Buzz
Rất nhiều người đã từng suy nghĩ: “Tôi cảm giác như mất lý trí.” Điều này thường xảy ra khi căng thẳng, có thể là biểu hiện của rối loạn tâm thần như rối loạn lo âu, hoảng loạn, hoặc rối loạn nhân cách. Suy nghĩ này cũng có thể tạo thêm căng thẳng và lo lắng.
Một điều tích cực là nhận ra suy nghĩ này không có nghĩa bạn đã mất lý trí hoàn toàn. Tuy nhiên, đối phó và xử lý cảm xúc có thể khá khó khăn. Dưới đây là cách để đối phó và trở lại bình thường.
Cảm giác đó như thế nào?
Nói rằng: “Tôi cảm giác như mình đang mất lý trí” không chỉ là một suy nghĩ mà còn đi kèm với nhiều biểu hiện về thể chất và cảm xúc. Thường thì, những người có suy nghĩ như vậy đang phải chịu nhiều áp lực hơn bình thường, đang hồi phục sau tổn thương, hoặc đang trải qua tình trạng rối loạn tâm lý như lo âu, hoảng loạn, hoặc các vấn đề sức khỏe khác.
Dấu hiệu:
Mỗi người trải qua cảm giác “mất lý trí” theo cách riêng. Nhiều biểu hiện liên quan đến phản ứng căng thẳng như phản ứng “chống lại” hoặc “bỏ chạy” được kích hoạt.
Các dấu hiệu của hiện tượng này bao gồm:
- Suy nghĩ dồn dập không kiểm soát được
- Cảm giác nguy hiểm mặc dù không có nguy cơ thực sự
- Nhịp tim tăng nhanh, khó thở
- Đau đầu và đau bụng
- Cảm thấy cô độc hoặc xa lạ với bản thân hoặc xung quanh
- Cảm thấy sợ hãi hoặc lo lắng về sự tổn thất hoặc nguy hiểm
- Có suy nghĩ rằng có điều gì đó không ổn với mình
- Gặp khó khăn trong việc thư giãn hoặc tập trung
- Khó ngủ
Nguyên nhân của cảm giác đó là gì?
Mỗi người trải nghiệm cảm giác “Tôi cảm thấy như mất trí” một cách đặc biệt, tương tự như cách mọi người có những trải nghiệm khác nhau về điều này. Có nhiều nguyên nhân gây ra hiện tượng này, ví dụ như căng thẳng, rối loạn lo âu, hoặc tri giác sai thực tại.
Ví dụ, cuộc sống căng thẳng hơn thông thường có thể làm tăng nghiêm trọng hóa rối loạn lo âu của bạn. Đôi khi, căng thẳng cũng có thể dẫn đến rối loạn nhân cách hoặc tri giác sai thực tại, tạo ra cảm giác như bạn đang “mất trí.”
Áp lực
Có nhiều nguyên nhân gây ra áp lực, bao gồm công việc khó khăn, mâu thuẫn gia đình, áp lực từ bệnh tật, nuôi dạy con cái, hoặc thông tin xung quanh thế giới.
Mọi người xử lý căng thẳng một cách riêng biệt, nhưng áp lực kéo dài và mạnh mẽ có thể khiến chúng ta cảm thấy mất kiểm soát hoặc như đang “mất trí.”
Căng thẳng kích hoạt cortisol và adrenaline trong cơ thể, tạo ra trạng thái “cảnh giác cao độ” và làm cho suy nghĩ trở nên không kiểm soát. Các hooc môn này cũng làm tăng nhịp tim và hô hấp.
Khi ở trong tình trạng căng thẳng cực độ, chúng ta có các phản ứng khác nhau đối với các kích thích, thường cảm thấy khó chịu và bị rùng mình trước những tiếng động bất ngờ. Tất cả những phản ứng này khiến ta cảm thấy như đang “mất trí.”
Sự lo lắng
Có thể bạn lo lắng về một sự kiện căng thẳng cụ thể. Những người có rối loạn lo âu thường lo lắng mà không có lý do cụ thể. Sự lo lắng và rối loạn lo âu khiến chúng ta cảm thấy mất kiểm soát và có thể khiến ta cảm thấy như đang “phát điên” hoặc mất trí.
Các triệu chứng của rối loạn lo âu có thể gây ra cảm giác mất trí như:
- Suy nghĩ liên tục về cái chết
- Cảm giác bị cô lập
- Nhịp tim tăng và cảm thấy đập mạnh
- Không thể ngừng suy nghĩ lo lắng hoặc hình ảnh không ổn định
- Không thể ngồi yên hoặc tập trung
- Cảm thấy sợ hãi, mất kiểm soát
Cơn hoảng loạn
Trải qua một cơn hoảng loạn là trải nghiệm đáng sợ. Nếu đó là lần đầu tiên bạn gặp phải, bạn có thể không hiểu đang xảy ra gì và cảm thấy như đang mất trí. Cơn hoảng loạn có thể xảy ra đột ngột và đôi khi không rõ nguyên nhân.
