Buzz
Niềm đam mê của chúng ta với phim kinh dị không hề vô căn cứ. Và khoa học đã giải thích điều đó.
Dù bạn là fan cuồng của thể loại phim kinh dị hay mới chập chững tiếp cận, thì sự thật là chúng ta không thể cưỡng lại sự hút hồn của những tác phẩm này. Dù thích hay không, chắc chắn bạn có suy nghĩ riêng về phim kinh dị.
Có thể bạn là một fan hâm mộ và bị cuốn hút bởi các bộ phim hot nhất của dòng kinh dị như The Lighthouse, Midsommar, Mandy, It Follows, The Witch. Bạn không thể không tự hỏi tại sao lại dành cả đêm để cảm nhận sự hồi hộp căng thẳng. Hoặc bạn có thể đứng giữa sự thích thú và sợ hãi: cố né xem qua tay khi có cảnh đáng sợ, nhưng vẫn yêu thích những bộ phim kinh dị. Sự yêu thích của bạn không chỉ vì niềm tin cá nhân mà còn có những yếu tố tâm lý học khác.
Theo khoa học, con người bị thu hút bởi những điều kinh dị.
Tiến sĩ tâm lý học Darryl Jones, giáo sư chuyên về các hiện tượng siêu nhiên và kinh dị tưởng tượng, tác giả của Sleeping With the Lights On: Câu Chuyện Đáng Sợ về Kinh Dị đã phát biểu rằng “Những điều kinh dị luôn hiện hữu từ khi con người biết đến chữ viết”. Tiến sĩ Jones đã xem xét các đặc điểm của những vở kịch Hy Lạp cổ điển với sự bạo lực, hỗn loạn và máu me, đây là những ví dụ sớm nhất về thể loại kinh dị tưởng tượng.
Gần đây hơn, trước khi phim kinh dị trở nên phổ biến, mọi người đã tìm cách trải nghiệm những điều như trượt băng Nga - một dạng tiền thân của các công trình tàu lượn hiện đại ngày nay và Bảo tàng Các Hiện Tượng Kì Dị của P.T. Barnum, nơi trưng bày những thứ như xác ướp tiên cá (mà thực tế là xác của một con khỉ được khâu đuôi giả cá) đã thu hút sự chú ý của khách tham quan. Ở Philadelphia, bảo tàng của Thomas Dent Mütter đã thu hút đông đảo khách tham quan để xem các trường hợp y học hiếm gặp và đầy kinh dị trong hơn 150 năm.
Sự phổ biến của những trải nghiệm này phản ánh nhu cầu của con người muốn trải nghiệm cảm giác sợ hãi, nhưng chỉ khi “cảm giác kinh dị” này được đặt trong bối cảnh giải trí. Chuyên gia tâm lý học Margee Kerr, nhà xã hội học và tác giả của cuốn Scream: Những Cuộc Phiêu Lưu Hấp Dẫn trong Khoa Học của Nỗi Sợ, nói rằng “Giống như những ngôi nhà ma ngày nay, khách hàng xếp hàng để thử thách bản thân và lòng can đảm của mình, đồng thời thách thức lẫn nhau tiến vào show diễn quái gỡ ấy để đối mặt với những cảnh tượng đáng sợ và những điều bất thường.”
Chiến thuật chống lại hoặc chạy trốn: Bí mật về sức hấp dẫn của phim kinh dị
Rõ ràng, ý tưởng tham gia vào những điều khiến bạn sợ hãi không phải là mới, chỉ có phương tiện truyền thông được yêu thích là thay đổi. Ngày nay, chúng ta có cơ hội tham quan những bảo tàng kỳ quái, các ngôi nhà ma ám xuất hiện vào Halloween (mặc dù đại dịch COVID-19 đã dập tắt hầu hết các hoạt động ma quỷ của chúng ta). Nhưng thường thì ta thỏa mãn nỗi sợ hãi bằng cách xem phim kinh dị. Vào năm 2020, thể loại này chiếm gần 10% tổng doanh thu vé, và theo Libraryjournal.com, thể loại kinh dị giả tưởng đang trở nên ngày càng phổ biến.
