Tại sao người chăn nuôi thích lai tạo bò yak nhà với bò yak hoang dã?

Bò yak (hay bò Tây Tạng) hoang dã có khả năng thích nghi tuyệt vời với môi trường khắc nghiệt như địa hình gồ ghề, khí hậu lạnh và nguồn thức ăn khan hiếm. Lai tạo với bò yak hoang dã giúp tăng cường sức đề kháng cho bò yak nhà, giúp chúng chống lại bệnh tật, ký sinh trùng và điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng là nơi sống của loài gia súc hoang dã lớn nhất thế giới - bò yak hoang dã, hay còn gọi là bò Tây Tạng hoang dã. Chúng sống ở vùng đồng cỏ núi cao, hoang mạc và núi ở độ cao 3000-5500 mét.

Chúng có thể chịu lạnh cực tốt. Chiều cao đến vai của bò Tây Tạng hoang dã có thể đạt tới 1,6-2,05 mét, chiều dài cơ thể (không tính đuôi) là 2,4-3,8 mét, và nặng 500-1.200 kg.

Toàn bộ cơ thể của chúng được bao phủ bởi lớp lông dày đặc dài tới 400 mm, như một chiếc áo giáp chống lạnh. Bò Tây Tạng hoang dã đã thích nghi với cuộc sống trên cao nguyên và phát triển cấu trúc sinh lý với ngực rộng, khí quản dày và ngắn, cho phép chúng hô hấp dễ dàng trong không khí loãng.

Các chi của chúng rất khỏe mạnh, móng guốc của chúng có hình dạng giống như móng cừu, điều này giúp bò Tây Tạng hoang dã di chuyển tự do trên những núi dốc và có thể chạy nhanh tới 40 km một giờ.

Về hành vi di cư, bò Tây Tạng hoang dã thường di chuyển thành đàn khoảng 20-30 cá thể để tìm kiếm thức ăn. Khi nguồn thức ăn dồi dào, số lượng thành viên trong đàn có thể tăng lên 200-300 con. Thông thường, bò Tây Tạng hoang dã không tấn công con người khi chúng bình tĩnh, nhưng chúng có thái độ hung dữ khi tiếp xúc với các sinh vật lạ và sức tấn công của chúng rất mạnh.

Đặc điểm này rõ rệt nhất khi nhìn vào những con yak hoang dã sống một mình. Khi tấn công, chúng sẽ tiếp tục đâm vào mục tiêu cho đến khi mục tiêu đó bỏ mạng. Do đó, chúng được xem là loài động vật nguy hiểm nhất trên cao nguyên Thanh Hải-Tây Tạng. Thực tế cho thấy, những chiếc xe ô tô đi lạc vào vùng sinh sống của chúng thường bị đuổi và nếu không kịp thời chạy trốn, chúng sẽ bị tấn công cho đến khi lật úp.

Vào ngày 17 tháng 9 năm 2022, một con bò yak hoang dã đã tấn công những người chăn nuôi gia súc ở Golmud, Thanh Hải. Con bò yak hoang dã này, khi đó nặng khoảng 800 kg, đã thâm nhập vào đàn bò yak nhà và tấn công những người chăn nuôi. Những người chăn nuôi giàu kinh nghiệm may mắn đã khéo léo sử dụng địa hình và điểm mù của con bò yak hoang dã để tránh tình huống đó và cuối cùng đã trốn thoát.

Gần đây, để cải thiện chất lượng bò yak thuần hóa, những người chăn nuôi địa phương đôi khi đã cố gắng lai giống bò yak cái nhà với bò yak hoang dã đực để tạo ra những con bò yak lai có kích thước lớn hơn và khả năng sống sót cao hơn. Bởi vì bò yak hoang dã mang gen tự nhiên, nên kích thước cơ thể và khả năng sống sót của chúng cao hơn so với bò yak thuần hóa, và chúng cũng mạnh mẽ hơn về mặt kinh tế.

Mặc dù việc lai giống bò yak thuần hóa và bò yak hoang dã đã cải thiện chất lượng bò yak, nhưng cũng có nguy cơ gây ô nhiễm gen cho quần thể hoang dã. Khi gen của bò yak thuần hóa xâm nhập vào quần thể bò yak hoang dã, có nguy cơ hình dạng cơ thể của chúng thay đổi và khả năng sống sót giảm sút, từ đó có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của bò yak hoang dã.

Do đó, việc lai tạo cần được thực hiện một cách cẩn thận và có sự kiểm soát để đảm bảo mang lại lợi ích tối đa và hạn chế những nguy cơ tiềm ẩn.

Việc lấy sói xám Ý làm ví dụ. Sau khi giao phối với chó nhà, hành vi của chúng dần trở nên giống với chó nhà, và khả năng sống sót của chúng trong tự nhiên cũng giảm đi. Tương tự, việc lai tạo giữa quần thể cá hồi nuôi và cá hồi hoang dã cũng dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng về sinh thái.

Nhìn chung, việc lai tạo bò yak nhà với bò yak hoang dã có tiềm năng là một phương pháp để cải thiện sức khỏe, năng suất và chất lượng sản phẩm của bò yak nhà. Tuy nhiên, cần có nhiều nghiên cứu hơn để đánh giá các lợi ích và thách thức tiềm ẩn của việc này.