Tại Sao Tôi Ưa Sự Lộn Xộn Khi Mọi Người Luôn Mong Muốn Sự Ngăn Nắp?

Thế Giới Hiện Đại: Cơ Hội và Sự Rụt Rè

Mỗi Chương Của Cuốn Sách Khám Phá Một Khía Cạnh Mới Của Sự Lộn Xộn

1. Sáng Tạo

Những tình huống không lường trước đôi khi là cơ hội để mầm mống sáng tạo nảy mầm. Có lẽ đó là lý do tại sao những sự kiện bất ngờ đôi khi có thể kích thích cho một dự án và tạo ra hiệu ứng kỳ diệu! Vì sao vậy? Câu trả lời có thể nằm ở cách chúng ta phản ứng trước những thách thức đó. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng một phần.

Con người luôn khao khát tự cải thiện và điều này cũng đồng nghĩa với việc chúng ta mang trong mình bản năng của người leo núi. Dù cố gắng làm chủ một sở thích, học một ngôn ngữ mới, viết một bài luận hay khởi nghiệp, ai cũng mong muốn sự thay đổi sẽ dẫn đến kết quả tốt hơn. Tuy nhiên, giống như cách thuật toán giải quyết vấn đề, chúng ta có thể gặp khó khăn nếu kiên quyết không chịu đi xuống núi. Con người thường coi trọng những điều quen thuộc, họ sợ thay đổi vì sợ rằng nó sẽ đòi hỏi họ phải làm lại từ đầu. Nhưng liệu bạn có nhận ra rằng việc thay đổi góc nhìn có thể giúp bạn giải quyết vấn đề nhanh chóng hơn không?

Một cú sốc bất ngờ có thể là chìa khóa mở ra cơ hội mới, hấp dẫn hơn! Khi sự hỗn loạn kết hợp với sự sáng tạo, kết quả có thể khiến bạn ngạc nhiên. Thậm chí, sự đổ vỡ cũng có thể đưa một nghệ sĩ, một nhà khoa học hoặc một giáo sư đến với bản thân họ một cách mạnh mẽ - một thung lũng sâu, không phải một đỉnh núi quen thuộc. Nhưng qua mỗi thách thức, họ lại tiến gần hơn đến thành công. Và sau mỗi cuộc leo núi, họ có thể dừng lại ở một đỉnh mới, có thể thấp hơn, nhưng chắc chắn cao hơn mong đợi.

2. Hợp tác

Phần lớn mọi công việc đều đòi hỏi sự kết hợp giữa ràng buộc và sự linh hoạt. Khoảnh khắc cảm hứng bùng nổ để nhận ra cách tiếp cận đúng và sự cống hiến từ việc làm việc nhóm mà không quan tâm đến bản thân để biến nó thành hiện thực. Điều này đòi hỏi sự kết hợp giữa việc giữ chặt lẻn và sẵn lòng chấp nhận sự đổi mới.

Một ví dụ đơn giản có thể là nếu bạn muốn hiểu rõ hơn về bản chất của làm việc nhóm trong thế kỷ 21, thiết kế trò chơi trên máy tính không phải là một lựa chọn tồi. Thiết kế trò chơi đòi hỏi sự kết hợp của nhiều kỹ năng - từ chuyên gia hình ảnh, âm thanh, cốt truyện cho đến những kỹ sư phần mềm giỏi, cùng với các bộ phận thương mại như tài chính và marketing. Công nghệ không ngừng tiến bộ, do đó họ phải sử dụng tối đa công nghệ hiện đại nhất. Tương tự như một bộ phim Hollywood, mỗi trò chơi là một dự án lớn nhưng chỉ là sự liên kết tạm thời giữa các freelancer và các nhóm ngẫu nhiên. Vì vậy, khi ba nhà xã hội học muốn tìm hiểu về cách các nhóm tạo ra các sản phẩm độc đáo và thành công về mặt thương mại, họ nhắm đến ngành công nghiệp sản xuất trò chơi trên máy tính. Giống như việc hợp tác trong thiết kế trò chơi, cấu trúc của một nhóm trong bất kỳ lĩnh vực nào cũng đòi hỏi sự kết nối chặt chẽ, tập trung, tin tưởng và cam kết không có chỗ cho những người lười biếng hay lười biếng.

