Tại sao sau bão Yagi, trong khi cây cối xung quanh bị gãy đổ, cây cau vẫn đứng vững?

Cây cau, có thể tồn tại từ kỷ Phấn trắng cho đến nay ở các quốc gia ven Thái Bình Dương, đã phát triển những đặc điểm đặc biệt giúp nó đứng vững trước gió bão.

Khi bão Yagi tấn công và quét qua các tỉnh phía bắc như Hải Phòng, Quảng Ninh và Hà Nội, bạn sẽ thấy cây cối bị đổ rạp khắp nơi. Các cây cổ thụ như đa và xà cừ, cũng như các cây gỗ trẻ hơn như hoa ban, sưa, phượng và sấu, đều có thể bị gió bão quật đổ.

Tuy nhiên, có một loại cây trên khắp thành phố đã chứng tỏ sức sống mạnh mẽ một cách đáng ngạc nhiên trong cơn bão. Với thân cây mảnh mai và tán lá rộng, cao tới gần 20 mét, những cây này thậm chí có thể cao hơn một tòa nhà 4 tầng và thường xuyên phải đối mặt với gió lớn trong các trận bão.

Khi bão Yagi đến, chúng chỉ vặn vẹo qua lại, có lúc tưởng chừng như bị gió giật gãy đôi hoặc đổ rạp. Thế nhưng, những cây này vẫn đứng vững một cách kỳ diệu sau cơn bão.

Nếu bạn không tin, hãy quan sát xung quanh khu phố của bạn, chắc chắn sẽ không thấy cây cau nào bị đổ.

Vậy lý do gì khiến những cây cau này, dù mảnh mai và xanh xao, lại có thể chống chọi với gió bão một cách hiệu quả đến vậy?

Thực ra, có nhiều yếu tố như khí động lực học và ứng suất mặt cắt giải thích lý do cây cau đứng vững trong gió bão. Tuy nhiên, bạn chỉ cần biết một điều đơn giản: cây cau không phải là cây thân gỗ.

Cây cau, với tên khoa học là Areca catechu, thuộc chi Areca trong họ Arecaceae, bao gồm hơn 2.500 loài đã xuất hiện khoảng 100 triệu năm trước, từ thời kỳ Phấn trắng. Điều này có nghĩa là tổ tiên của cây cau đã chứng kiến khủng long đi bộ trên mặt đất.

Về cơ bản, cây cau có quan hệ gần gũi hơn với cỏ và lúa so với cây thân gỗ. Do đó, giống như cỏ và lúa chỉ bị uốn cong chứ không bị bật gốc hoặc gãy đổ trong gió lớn, cây cau cũng có khả năng chống chọi tương tự.

Khi chặt đôi cây cau, bạn sẽ thấy rằng nó không có các vòng gỗ như cây thân gỗ thông thường. Thay vào đó, thân cây cau cấu tạo từ các sợi mảnh, xốp và cứng, được bao bọc bởi lớp mô mềm dẻo và đàn hồi.

Vì không phải làm từ gỗ cứng và không mở rộng theo chiều ngang, ứng suất cắt lên thân cây cau khi có gió mạnh không lớn, giúp nó ít bị gãy hơn. Hơn nữa, các mô đàn hồi của cau làm tăng tính dẻo dai, cho phép cây trở lại vị trí ban đầu dù bị nghiêng ngả trong gió.

Nếu bạn muốn biết thêm về vật lý, cây cau thực sự là một kỳ quan khí động học. Với cấu trúc thân được tạo thành từ các sợi dọc, cây cau có thể cao tới 20 mét, tương đương với một tòa nhà 4 tầng, nhưng không có cành.

Sự thiếu vắng cành và tán lá rộng giúp cây cau có lợi thế lớn khi đối mặt với gió bão. Vì lực cản gió trên tán cau rất thấp. Tán lá cau được cấu tạo từ những chiếc lá dài và mảnh, với một gân sống lớn, giúp gió dễ dàng xuyên qua.

Mặc dù lá cau có thể bị xé rách trong bão, nhưng điều này thực sự làm giảm lực cản gió và giúp cây khó bị đổ. Các lá bị xé rách sẽ nhanh chóng được thay thế bằng lá non mới mọc ra sau bão.

Về hệ rễ, cây cau cũng có lợi thế đứng vững nhờ hệ rễ nhỏ mọc lan tỏa trong các lớp đất bề mặt. Những chùm rễ nhỏ này bám chặt vào đất và thường phình to ở phần gốc, giúp cân bằng với chiều cao của cây và giữ cây đứng vững ngay cả trong gió bão.

Đặc điểm này cũng xuất hiện ở nhiều loài cây khác trong họ Arecaceae như dừa, cọ, cau cảnh và cau vua. Vì vậy, bạn hiếm khi thấy những loài cây này bị bật gốc.

Cảnh tượng cây cau bị bật gốc rất hiếm, thường chỉ xảy ra ở các khu vực miền núi khi cả một mảng đất lớn trồng cây bị sạt lở.

Tại các khu vực ven biển, dừa thường được trồng để chống bão và bảo vệ đất, trong khi cọ lại phổ biến hơn ở các khu vực trung du và miền núi. Vì vậy, sau bão Yaki, bạn thường thấy cây cau kiên cường hơn trong thành phố.

Trong thành phố, cây cau chủ yếu được trồng làm cảnh, còn ở nông thôn, cây cau thường được trồng để thu hoạch quả và hoa, dùng trong các nghi lễ truyền thống của người Việt.

Cây cau gắn bó với tuổi thơ ở nông thôn qua những chiếc quạt làm từ mo cau, chổi từ lá cau, và quả cau thường được ăn cùng với lá trầu không và vôi. Ít ai biết rằng, hạt cau giã ra còn có thể dùng như một phương thuốc tẩy giun.

Ngoài Việt Nam, cây cau còn mọc ở nhiều quốc gia Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Campuchia, Thái Lan, và cũng có mặt ở Đài Loan, miền nam Trung Quốc, Sri Lanka, Maldives, và một số quần đảo ở Thái Bình Dương.

Những khu vực này thường xuyên bị ảnh hưởng bởi bão nhiệt đới, giải thích tại sao cây cau có thể tồn tại từ kỷ Phấn trắng đến nay. Sự tiến hóa đã trang bị cho loài cây này những đặc điểm giúp nó đứng vững trước gió bão.