Tại sao xe ô tô dễ lật?

Trong các loại tai nạn ô tô, tai nạn lật xe được coi là một trong những loại tai nạn nghiêm trọng nhất. Dù xe ô tô có được trang bị hệ thống an toàn hiện đại đến đâu, nhưng vẫn có khả năng bị lật nếu người lái gặp những sai lầm.

Khi nào xe ô tô có thể lật?

Nguyên nhân gây lật xe có thể đa dạng, nhưng thường là do va chạm với vật khác, xe đi nhanh vào cua hoặc di chuyển trên địa hình nghiêng, hoặc do mất thăng bằng khi di chuyển trên địa hình dốc quá cao. Thông thường, có hai trường hợp khi xe bị lật.

Xe ô tô bị lật ngang

Tai nạn lật ngang thường xảy ra khi xe vào cua, rẽ gấp hoặc bẻ ngang đột ngột. Khi xe vào vị trí vòng cua, nó sẽ phải đối mặt với 3 loại lực: trọng lực, lực ly tâm (quán tính) và lực từ mặt đường tác động lên lốp xe.

Lực ly tâm (hoặc lực quán tính) hướng ra ngoài tâm quay. Lực này phụ thuộc vào tốc độ của xe. Trong khi lực từ mặt đường tác động lên lốp xe lại hướng vào tâm quay. Nếu lực hướng ra ngoài (lực ly tâm) lớn hơn lực hướng vào trong, thì xe ô tô sẽ có xu hướng lật ra ngoài cung quay vòng.

Khi lực ly tâm và lực từ mặt đường tác động lên lốp xe vượt quá trọng lực của xe, xe ô tô sẽ bị lật. Điều này giải thích tại sao các loại xe có trọng tâm cao như SUV, xe bán tải, xe tải... dễ bị lật hơn so với các loại xe có trọng tâm thấp như sedan hay hatchback.

Ngoài ra, xe ô tô có thể bị lật ngang khi đi trên đường có độ nghiêng quá lớn. Khi đó, trọng lực sẽ bị lệch góc theo hướng khác. Góc lệch càng lớn, xe càng dễ lật. Chỉ cần lực hướng xuống lớn hơn lực bám của lốp, ô tô sẽ bị lật.

Xe ô tô bị lật theo chiều dọc

Tai nạn lật dọc thường xảy ra khi xe đâm trực diện vào chướng ngại vật với tốc độ cao. Trong trường hợp này, chướng ngại vật sẽ trở thành tâm quay, và lực quán tính sẽ khiến xe quay quanh chướng ngại vật. Vì lực quán tính tăng theo tốc độ, nên xe càng chạy nhanh thì càng dễ bị lật.

Bên cạnh đó, xe cũng có thể bị lật khi di chuyển trên đoạn đường dốc quá dốc. Một nghiên cứu chỉ ra rằng đoạn đường có độ dốc trên 38% có khả năng gây ra tai nạn lật.

Nguyên nhân khác gây ra hiện tượng xe ô tô bị lật

Ngoài các nguyên nhân động học, còn có những nguyên nhân khác phổ biến khiến xe ô tô bị lật, như hành vi lái xe, loại xe, hay các yếu tố tự nhiên khác... Dựa trên những yếu tố này, Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường bộ Mỹ (NHTSA) đã công bố những nguyên nhân thường gây ra các vụ tai nạn lật xe ô tô.

Điều kiện đường đi

Tại Việt Nam, điều kiện đường thường không được phát triển đồng đều, do đó nguy cơ lật xe cao hơn. Nhiều nơi có đường xá chất lượng kém, mặt đường không bằng phẳng, đặc biệt là vào ban đêm. Do đó, người lái xe thường có thói quen tăng tốc (trên 80 km/h), điều này dễ dẫn đến tai nạn.

Tốc độ xe

Theo nghiên cứu của Cục An toàn Giao thông Đường cao tốc Hoa Kỳ, hơn 40% vụ lật xe liên quan đến việc lái xe ở tốc độ cao. Họ cũng chỉ ra rằng nếu tốc độ xe vượt quá 80 km/h, hơn 70% trường hợp lật xe sẽ xảy ra.

Sử dụng chất kích thích

Hơn 50% tai nạn lật xe là do người lái sử dụng chất kích thích như rượu, bia. Chất kích thích có thể làm mất tập trung, giảm khả năng quan sát và ảnh hưởng đến cơ bắp. Việc uống rượu bia sau đó có thể làm giảm hoặc mất khả năng phản ứng của người lái xe trong các tình huống khẩn cấp, dẫn đến tai nạn.

Tính chất của loại xe

Tất cả các loại xe đều có nguy cơ bị lật, nhưng xe có trọng tâm lớn như SUV, xe bán tải, xe tải có nguy cơ lật cao, thậm chí khi không có va chạm.

Thói quen lái xe

Theo Cục An toàn Giao thông Đường cao tốc Hoa Kỳ, hơn 70% vụ tai nạn lật xe là do thói quen của người lái xe tại thời điểm xảy ra tai nạn. Nói cách khác, trước khi xảy ra tai nạn, người ngồi trên xe có thể đang sử dụng điện thoại hoặc không tập trung lái xe, gây ra tai nạn.

Một số lưu ý để tránh tai nạn lật xe ô tô

Để tránh tai nạn lật xe, người lái xe cần tập trung, quan sát cẩn thận, tuân thủ tốc độ quy định và giữ khoảng cách an toàn giữa các xe. Khi vào cua hoặc lái trên đường trơn trượt, cần giảm tốc độ để tránh trường hợp thừa hoặc thiếu lái.

Bạn cũng có thể chọn xe có công nghệ an toàn chống lật hoặc sử dụng lốp xe có độ bám đường tốt để giảm nguy cơ lật xe. Trong điều kiện thời tiết xấu, cần tăng khoảng cách với xe phía trước để phản ứng kịp thời. Lưu ý các biển báo đường, đặc biệt là biển cảnh báo tai nạn thường xảy ra trên đường ướt.

Bảo dưỡng định kỳ và chọn lốp xe phù hợp cũng rất quan trọng. Nên ưu tiên chọn xe có hệ thống an toàn giúp tăng độ ổn định và cân bằng như hệ thống cân bằng điện tử, hệ thống chống lật xe... Khi mua xe, đặc biệt là dòng SUV/CUV, cần ưu tiên chọn những xe có các tính năng này.