Ngày nay, hầu hết mọi người đều thừa nhận rằng sự đa dạng nhận thức là chìa khóa mang lại sự sáng tạo và cũng là phương thuốc chống lại tư duy nhóm. Mọi người đều muốn duy trì một môi trường thân thiện trong nhóm, vì vậy hầu hết chúng ta đều e ngại khi phát biểu ý kiến và thường tự kiểm soát ý kiến của mình mà không dám tranh luận. Chúng ta thường coi rằng ý kiến được đa số chấp nhận là đúng. Nhưng không phải vậy! Một tiếng nói bất đồng đủ để phá vỡ tình trạng đó, khiến mọi người trong nhóm dễ dàng thể hiện ý kiến của mình hơn.

Logic sau những kết luận này là

'   Khi giải quyết một vấn đề phức tạp, ngay cả những người giỏi nhất cũng có thể gặp khó khăn.   '

Thêm một góc nhìn mới hoặc một nhóm kỹ năng mới có thể giúp ta vượt qua khó khăn đó, ngay cả khi quan điểm đó rất khác biệt hoặc kỹ năng chỉ ở mức trung bình. Sự khác biệt là cần thiết! Vì vậy, khi thảo luận trong nhóm, chúng ta cần tìm kiếm những người có suy nghĩ khác biệt, trình độ và kinh nghiệm đa dạng và thậm chí cả vẻ bề ngoài khác nhau. Những người này sẽ mang lại ý tưởng mới và hữu ích. Thậm chí nếu không thể làm được như vậy, họ sẽ thúc đẩy chúng ta cố gắng hơn - thậm chí chỉ bằng cách khiến chúng ta cảm thấy lạ lẫm và buộc chúng ta phải tập trung hơn. Quá trình đầy thách thức này thực sự đáng giá được chào đón.

3. Môi trường làm việc

Le Corbusier và Steve Jobs là hai nhân vật vĩ đại trong lịch sử văn hoá và có sức ảnh hưởng to lớn trong việc hình thành gu thẩm mỹ suốt 100 năm qua. Tuy nhiên, sự đam mê với không gian đơn giản, sắp xếp gọn gàng không chỉ riêng của họ mà còn phổ biến trong các tổ chức. Hệ thống '5S': sàng lọc, sắp xếp, sạch sẽ, săn sóc và sẵn sàng, đã từ lâu gắn liền với sự gọn gàng và đồng bộ. Ban đầu, hệ thống 5S xuất phát từ các không gian sản xuất chính xác, nơi sự lộn xộn không được khuyến khích vì có thể gây ra lỗi hoặc làm chậm quá trình làm việc. Tuy nhiên, hệ thống này đã lan rộng từ các nhà máy sản xuất ô tô, phòng phẫu thuật cho đến nhà máy sản xuất bộ phận bán dẫn - nơi phù hợp với 5S, sang các văn phòng - nơi không phù hợp với 5S một cách tuyệt đối.

Rất tiếc, các chuyên gia chính trị thường khen ngợi 'văn phòng tinh gọn' chỉ vì muốn tạo ấn tượng với khách hàng. Nhưng liệu khách hàng thực sự ấn tượng với sự gọn gàng quá mức như vậy không? Câu trả lời là không! Vì một không gian để làm việc đẹp và hiệu quả không chỉ là về vẻ bề ngoài hoàn hảo mà còn về sự truyền cảm hứng và sự hiệu quả.

4. Phản ứng

Chỉ trong 16 phút phát biểu, Martin Luther King đã khiến hơn 250.000 người đứng lên chống lại phân biệt chủng tộc. Ông đã làm điều đó như thế nào? Để có một bài phát biểu trôi chảy như vậy, ông đã dành 15 tiếng để soạn mỗi bài thuyết pháp. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là khi chúng ta đối mặt với một tình huống, sẵn lòng ứng biến và thể hiện những suy nghĩ tự nhiên trong tâm trí của mình. Ứng biến có thể mạo hiểm nhưng cũng mang lại những cơ hội không ngờ.

Tuy nhiên, không phản ứng cũng mạo hiểm không kém! Phản ứng không đem lại rủi ro mới, nhưng việc chuẩn bị kỹ lưỡng cũng không loại bỏ hoàn toàn rủi ro! Vậy làm thế nào để phản ứng thành công? Có 4 yếu tố quan trọng giúp bạn đạt được điều đó:

