Buzz
Việc thảo luận về trầm cảm chưa bao giờ dễ dàng, đặc biệt khi đây là đề tài giao tiếp giữa cha mẹ và con cái. Tuy nhiên, đây là điều cần thiết và các bậc phụ huynh nên thể hiện sự ủng hộ và đồng cảm trong cuộc trò chuyện.
Là phụ huynh, ai cũng muốn bảo vệ con khỏi những vấn đề tâm lý tiềm ẩn. Do đó, bạn có thể cảm thấy lạ khi nghĩ đến việc trò chuyện với con về trầm cảm. Tuy nhiên, việc lo lắng và tự hỏi những điều như vậy là bình thường và tự nhiên cho bất kỳ bậc phụ nào.
Tuy nhiên, trong thời đại hiện nay, việc nói chuyện với con về trầm cảm và tự sát là cần thiết và cấp bách.
Trầm cảm ảnh hưởng đến hàng triệu trẻ em trên khắp thế giới và ngày càng gia tăng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Điều này cũng gây ra một số lượng lớn tử vong do tự tử ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Dù việc nói về trầm cảm là khó khăn và nhạy cảm, nhưng cha mẹ hoàn toàn có thể tạo ra một cuộc trò chuyện phù hợp với tuổi của con, giúp họ cảm thấy được bảo vệ và được hiểu.
Nguồn ảnh: Tìm trên Google
Khái niệm về Trầm Cảm
Trước khi thảo luận về vấn đề này, cha mẹ cần nắm vững thông tin về trầm cảm. Vậy, trầm cảm là gì?
Có nhiều dạng trầm cảm, nhưng khi nhắc đến thuật ngữ này, người ta thường nghĩ đến và thường chỉ đề cập đến rối loạn trầm cảm chính, hay còn được biết đến với tên gọi khác như trầm cảm lâm sàng, trầm cảm nặng (MDD - major depressive disorder). Đây là một bệnh lý phổ biến.
Nguyên nhân chính xác gây ra trầm cảm vẫn chưa được xác định, nhưng các yếu tố như di truyền, môi trường sống và phản ứng của não được cho là có thể tăng nguy cơ mắc trầm cảm.
Để được chẩn đoán mắc trầm cảm, người bệnh cần phải có các triệu chứng kéo dài ít nhất 2 tuần. Theo sách hướng dẫn DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th edition) mà nhiều chuyên gia tham khảo, đưa ra một số điều kiện để chẩn đoán, tuy nhiên, danh sách triệu chứng không chỉ dừng lại ở đó.
Các Dấu Hiệu Đặc Trưng và Không Đặc Trưng của Trầm Cảm:
Trạng Thái Buồn Rầu kéo dài và Khó Chịu.
Mất Hứng Thú trong Các Hoạt Động Thích Thú Trước Đây.
Rối Loạn Giấc Ngủ (Ngủ Quá Nhiều / Quá Ít).
Cảm Thấy Mệt Mỏi và Thiếu Năng Lượng.
Thay Đổi Thói Quen Ăn Uống.
Thay Đổi Trọng Lượng Cơ Thể.
Cảm Giác Tự Ti hoặc Cảm Thấy Mình Không Đáng Giá.
Cảm Thấy Tuyệt Vọng và Không Hi Vọng.
Khoảng Cách và Khó Tập Trung.
Di Chuyển hoặc Giao Tiếp Chậm Hơn hoặc Nhanh Hơn Thông Thường.
Những Suy Nghĩ Về Tử Vong và Tự Tử.
Các Loại Trầm Cảm Khác Bao Gồm:
Rối Loạn Trầm Cảm Kéo Dài (PDD - persistent depressive disorder).
Trầm Cảm Sau Sinh (postpartum depression).
Trầm Cảm theo Mùa (seasonal depression).
Rối Loạn Mất Điều Chỉnh Tâm Trạng Gây Rối (DMDD - disruptive mood dysregulation disorder).
…
Các Dấu Hiệu của Trầm Cảm Cũng Có Thể Đồng Thời Xuất Hiện trong Một Số Bệnh Khác Như Rối Loạn Lưỡng Cực,...