Vậy phim kinh dị có bí mật gì khiến khán giả mê mẩn như vậy? Một phần liên quan đến tâm lý học. Chúng ta đều đã nghe về 'chiến-hay-chạy' của não bộ, trong đó hệ thống thần kinh giao cảm phản ứng lại với mối đe doạ đã được xác định. Tiến sĩ Kerr mô tả đây là cách cơ thể chúng ta đáp ứng với nỗi sợ. Xem phim kinh dị có thể kích thích phản ứng này vì tốc độ bạn nhận thức mối đe doạ nhanh hơn tốc độ bạn nhận ra tính thật giả của nó. Đây là lý do các trò đùa kinh dị dễ làm kích động con người đến vậy.
Phản ứng không tự nguyện này có ảnh hưởng lớn đến cơ thể bạn, khiến bạn tiết ra adrenaline. Theo tiến sĩ Kerr, hiệu ứng tăng adrenaline này làm tăng quá trình hô hấp và nhịp tim, cũng như làm ra nhiều mồ hôi. Ông Steven Schlozman, trợ lý giáo sư tâm lý học tại Đại học Y dược Harvard và quản lý Trung tâm Clay cho Tâm trí Trẻ Khoẻ, cho biết những thay đổi này tăng cung cấp oxy cho não và cơ bắp của chúng ta (độ uy tín về kiến thức não bộ của ông vừa được nâng cao với tiểu thuyết mới nhất của ông, The Zombie Autopsies).
Từ khía cạnh của sự tồn tại, những tác động này cải thiện khả năng giao tiếp và nhận thức, đem lại động lực tinh thần cần thiết để giúp bạn vượt qua một tình huống đáng sợ. Kerr cũng cho biết rằng chế độ 'chiến hoặc chạy' có thể gây ra việc sản xuất 'một lượng lớn các hóa chất' như chất dẫn truyền thần kinh hoặc hormone, tăng cường sự trao đổi chất của cơ thể chúng ta để có thể chạy nhanh hơn!
Một ví dụ về những hóa chất này là endorphin, một loại thuốc giảm đau mà cơ thể tự sản xuất, mang lại cảm giác phấn khích được so sánh với morphine. Kerr giải thích rằng 'Những hóa chất endorphin này giúp làm giảm cảm giác đau, cho nên ngay cả khi bị thương, chúng ta vẫn không cảm thấy đau quá nặng nề'. Sự sản xuất hóa chất này có thể được kích hoạt thông qua việc tập thể dục, căng thẳng tinh thần, đau đớn, cơn cực khoái, hoặc thậm chí bằng cách ăn thức ăn cay, sô cô la và xem một bộ phim kinh dị cũng có thể kích hoạt hiệu ứng tương tự.
Một loại hóa chất khác mà Tiến sĩ Schlozman đề cập mà bạn có thể trải nghiệm khi gặp phải các tình huống đáng sợ là Dopamine. Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh giúp truyền tải thông tin giữa các bộ phận khác nhau của cơ thể và mang lại cảm giác thư giãn tương tự như endorphin. Một nghiên cứu công bố vào tháng 6 năm 2018 trên Tạp chí Nature Communication cho rằng tiếp xúc với dopamine trong thời gian dài có thể làm giảm tổng thể sự phản ứng của chúng ta đối với nỗi sợ.
Mọi thứ tồn tại trong trí tưởng tượng của từng người: Khi xem phim kinh dị, bộ não của bạn hoạt động như thế nào
Vậy khi chúng ta sợ hãi, suy nghĩ gì trong đầu? Theo Schlozman, não bộ phải xử lý rất nhiều trong tình huống khẩn cấp. 'Chúng ta bắt đầu đối mặt với mối nguy hiểm,' ông nói. 'Tôi đã gặp điều này trước đây chưa? Nếu có, thì đã xảy ra chuyện gì? Tôi cảm thấy như thế này có quen thuộc hay không? Người khác đang phản ứng thế nào?'
