Tại sao phụ nữ ít được trao giải Nobel trong lĩnh vực khoa học?

Giải Nobel là một giải thưởng uy tín được trao hàng năm để vinh danh những thành tựu xuất sắc trong các lĩnh vực như Vật lý, Hóa học, Y học, Văn học và Hòa bình.

Vào ngày 2/10, Katalin Karikó và Drew Weissman đã nhận Giải Nobel Y sinh học năm 2023 về việc phát triển vắc xin mRNA chống COVID-19, nâng số phụ nữ đoạt giải Nobel Y sinh lên 13 người.

Anne L'Hullier và đồng nghiệp nhận Giải Nobel Vật lý năm 2023 về nghiên cứu về tia laser cực nhanh và vật lý atto giây.

Trong các lĩnh vực vật lý và hóa học, số người đoạt giải Nobel nam nhiều hơn nhiều so với phụ nữ.

Ngay cả trong lĩnh vực Y sinh học, tỷ lệ nam và nữ đoạt giải Nobel vẫn rất chênh lệch, chỉ có 16,5% người đoạt giải là phụ nữ.

Sự không cân bằng giới tính trong ngành khoa học

Từ năm 1975, Zuckerman và J. Cole đã nghiên cứu về sự tham gia của phụ nữ trong ngành khoa học tại Mỹ. Họ đã chỉ ra rằng sự chênh lệch giới tính giữa các nhà khoa học nam và nữ tăng lên đáng kể khi tiến vào các cấp bậc cao hơn trong sự nghiệp.

Họ lý giải hiện tượng này là kết quả của lựa chọn xã hội và tự chọn cá nhân, cũng như sự cạnh tranh gay gắt trong một môi trường có tài nguyên hạn chế.

Dữ liệu nghiên cứu từ năm 1992 đến năm 1993 cho thấy tỷ lệ phụ nữ giữ các vị trí giáo sư và phó giáo sư đều thấp hơn nam giới. Các báo cáo gần đây tiếp tục cho thấy tình trạng tương tự, với số lượng phụ nữ giảm nhanh hơn nam giới khi tiến lên cấp bậc cao trong sự nghiệp khoa học.

Vai trò của định kiến giới đối với phụ nữ trong xã hội

Thực tế, xã hội thường coi nam giới phải cạnh tranh và phù hợp hơn với lĩnh vực khoa học, trong khi đó, phụ nữ thường bị coi là không phù hợp. Điều này phần lớn bắt nguồn từ những định kiến về giới và văn hóa.

Từ gia đình, cả nam và nữ đều chịu ảnh hưởng của những định kiến giới. Gia đình có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển cá nhân, và phần lớn phụ nữ đoạt giải Nobel đều từ những gia đình có điều kiện kinh tế tốt và tư duy cởi mở.

Mặc dù vậy, nhiều gia đình vẫn ẩn chứa những định kiến giới khi nuôi dạy con cái. Phụ huynh thường mong muốn con trai họ năng động và ham học, trong khi đối với con gái, họ mong muốn con lành lặn và ngoan ngoãn. Điều này hạn chế sự tự do khám phá của bé gái và không tạo điều kiện cho sự phát triển trí óc và sự hiếu kỳ về khoa học.

Các đồ chơi thường có “giới tính” khác nhau. Trong khi đồ chơi của bé trai thường đa dạng và có công nghệ cao hơn, như máy bay, ô tô, thì đồ chơi của bé gái thường đơn giản hơn, như búp bê và sách truyện. Cha mẹ thường chọn đồ chơi dựa trên giới tính và màu sắc, ảnh hưởng đến quan điểm của con cái về giới tính.

Tác động của những khuôn mẫu này tiếp tục khi con cái đi học. Dù học chung môn giống nhau, nam sinh thường quan tâm và thích thú với các lĩnh vực khoa học hơn. Thậm chí trong sách giáo khoa, mô tả về đàn ông và phụ nữ cũng chứa đựng định kiến về giới tính.

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển của xã hội, phụ nữ đã chứng tỏ khả năng học tập của họ không thua kém nam giới. Điều này được chứng minh bằng nhiều dữ liệu từ các nước phát triển ở Châu Âu và Hoa Kỳ. Nhiều cuộc khảo sát ở Mỹ đã chỉ ra rằng con gái thường học tập tốt hơn con trai ở trường, và số lượng phụ nữ có bằng cấp trong lĩnh vực khoa học ngày càng tăng lên, tiến gần đến sự cân bằng với nam giới. Khi xu hướng này ngày càng trở nên rõ ràng, những định kiến trong gia đình và trường học cũng dần thay đổi, tuy nhiên, ảnh hưởng của chúng vẫn còn tồn tại.

Tỷ lệ nam và nữ đoạt giải Nobel Khoa học khác biệt rất nhiều ở các nhóm tương ứng, điều này không chỉ đơn thuần là do sự phân biệt giới tính trong cộng đồng khoa học, mà còn do những nguyên nhân sâu xa hơn.

Từ góc độ xã hội, định kiến giới đã tạo ra những kỳ vọng không phù hợp về vai trò của phụ nữ trong cộng đồng khoa học, từ đó hạn chế sự phát triển của họ. Việc sinh con cũng ảnh hưởng lớn đến phụ nữ, khiến họ thường phải hạ thấp kỳ vọng và thậm chí phải gián đoạn sự nghiệp nghiên cứu khoa học, dần dần làm cho nhiều phụ nữ xa lạ với giải thưởng Nobel.