Cách Thảo Luận với Con Về Trầm Cảm
Cách giao tiếp phụ thuộc vào tuổi của trẻ.
Những đứa trẻ lớn hơn hoặc thiếu niên có thể đã nghe về trầm cảm và có người thân đã được chẩn đoán. Họ có thể tự tìm hiểu về các triệu chứng và có thể tự hỏi liệu họ có mắc trầm cảm không. Tuy nhiên, thông tin mà họ tìm hiểu có thể không chính xác.
Đối với trẻ nhỏ hơn, trầm cảm là một khái niệm mới. Họ có thể chưa từng nghe về nó hoặc hiểu sai. Có thể họ đã bị ảnh hưởng bởi trầm cảm, chẳng hạn, một người thân trong gia đình.
Với các đứa trẻ lớn hơn và thiếu niên
Ở trường hợp này, hãy giải thích cho trẻ biết rằng trầm cảm là một vấn đề tâm lý phổ biến ảnh hưởng đến tinh thần của những người mắc phải.
Hãy nhớ rằng người mắc trầm cảm không có lỗi. Ai cũng có thể trở thành nạn nhân của trầm cảm.
Việc đổ lỗi cho người mắc trầm cảm là không đúng. Trầm cảm, giống như nhiều căn bệnh mãn tính khác, không phải là điều mà ai cũng phải trải qua. Đôi khi, trầm cảm không thể tránh khỏi nhưng chúng ta có thể tự bảo vệ và kiểm soát nó.
Đối với các đứa trẻ lớn hơn, bạn có thể trò chuyện với họ chi tiết về các triệu chứng của trầm cảm (đã nêu ở trên).
Nếu bạn nghĩ rằng trẻ có thể mắc trầm cảm, hãy cùng trẻ đi qua từng triệu chứng và xem trẻ có thể liên kết với những triệu chứng nào. Nếu trẻ không có dấu hiệu của trầm cảm, hãy cùng trẻ thảo luận về những người nổi tiếng từng mắc trầm cảm.
Nếu trẻ muốn chia sẻ về trải nghiệm của mình về trầm cảm, hãy lắng nghe mà không phán xét hoặc đưa ra ngay giải pháp. Thay vào đó, hãy khích lệ trẻ tiếp tục chia sẻ. Như vậy, trẻ sẽ cảm thấy được ủng hộ và không đơn độc.
Hãy cho trẻ biết rằng nhiều người mắc trầm cảm đã kiểm soát được triệu chứng của họ qua thuốc hoặc liệu pháp và sống một cuộc sống bình thường sau “giai đoạn thuyên giảm”. Mặc dù trầm cảm không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng trong giai đoạn này, họ có thể sống một cuộc sống bình thường.
Với các bé nhỏ hơn
Tùy theo độ tuổi và sự phát triển, trẻ nhỏ có thể không hiểu những khái niệm phức tạp như khoa học não bộ hoặc triệu chứng.
Khi giải thích về trạng thái buồn cho các bé, bạn có thể liên kết với những trải nghiệm cá nhân của trẻ - những trải nghiệm làm cho bé cảm thấy buồn. Hầu hết các bé sẽ hiểu rằng buồn có nghĩa là gì.
Hãy xem xét việc nói với bé rằng đối với một số người (bị trầm cảm), cảm giác buồn không biến mất sau một bữa ăn yêu thích hoặc một giấc ngủ ngon với chiếc chăn in hình hoạt hình. Khi đó, chúng ta có thể gọi là trầm cảm.
Bạn có thể sử dụng phép so sánh để giải thích: Khi một người bị trầm cảm, họ cảm thấy như có một đám mây u ám bao quanh họ ở mọi nơi họ đi và từ vị trí của mình, họ có thể nhìn thấy ánh sáng bên ngoài cùng với những người khác đang vui vẻ. Tuy nhiên, trời vẫn đang mưa ngay trên đầu họ.
Bạn nên nhắc nhở bé rằng bị trầm cảm không phải là điều đáng trách hoặc đáng xấu hổ và các bác sĩ có thể hỗ trợ.