Đây là nơi khác biệt giữa mối nguy thật sự và một trong vô thức. Khi xem phim, từ tâm thức sâu, bạn vẫn nhận ra đó chỉ là một bộ phim. Vì vậy, dù bạn biết bạn đang trong tình huống đáng sợ, bạn vẫn tận hưởng cảm giác vui vẻ với endorphins và oxy mang lại mà không cần phải lo lắng về mối nguy thực sự nào.
Nếu bạn yêu thích phim kinh dị, hãy sẵn sàng chìm đắm trong nỗi sợ, giống như bạn sẵn sàng trải nghiệm một cuộc điều hành vận tốc cao trên tàu lượn. Schlozman nói rằng, “Dù mối nguy là hư cấu, bạn vẫn sẽ có những cảm xúc tương tự, tuy nhiên đôi khi bạn không thể thực sự tận hưởng nó.” Ngay cả khi chúng ta biết mối nguy không thật, chúng ta vẫn có thể tìm thấy niềm vui trong việc thử thách bản thân xem liệu mình có thể vượt qua được nó hay không.
Quỷ Nhật
Nhiều người trong chúng ta thích xem phim kinh dị như một cách để phê phán xã hội. Những gì chúng ta thấy trong phim kinh dị thường là một loại gương phản ánh về quan điểm về thế giới và về chính bản thân, chúng cho phép ta khám phá những vấn đề lớn hơn thông qua một lăng kính xã hội đặt ra về những điều ma quái tồn tại trong bóng tối.
Hãy coi Dawn of the Dead như một lời phê bình về sự lãng phí theo cách Schlozman đã đặt tên. It Follows là một câu chuyện cảnh tỉnh về mối nguy hiểm của tình dục không an toàn và The Babadook là về sự giữ kín nỗi đau đớn. Khi nhận ra rằng hầu hết các bộ phim kinh dị (ngoại trừ những cái về người ngoài hành tinh sát nhân) đều nói về xã hội, xem phim kinh dị trở thành một cách thú vị (và thậm chí đáng sợ hơn) để tiêu diệt quỷ dữ bên trong hay đối mặt với những bóng ma của xã hội.
Kerr cho rằng phim kinh dị là một cách để tạo cảm giác hứng thú cho chính mình. Khám phá một trải nghiệm đáng sợ mới với tinh thần tò mò, khám phá và thách thức bản thân có thể là một cách tuyệt vời để giải tỏa stress và nâng cao khả năng giải quyết vấn đề.
Hướng dẫn 'newbie' vào thế giới phim kinh dị
Nếu bạn thấy thú vị nhưng vẫn chưa biết bắt đầu như thế nào với thể loại phim này, đừng lo vì chúng tôi đã thu thập những mẹo nhỏ để bạn có thể tận hưởng những trải nghiệm kinh dị đầy đủ theo cách của riêng bạn.
Hỏi “Tại sao?” - Schlozman cho rằng người xem phim kinh dị thông minh là những người tự đặt ra những câu hỏi từ trải nghiệm xem phim. “Hãy tự hỏi, tại sao bộ phim lại khiến bạn sợ hãi? Vì sao không? Có những kỹ thuật gì mà người viết kịch bản và đạo diễn đã áp dụng vào bộ phim? Và điều quan trọng nhất, bộ phim nói về chủ đề gì? Nó phản ánh văn hoá của chúng ta như thế nào?”
Bắt đầu từ từ - Kerr cho biết bạn không cần phải vội khi xem phim kinh dị. “Hãy thử bắt đầu với những bộ phim kinh dị hài hước, nhãn PG-13, có sự kết hợp giữa trò đùa và kinh dị, và lấy một chút khác biệt so với thực tế. Tiếp cận chúng với tinh thần tò mò, khám phá và thử thách bản thân.”
