiện tượng này lại xảy ra, đặc biệt là trong mùa đông? Câu trả lời nằm ở hiện tượng phóng tĩnh điện (ESD - Electrostatic Discharge).
Hiện tượng phóng tĩnh điện và nguyên nhân của nó
Để hiểu về hiện tượng này, trước tiên chúng ta cần tìm hiểu về tĩnh điện. Tất cả vật chất được tạo thành từ các nguyên tử, các nguyên tử này lại gồm những hạt mang điện: electron (mang điện tích âm), proton (mang điện tích dương) và neutron (không mang điện tích).
Trong điều kiện bình thường, số lượng electron và proton của các nguyên tử thường cân bằng, khiến vật chất không mang điện tích. Tuy nhiên, khi có sự ma sát giữa hai bề mặt, electron có thể bị tách ra khỏi nguyên tử ban đầu. Khi đó, vật bị mất electron sẽ mang điện tích dương, trong khi vật nhận thêm electron sẽ mang điện tích âm. Sự mất cân bằng này là nguyên nhân gây ra hiện tượng tĩnh điện.
Khi chúng ta mặc quần áo từ chất liệu tổng hợp, việc cọ xát giữa quần áo và cơ thể hoặc các vật dụng khác sẽ tạo ra điện tích tĩnh. Khi chạm vào các vật dẫn điện hoặc người khác, điện tích này sẽ phóng ra, tạo cảm giác giật nhẹ.
Vì sao mùa đông lại làm tăng hiện tượng tĩnh điện?
Phóng tĩnh điện có thể xảy ra suốt cả năm, nhưng thường dễ nhận thấy nhất vào mùa đông. Nguyên nhân chủ yếu là do độ ẩm trong không khí. Khi không khí ẩm, các điện tích dễ dàng được truyền đi và trung hòa, nhưng mùa đông khô hanh khiến cho các electron không thể thoát ra hiệu quả, tích tụ lại trên bề mặt cơ thể, khiến hiện tượng phóng tĩnh điện xảy ra dễ dàng hơn.
Ngoài độ ẩm, còn có một số yếu tố khác làm gia tăng tĩnh điện vào mùa đông như sau:
Chất liệu vải tổng hợp: Các loại vải như polyester, nylon và acrylic rất dễ tích điện khi cọ xát.
Ma sát trong các hoạt động hàng ngày: Khi cơ thể tiếp xúc với các vật liệu như ghế nhựa, sàn thảm hoặc giày cao su, sẽ gây ra tĩnh điện.
Khả năng dẫn điện của vật dụng: Các vật dụng kim loại như tay nắm cửa hay các bề mặt dẫn điện khác sẽ khiến dòng điện phóng ra mạnh hơn khi tiếp xúc.
Mùa đông khiến không khí khô hơn, làm giảm khả năng dẫn điện của không khí. Điều này dẫn đến việc điện tích tích tụ lâu hơn và phóng ra mạnh mẽ hơn khi có sự tiếp xúc. Thêm vào đó, thời tiết lạnh làm giảm khả năng tiết mồ hôi, khiến da trở nên khô, dễ bị kích ứng và nhạy cảm hơn, gây cảm giác giật nhẹ khi tiếp xúc.
Các dấu hiệu nhận biết phóng tĩnh điện vào mùa đông
Một trong những hiện tượng dễ nhận biết nhất là cảm giác giật nhẹ khi chạm vào tay nắm cửa, đồ vật kim loại hoặc thậm chí là khi tiếp xúc với tay người khác. Dòng điện nhỏ trong quá trình phóng tĩnh điện tạo ra cảm giác tê hoặc châm chích.
Ngoài ra, bạn có thể nhận thấy tóc của mình dựng lên hoặc nghe thấy âm thanh "tách tách" khi cởi mũ len hay áo khoác. Trong một số trường hợp, hiện tượng phóng tĩnh điện còn tạo ra tia lửa nhỏ, đặc biệt khi môi trường rất khô.
Tắm nước nóng quá lâu có thể làm mất lớp dầu tự nhiên bảo vệ da, khiến da trở nên khô và dễ bị kích ứng, từ đó dễ gây ra hiện tượng tĩnh điện.
Cách nào để giảm thiểu tình trạng phóng tĩnh điện?
Mặc dù phóng tĩnh điện không gây nguy hiểm, nhưng cảm giác giật điện có thể rất khó chịu. Dưới đây là một số cách đơn giản để giảm thiểu hiện tượng này:
Giữ độ ẩm trong không khí: Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng để làm giảm độ khô, giúp các điện tích dễ dàng được giải phóng hơn.
Chọn trang phục phù hợp: Tránh mặc quần áo làm từ chất liệu tổng hợp như polyester hoặc nylon. Thay vào đó, hãy chọn vải cotton hoặc len tự nhiên, những loại vải này ít tích điện hơn.
Sử dụng sản phẩm chống tĩnh điện : Các loại xịt chống tĩnh điện hoặc khăn lau chuyên dụng giúp làm giảm điện tích tích tụ trên quần áo và đồ dùng, hạn chế các cú giật điện khó chịu.
Đi chân trần hoặc dùng giày có đế dẫn điện : Việc này giúp cơ thể tiếp đất, làm cho điện tích dư thừa dễ dàng thoát ra ngoài, từ đó giảm thiểu sự tích tụ điện.
Thay đổi thói quen sinh hoạt : Tránh ma sát quá mức giữa các vật liệu, như việc kéo lê chân trên thảm hoặc cọ xát thường xuyên giữa các bộ đồ, để ngăn ngừa hiện tượng tĩnh điện.
Tĩnh điện và ứng dụng trong đời sống
Tĩnh điện không chỉ gây phiền toái trong cuộc sống thường ngày mà còn có nhiều ứng dụng quan trọng trong các ngành công nghiệp, ví dụ như việc kiểm soát phóng tĩnh điện để phục vụ các mục đích công nghệ như:
Sơn tĩnh điện : Tĩnh điện được ứng dụng trong việc phủ sơn một cách đều đặn trên bề mặt kim loại, giúp tạo lớp sơn mịn và bền vững.
Bộ lọc không khí : Các thiết bị lọc không khí hoạt động nhờ vào điện tích để hút và giữ lại các hạt bụi siêu nhỏ, cải thiện chất lượng không khí trong không gian sống.
Linh kiện điện tử : Trong quá trình sản xuất và lắp ráp các thiết bị điện tử, việc kiểm soát tĩnh điện rất quan trọng để bảo vệ các linh kiện mỏng manh khỏi hư hỏng do sự tích tụ điện.
Hiện tượng "đụng đâu giật đấy" trong mùa đông tuy không gây nguy hiểm nhưng lại có thể gây cảm giác khó chịu. Hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng tránh sẽ giúp bạn dễ dàng đối phó với tình trạng này. Bên cạnh đó, tĩnh điện cũng là lời nhắc nhở về sự hiện diện của những lực vô hình trong tự nhiên, không chỉ gây phiền phức mà còn có thể được ứng dụng hữu ích trong nhiều lĩnh vực.
