Tại sao người Nhật không còn 'say sưa' với cơm mà dần chuyển sang bánh mì?

Cơm là món ăn truyền thống của người Nhật, nhưng trong xã hội hiện đại, họ đang có xu hướng chuyển sang sử dụng các loại thực phẩm tiện lợi hơn như bánh mì.

Một suất gyudon ở đây bao gồm thịt bò, hành tây sốt, cơm và các món ăn kèm như cải chua và canh miso. Tất cả chỉ với 632 yên (khoảng hơn 107.000 VNĐ). 

Gyudon là lựa chọn hàng đầu của những nhân viên văn phòng - những người có ít thời gian và ngân sách hẹp, ngay cả sau khi chuỗi nhà hàng Yoshinoya tăng giá vào năm 2021 thì họ vẫn ưa thích gyudon. 

Tuy nhiên, có một thực tế đang diễn ra ở đất nước hoa anh đào: Người Nhật đang ăn ít cơm hơn bao giờ hết. Do đó, gyudon cũng không còn được ưa chuộng như trước.

Những người theo chuẩn mực ẩm thực truyền thống Nhật Bản đang bày tỏ lo ngại về xu hướng này. Đáp lại, gần nhà hàng, họ đã tạo ra một tác phẩm điêu khắc khổng lồ hình hạt gạo để gợi nhớ về lịch sử dài lâu của đất nước với loại ngũ cốc này.

Sự suy giảm về vai trò của gạo tại Nhật Bản

Dojima từng là trung tâm thương mại và giao dịch lúa gạo của Nhật Bản vào thế kỷ 18 và 19. Đó là thời kỳ phồn thịnh chưa từng có cho các nhà buôn bán. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp này đã mất đi vị thế của mình do sự giảm dân số, thay đổi lối sống và sự đa dạng về ẩm thực dẫn đến thay đổi khẩu vị.

Theo Bộ Nông nghiệp Nhật Bản, mức tiêu thụ gạo trên toàn quốc đã đạt đỉnh vào năm 1962, khi mỗi người tiêu thụ trung bình 118kg gạo mỗi năm, tương đương hơn 5 bát cơm mỗi ngày. Tuy nhiên, vào năm 2020, mức tiêu thụ trung bình giảm xuống còn khoảng hơn một nửa - chỉ còn khoảng 51kg. Đặc biệt, vào năm 2011, lần đầu tiên trong lịch sử, người Nhật chi tiêu nhiều cho bánh mì hơn là gạo.

Hiện tượng kome banare (rời bỏ gạo), đã xuất hiện trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, khi người Nhật chuyển sang tiêu thụ nhiều sản phẩm từ lúa mì hơn, như bánh mỳ, mì Ý.

Lý do người Nhật 'lìa xa' gạo

Sau chiến tranh, khi các gia đình ít lựa chọn về thực phẩm và gia đình đa thế hệ vẫn chiếm ưu thế, gạo vẫn là món ăn phổ biến. Nhưng với sự gia tăng của gia đình nhỏ (bao gồm bố, mẹ và con cái), và áp lực của cuộc sống, nhiều người chọn thức ăn tiện lợi hơn thay vì thực phẩm truyền thống. Bữa sáng truyền thống của người Nhật, với cơm, cá nướng, súp miso và dưa chua, dần dần được thay thế bằng bánh mì nướng và trứng luộc.

Theo một cuộc khảo sát mới của nhà phân phối gạo Makino, 84,8% người được hỏi cho biết họ ăn cơm mỗi ngày, nhưng trong đó có tới 68,1% chỉ ăn cơm một lần trong ngày.

Nanami Mochida, một giáo viên ở gần Tokyo cho biết: “Ăn bánh mì tiện lợi hơn nhiều, đặc biệt là vào buổi sáng. Để chuẩn bị một bữa sáng kiểu Nhật truyền thống mất rất nhiều thời gian. Bạn phải vo gạo, rồi nấu cơm trong khoảng từ 30 phút đến 1 tiếng bằng nồi cơm điện.”

Khu phố Fukushima của Osaka trước đây có hơn 50 cửa hàng gạo, nhưng hiện chỉ còn 5 cửa hàng. Chủ một cửa hàng gạo cho biết: “Ngày nay có quá nhiều sự lựa chọn về món ăn đến nỗi mọi người không còn nghĩ đến cơm nữa. Ngay cả người thích nấu ăn cũng thấy cơm đơn điệu, chỉ có duy nhất một cách chế biến. Thực tế có rất nhiều cách chế biến ngon”.

Yukari Sakamoto, tác giả cuốn sách Food Sake Tokyo, cho biết: “Chất lượng bánh mì và số lượng cửa hàng bánh mì ngày càng tăng, làm cho việc mua bánh mì dễ dàng hơn. Mặt khác, giá gạo không rẻ, nên nhiều người chọn bánh mì hoặc mì”.

Với mức tiêu thụ giảm, các nhà sản xuất đang tìm cách mở rộng thị trường nước ngoài để khai thác cơn sốt ẩm thực Nhật Bản toàn cầu. Xuất khẩu gạo của Nhật Bản đã tăng từ 4.515 tấn năm 2014 lên 22.833 tấn vào năm 2021, tăng gấp 5 lần trong 7 năm, với 1/3 sản lượng xuất khẩu sang Hồng Kông (Trung Quốc).

Tuy nhiên, xuất khẩu vẫn chiếm chưa đến 0,5% tổng sản lượng gạo của Nhật Bản, vì vậy các hợp tác xã nông nghiệp vẫn khuyến khích các nhà hàng phục vụ nhiều món donburi (cơm thố Nhật Bản) hơn.