1. Luyện tập – giao tiếp giữa con người với con người – điều cần luyện tập suốt đời.

2. Khả năng sẵn sàng thích nghi với các tình huống hỗn loạn.

3. Khả năng lắng nghe thực sự.

4. Sẵn lòng chấp nhận rủi ro và buông lỏng.

5. Thắng lợi

Trong bối cảnh cạnh tranh, bạn chiến thắng bằng cách vượt qua đối thủ. Đôi khi đối thủ chỉ là điểm mốc để bạn vượt qua. Một vận động viên chạy 100m có thể quên mất đối thủ và lao tới đích. Tuy nhiên, trong nhiều tình huống cạnh tranh như cờ vua, võ sĩ, chỉ huy quân sự, giám đốc doanh nghiệp hoặc chính trị gia, bạn không thể phớt lờ đối thủ. Cách duy nhất để giành chiến thắng là tạo điều kiện cho đối thủ thất bại. Hãy tạo ra tình huống hỗn loạn và chiến thắng bằng cách định hướng trong hỗn loạn tốt hơn bất kỳ ai trên chiến trường! Cũng nhớ rằng, cơ hội thường chỉ thoáng qua và hỗn loạn được tạo ra khi hai bên cố gắng nắm bắt chúng – đó là một cái giá đáng mạo hiểm – đặc biệt là khi hỗn loạn mang lại lợi thế cho bên thích nghi tốt hơn! Điều này không chỉ có ảnh hưởng trong chiến trường mà còn rất hữu ích trong kinh doanh và chính trị!

Để làm được điều này, hãy nhớ thuật ngữ OODA: Observe (Quan sát) – Orient (Định hướng) – Decide (Quyết định) – Act (Hành động). Dễ hiểu, nghĩa là: Hiểu rõ tình hình, sau đó phản ứng. Nếu bạn có thể quyết định nhanh, tốt. Nếu bạn nắm vững những gì đang xảy ra, cũng tốt. Nhưng quan trọng hơn, nếu bạn có thể làm đối thủ mất phương hướng, phải dừng lại để xem xét, bạn đã có lợi thế trong tay. Và nếu bạn luôn làm được điều này, đối thủ của bạn sẽ bối rối đến mức gần như tê liệt. Như vậy, bạn không chỉ nắm lợi thế mà thực sự, số phận đối thủ đã nằm trong tay bạn. Donald Trump đã giành được vị trí tổng thống của Đảng Cộng hòa bằng cách này!

6. Động lực

Mỗi người trên hành trình này đều có mục tiêu riêng cho cuộc sống của họ.

Thế giới thường biến đổi nhanh chóng hơn tốc độ mà các tổ chức có thể đuổi kịp. Điều này tạo ra nhiều vấn đề cho những tổ chức cố gắng duy trì một hệ thống cũng cố mà không chịu thay đổi. Hãy tưởng tượng một công ty đặt mục tiêu giải quyết các khiếu nại từ khách hàng gọi đến tổng đài nhưng không có mục tiêu tương tự cho việc giải quyết vấn đề qua trang web. Hãy suy nghĩ xem điều gì sẽ xảy ra? Không ai biết trước! Nhưng một điều chắc chắn là công ty đó sẽ không tồn tại lâu. Vậy làm thế nào để giải quyết vấn đề của mục tiêu quá cụ thể và đơn giản như vậy? Một cách tiếp cận mới là làm cho các mục tiêu trở nên tỉ mỉ hơn, bao quát nhiều khía cạnh hơn và tập trung hơn vào chi tiết!

7. Tự động hóa

Không ai có thể phủ nhận lợi ích của tự động hóa. Nó đã chứng minh được vai trò quan trọng – trở thành một người bạn đáng tin cậy của con người. Tuy nhiên, sự kiểm soát tự động này cũng mang theo những hạn chế của nó – vấn đề này có tên gọi là nghịch lý của tự động hóa. Thuật ngữ này xuất hiện trong nhiều ngữ cảnh: từ những người điều hành nhà máy điện hạt nhân, thủy thủ đoàn tàu biển đến việc chúng ta không thể nhớ số điện thoại nữa vì tất cả đã được lưu trong danh bạ điện thoại di động, chúng ta khó khăn trong việc tính toán vì xung quanh đầy máy tính. Các hệ thống tự động càng tốt thì con người càng ít cơ hội luyện tập và các tình huống mà họ phải đối mặt sẽ trở nên ngày càng không đoán trước được, tạo ra nhiều khó khăn trong việc tự xử lý.