Nếu bé đã từng gặp bác sĩ nhi khoa, sẽ là ý tưởng tốt nếu bạn sử dụng điều đó để giúp bé hiểu thêm về cách điều trị trầm cảm. “Con còn nhớ lần cô bác sĩ xinh đẹp đã cho con thuốc và con đã hết sốt không? Con biết không, có những bác sĩ đặc biệt có thể làm cho những đám mây u ám kia bay đi”.
Những câu hỏi phổ biến của trẻ
Khi bạn trò chuyện với trẻ về trầm cảm, bạn cần mở lòng và cố gắng trả lời những câu hỏi của trẻ một cách trung thực để trẻ không cảm thấy bối rối và lo lắng sau khi nói chuyện.
“Có lúc con thấy buồn. Con có phải là bị trầm cảm không?”
Buồn là một cảm xúc tự nhiên của con người. Mọi người đều có những lúc cảm thấy buồn, kể cả trẻ nhỏ. Khi bạn nói về các triệu chứng của trầm cảm, một trong số đó là cảm giác buồn không tận. Có thể bé sẽ tự hỏi liệu mình có bị trầm cảm không.
Đừng ngay lập tức kết luận rằng trẻ đang giả vờ, ví dụ: “Không, tất nhiên rồi con”.
Thay vào đó, hãy cố gắng tìm một câu trả lời thể hiện sự thông cảm và an ủi cho trẻ.
Phụ huynh có thể bắt đầu bằng việc khẳng định rằng mọi người, đôi khi, đều cảm thấy buồn và việc cảm thấy buồn là điều hoàn toàn bình thường. Bạn có thể dùng ví dụ về bản thân: “Khi mẹ bị điểm 5 môn Toán khi còn học lớp 7, mẹ cũng buồn và khóc”.
Tiếp theo, nói với trẻ rằng trầm cảm và buồn không phải là một. Người bị trầm cảm thường cảm thấy buồn, mất hứng và cáu bẳn suốt ngày và mọi ngày. Trầm cảm có thể kéo dài lâu hơn và người bị trầm cảm sẽ cảm thấy mệt mỏi và không có hứng thú với việc ăn uống.
Hãy hỏi trẻ xem trẻ đã trải qua những dấu hiệu này chưa. Nếu trẻ cho biết rằng mình đang trầm cảm, bạn nên lắng nghe và cân nhắc đến sự giúp đỡ từ bác sĩ nếu cần.
“Con sẽ cảm thấy tốt hơn phải không ạ?”
Nếu con bạn đang phải đối mặt với trầm cảm, con sẽ dễ cảm thấy mất đi hy vọng. Nếu trẻ hỏi về điều này, phụ huynh cần khẳng định rằng có nhiều phương pháp điều trị để giúp con cảm thấy tốt hơn.
Đây là thời điểm thích hợp để giới thiệu với trẻ về trị liệu tâm lý. Phụ huynh hãy cho trẻ biết nhiệm vụ của nhà tâm lý là gì và rằng họ là những người đáng tin cậy, có thể hiểu và chia sẻ cùng trẻ.
Nhiều trẻ đã tìm đến những chuyên gia tâm lý và có những kết quả tích cực. Trị liệu có thể hướng dẫn bạn những bước và công cụ để cảm thấy tốt hơn, ngay cả khi bạn đang cảm thấy rất chán nản.
Hãy động viên trẻ và cho thấy bạn tin tưởng vào khả năng của con. “Mẹ/bố biết là rất khó khăn nhưng mẹ/bố tin rằng con sẽ vượt qua. Mẹ/bố sẽ luôn ở bên cạnh con”.
“Tại sao lại là con mình?”
Trẻ đang tự hỏi tại sao họ lại mắc phải trầm cảm trong khi bạn bè của họ thì không.
Với câu hỏi này, bạn cần trả lời thành thật rằng bạn không biết. Các nhà khoa học vẫn đang tiến hành nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra trầm cảm.
Một lần nữa, hãy nhấn mạnh rằng đây hoàn toàn không phải là lỗi của trẻ. Mặc dù không có phương pháp điều trị, nhưng có cách để con cảm thấy nhẹ nhàng hơn.
Saya Des Marais | Tâm Lý Trung Tâm