Theo Jones, sự thích thú với một bộ phim kinh dị phụ thuộc nhiều vào nội dung của nó: “Có nhiều dạng phim kinh dị khác nhau, ví dụ như những bộ phim ma cũ sẽ tạo cảm giác tốt nhất khi xem một mình, đặc biệt là vào ban đêm.” Tuy nhiên, xem phim kinh dị có lúc tốt hơn khi xem cùng nhiều người để tăng hiệu quả. Sự sợ hãi cũng có thể lây lan. Nếu không, bạn có thể cảm thấy dũng cảm hơn nếu có bạn đồng hành trong lúc sợ hãi.
Lựa chọn của Chuyên Gia
Bạn muốn đắm chìm vào thế giới tăm tối của phim kinh dị và truyền hình nhưng không biết bắt đầu từ đâu? Dưới đây là một số gợi ý bộ phim mà chúng tôi đề xuất. Nếu bạn thích những bộ phim kinh điển, Schlozman đề cử Night of the Living Dead (1968), bộ phim zombie đầu tiên được coi là tuyệt phẩm. Cùng với đó là Blair Witch Project (1999), một bộ phim độc lập với ngân sách thấp về một nhóm sinh viên đại học ghi lại hành trình tìm hiểu về một truyền thuyết phù thủy, là một bộ phim vẫn làm say mê Schlozman.
Trong số những bộ phim mới ra mắt, tôi muốn giới thiệu bộ It Follows (2014), nơi một cô gái bị săn đuổi bởi một thực thể siêu nhiên lây lan qua quan hệ tình dục. Cuối cùng là The Babadook (2014), nơi một con quái vật từ câu chuyện trẻ em bước ra thế giới thực và làm ám ảnh một người mẹ và con của cô ta. Cả hai bộ phim này đều đặc biệt vì mỗi cái có lý do riêng của nó.
Bạn có bao giờ bị lạc hồi tưởng về thời gian khi xem Netflix đến mức quên cả bản thân? Nếu vậy, Stranger Things (2016) là một lựa chọn không tồi cho người mới bắt đầu, một loạt phim về thập niên 80 kể về một nhóm thiếu niên chiến đấu với thế giới siêu nhiên đe dọa sự tồn vong của hành tinh, một bộ phim được làm cẩn thận và tâm huyết với diễn xuất tốt và kịch bản chặt chẽ.
Một loạt phim nổi tiếng khác của Netflix là The Haunting of Hill House (2019), một câu chuyện về một gia đình bị ám bởi người chủ trước của ngôi nhà, được đón nhận tích cực ngay khi ra mắt, và tiếp tục với một loạt phim thứ hai có tên là The Haunting of Bly Manor. Nếu cảm thấy quen thuộc với cả hai câu chuyện trên, đó là vì cả hai bộ phim này được lấy cảm hứng từ hai tác phẩm kinh dị kinh điển là The Haunting of Hill House của Shirley Jackson và The Turn of the Screw của Henry James.
Sắp tới tại rạp Việt Nam sẽ có bộ phim Điện Thoại Đen (The Black Phone), một tác phẩm kinh dị hứa hẹn khi khai thác đề tài rùng rợn với thông điệp 'đừng bao giờ nói chuyện với người lạ'. Phim nhận được nhiều đánh giá tích cực và được đánh giá 100% trên Rotten Tomatoes từ các nhà phê bình. Liệu đây có phải là một dự án kinh dị thành công trong bối cảnh rạp Việt đang thiếu những bộ phim kinh dị ấn tượng? Phim sẽ được công chiếu sớm từ ngày 22.06, mời các bạn đến rạp ngay nhé!
Điện Thoại Đen (The Black Phone) sẽ chính thức ra mắt vào ngày 24.06.2022.