Các hệ thống tự động có thể tuyệt vời nhưng nếu phụ thuộc quá nhiều vào chúng, con người sẽ phải trả giá. Một minh chứng rõ ràng là chuyến bay 447 của hãng hàng không Air France đã gặp tai nạn ở Đại Tây Dương, khiến tất cả 228 hành khách và phi hành đoàn thiệt mạng ngay lập tức chỉ vì quá tin tưởng vào hệ thống điều khiển điện tử (fly – by – wire). Vậy nên, hãy thận trọng! Thế giới này đầy rẫy sự hỗn loạn. Số một, số bảy, chữ L hay chữ I? Một chiếc xe đứng yên: đang đỗ hay bị kẹt đường? Người kia là kẻ trộm trong siêu thị hay anh em sinh đôi với hắn? Một tổ chức có tên lạ có phải là băng nhóm giết người hay một hiệp hội các học giả có tư tưởng quốc tế? Trong một thế giới hỗn loạn, việc phạm sai lầm là điều không tránh khỏi. Vậy nên, nếu đôi khi bạn cần sử dụng kỹ năng con người để giải quyết một tình huống phức tạp, có lẽ sẽ hợp lý hơn khi chúng ta tạo ra một ít hỗn độn nhỏ, chỉ để giúp con người luôn tập trung thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào tự động hóa.

8. Khả năng kiên nhẫn

Trong nền kinh tế đa dạng ngày nay, ngạn ngữ cổ 'Một nghề cho chín còn hơn chín nghề' không luôn đúng trong mọi trường hợp, đôi khi nó lại là rào cản ngăn bản thân khỏi những gì bạn có thể đạt được khi hướng tới sự đa dạng trong kỹ năng thay vì chỉ chọn một lĩnh vực chuyên môn. Điều này có thể đúng với một cá nhân nhưng lại không đúng với một thành phố hoặc một quốc gia. Những nền kinh tế sản xuất đa dạng sản phẩm thường rất thịnh vượng – đó là con đường dẫn đến sự bền vững và trong một thế giới bất đoán, đó cũng là con đường dẫn đến sự kiên định. Sự thật là những thành phố thành công thường là những mớ hỗn độn vĩ đại được tạo ra từ sự kết hợp của cái cũ và cái mới trong văn phòng, cửa hàng, và nhà ở. Đó cũng là nơi mà người giàu và người nghèo có thể sống cùng nhau. Chính sự hỗn loạn đã khiến những thành phố đó trở nên an toàn, sáng tạo và có lẽ trên hết là bền vững.

9. Cuộc sống hàng ngày

Ít ai ngờ rằng, Benjamin Franklin – người từng là giám đốc bưu điện đầu tiên của Mỹ, đại sứ Mỹ tại Pháp, và thống đốc tiểu bang Pennsylvania lại có một điểm yếu rất lớn – điều ông chưa bao giờ làm chủ - đó chính là việc sắp xếp gọn gàng. Điều đặc biệt là, những tài liệu quan trọng nhất với ông thường bị vứt lung tung trên bàn làm việc và dưới sàn nhà, và ngôi nhà của Franklin luôn bận rộn bất chấp 60 năm nỗ lực của một con người quyết tâm nhất trong lịch sử. Tuy nhiên, Franklin vẫn luôn tin rằng sự gọn gàng là một phẩm chất không thể bàn cãi. Đáng ngạc nhiên hơn, ông đã hoàn thành gần như mọi thứ mà ông đề ra, vậy tại sao ông chỉ thất bại trong việc này? Có lẽ, ông vô thức nhận ra rằng sự hỗn loạn không hề làm trở ngại cho thành công. Tuy nhiên, điều này chưa được nhận ra trong gần như mọi khía cạnh của cuộc sống hàng ngày: sắp xếp giấy tờ, công việc và thời gian; tìm kiếm tình yêu; mở rộng mối quan hệ; nuôi dạy con cái. Sai lầm của Franklin là một bài học mà tất cả chúng ta có thể học hỏi mỗi ngày trong cuộc sống.

Phần kết

Sự sạch sẽ là một thói quen quan trọng. Bản năng của con người thường hướng đến sự gọn gàng trong mọi lĩnh vực, từ tư duy đến cách sống. Nhưng đáng tiếc, đôi khi sự trật tự lại có thể làm suy giảm sự sáng tạo. Thông qua các nghiên cứu tâm lý học và thực tiễn, Tim Harford đã chỉ ra một mối liên hệ bất ngờ giữa sự rối loạn và sự sáng tạo trong 8 chương của cuốn sách của mình. Tôi hy vọng rằng Messy – Sáng tạo từ sự rối loạn sẽ là một lời thách thức khích lệ bạn chọn sự rối loạn khi thói quen sạch sẽ vẫn chiếm ưu thế. Hãy tin rằng, mọi thứ sẽ tốt đẹp hơn nếu chúng ta chấp nhận một chút rối loạn.

Đánh giá chi tiết bởi Kim Chi - Bookademy