Một lý do khiến bạn cảm thấy như mất trí trong cơn hoảng loạn là cảm giác sợ hãi không có căn cứ, khiến bạn cảm thấy mất kiểm soát và không ổn. Sự mất liên kết này làm cho suy nghĩ của bạn không kiểm soát và có điều gì đó không ổn.
Các triệu chứng của cơn hoảng loạn bao gồm tăng mồ hôi, khó thở, nhịp tim tăng, buồn nôn, chóng mặt, và đau ngực. Nhiều người trải qua các cơn hoảng loạn liên tục, làm tăng cảm giác mất kiểm soát và như lý trí đang phản bội.
Rối loạn giải thể nhân cách/ Tri giác sai thực tại
Sau một sự cố tâm lý hoặc giai đoạn căng thẳng, bạn có thể trải qua rối loạn giải thể nhân cách hoặc tri giác sai thực tại. Cả hai rối loạn này làm mất kết nối giữa suy nghĩ và bản thân, làm bạn cảm thấy như đang mất trí.
Nhiều triệu chứng của rối loạn giải thể nhân cách và tri giác sai thực tại khiến bạn cảm thấy như đang mất trí.
Triệu chứng bao gồm:
- Cảm thấy phân liệt với cơ thể
- Cảm thấy như đang quan sát cuộc đời mình từ bên ngoài
- Cảm thấy tê liệt, không cảm xúc
- Cảm thấy mất bản thân, không biết mình là ai
- Cảm thấy mất bản thân
- Cảm thấy lo lắng hoặc suy sụp
Giải quyết vấn đề
Một trong những điều quan trọng nhất bạn cần làm nếu bạn cảm thấy như mất kiểm soát là nhớ rằng có nhiều lý do hợp lý khiến bạn cảm thấy như vậy. Quan trọng là bạn có thể đang gặp phải khó khăn hoặc đối diện với thách thức về tâm lý.
Đừng bỏ qua những suy nghĩ này hoặc hy vọng chúng sẽ tự biến mất. Nếu bạn cảm thấy mất kiểm soát, đây có thể là dấu hiệu cho thấy bạn đang phải đối mặt với căng thẳng và vấn đề sức khỏe tâm thần.
Tự chăm sóc trong thời gian căng thẳng
Nếu bạn đang chịu áp lực tăng cao, 'phản ứng căng thẳng' của bạn có thể đã được kích hoạt, và bây giờ mục tiêu là giảm áp lực đó bằng 'phản ứng thư giãn'. Theo cách đơn giản, bạn muốn cho hệ thần kinh của cơ thể biết rằng không có nguy hiểm nào sẽ xảy ra trong tương lai, và hệ thống cơ thể bạn có thể đạt được sự ổn định và thư giãn.
Một số cách đơn giản để làm điều đó bao gồm:
- Hít thở sâu: tập trung kéo dài hơi thở để làm dịu hệ thần kinh
- Thiền: tải ứng dụng thiền, đeo tai nghe và nghe - ngay cả vài phút cũng rất hữu ích. Một nghiên cứu cho thấy thiền chánh niệm giúp giảm stress cho các y tá.
- Tập thể dục: giúp tiết ra endorphin và các hooc môn 'cảm thấy tốt' khác.
- Chia sẻ: nói ra cảm xúc với những người tin tưởng có thể giúp giảm căng thẳng và cảm thấy ít cô đơn.
Trị liệu và thuốc
- Nếu bạn gặp triệu chứng lo âu, hoảng sợ hay rối loạn nhân cách/tri giác sai thực tại, tìm sự giúp đỡ chuyên nghiệp trong sức khỏe tâm thần, đặc biệt nếu bạn cảm thấy căng thẳng quá mức và khó tự chăm sóc bản thân.
Triệu chứng rối loạn lo âu bao gồm lo lắng tổng quát và rối loạn hoảng sợ, có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:
- Tâm lý trị liệu/Therapy trò chuyện
- CBT - Liệu pháp nhận thức hành vi
- Liệu pháp phơi nhiễm
- Thuốc chống lo âu như benzodiazepines
- Thuốc chống trầm cảm (thường là SSRIS)
- Beta-blockers
Triệu chứng rối loạn nhân cách/tri giác sai thực tại cũng có thể được điều trị hiệu quả bằng trị liệu và thuốc. Các phương pháp trị liệu phổ biến bao gồm:
- CBT - Liệu pháp nhận thức hành vi
- DBT - Liệu pháp hành vi biện chứng
- Giải mẫn cảm nhãn cầu và tái nhận thức
- Thuốc chống trầm cảm
Thông điệp từ Verywell
Thường thì, khi cảm thấy 'mất lý trí', điều đó chỉ là một phản ứng tự nhiên của cơ thể với căng thẳng hoặc dấn thân vào tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng hơn. Hầu hết có thể giải quyết bằng cách giảm căng thẳng hoặc nhờ đến sự hỗ trợ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần.
