[Tâm Lý] Lucid Dream Là Gì? Chúng Ta Có Thực Sự 'Tỉnh' Khi 'Mơ' Không?

Lucid dream (giấc mơ sáng suốt) xảy ra khi chúng ta nhận thức được mình đang mơ. Đôi khi, chúng ta còn có thể điều khiển được diễn biến của giấc mơ, chủ yếu là hướng dẫn và kiểm soát quá trình của nó.

Vì mơ tỉnh liên quan đến trí tuệ và nhận thức về trí tuệ, nên nó còn được gọi là siêu nhận thức. Siêu nhận thức bao gồm tư duy và sự hiểu biết về tư duy của chính mình.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng lucid dreaming và các chức năng của siêu nhận thức có những đặc điểm chung trong cấu trúc nơron hệ thần kinh. Nói cách khác, những người càng kiểm soát được lý trí càng dễ nhận biết mình đang mơ.

1. Lịch Sử Của Lucid Dreaming

Khả năng nhận thức trong giấc mơ đóng vai trò quan trọng trong các truyền thống tôn giáo phương Đông, bao gồm cả Phật giáo. Ghi chép đầu tiên về giấc mơ sáng suốt được triết gia Hy Lạp Aristotle mô tả. Ông đã nói về lý trí của mình khi mơ trong tác phẩm “Bên trong những giấc mơ”. Dù hiện tượng này được quan sát và miêu tả từ hàng nghìn năm trước, nhưng mãi đến thế kỷ 19, các nhà khoa học mới bắt đầu nghiên cứu kỹ hơn về nó. Thậm chí, chỉ vài thập kỷ gần đây, các phương pháp khoa học tân tiến mới được áp dụng để nghiên cứu rõ ràng hơn về giấc mơ sáng suốt.

Các nghiên cứu vào những năm 60, 70 của thế kỷ 20 đã phát hiện ra rằng giấc mơ sáng suốt liên quan đến REM và việc phát minh ra điện tâm đồ (EOG) có thể dùng để phát hiện các chuyển động mắt định trước nhằm báo hiệu ý thức. Sự phát triển của công nghệ như điện não đồ (EEG) và các công cụ khác đã giúp các nhà nghiên cứu tiến gần hơn đến việc hiểu rõ những gì xảy ra trong não bộ khi ngủ, dẫn đến việc tăng cường nghiên cứu về những thay đổi trong hoạt động của não khi có giấc mơ sáng suốt.

2. LÀM SAO ĐỂ BIẾT GIẤC MƠ CỦA BẠN LÀ LUCID DREAM?

Trong hầu hết các giấc mơ thông thường, mọi người thường không nhận thức được rằng họ đang mơ. Một đặc điểm chung của những giấc mơ này là dù có những sự kiện kỳ lạ xảy ra, nó vẫn cảm thấy rất thật. Chỉ khi tỉnh dậy, họ mới nhận ra đó chỉ là một giấc mơ. Tuy nhiên, khi có giấc mơ sáng suốt, người ta nhận ra rằng những gì đang xảy ra không có thật và chỉ đang diễn ra trong mơ. Điều này thường cho phép người mơ một phần kiểm soát những gì đang xảy ra.

Vậy làm thế nào để biết rằng bạn đã có giấc mơ sáng suốt hay chưa? Dưới đây là một vài dấu hiệu bạn có thể đã trải qua trong quá khứ:

3. LUCID DREAM CÓ PHỔ BIẾN KHÔNG?

Bao nhiêu người đã từng có giấc mơ sáng suốt? Tần suất như thế nào? Nghiên cứu cho thấy trải nghiệm tự phát của 'mơ tỉnh' không thường xuyên, nhưng nhiều người xác nhận họ đã trải qua ít nhất một lần. Tuy nhiên, việc thường xuyên trải qua giấc mơ sáng suốt dường như khá hiếm gặp.

• Ước tính rằng một nửa dân số thế giới sẽ trải qua giấc mơ sáng suốt ít nhất một lần trong đời.

• Khoảng 23% trải qua giấc mơ sáng suốt hàng tháng.

• Tuy nhiên, chỉ có 11% cho biết có hai hoặc nhiều hơn hai giấc mơ sáng suốt trong một tháng.

• Nghiên cứu cho thấy giấc mơ sáng suốt phổ biến hơn ở phụ nữ và có thể giảm tần suất khi già đi.

Giấc mơ sáng suốt thường rất hiếm gặp. Ngay cả những người thường xuyên có giấc mơ sáng suốt cũng chỉ có một hoặc hai giấc mơ như vậy mỗi tháng.

4. LUCID DREAM CÓ TỐT KHÔNG?

Lucid dream là một trải nghiệm cực kỳ sống động, hấp dẫn những ai muốn khám phá thế giới giấc mơ với nhận thức rõ ràng hơn. Ý tưởng này thu hút nhiều người vì, như một số nhà nghiên cứu nói, đó là “hình thức cao cấp nhất của trải nghiệm nhập vai”. Theo một bài báo trên tạp chí Frontiers in Psychology: “Lucid dream mở ra một thế giới tự do, độc đáo và huyền bí, nơi mọi thứ đều có thể hoặc có thể kiểm soát, thậm chí cảm giác rất chân thực mà không nguy hiểm đến tính mạng”. Sự kết hợp tuyệt vời giữa giác quan và cảm xúc khiến lucid dream trở nên đáng khao khát.

Ngoài những trải nghiệm mới lạ, liệu lucid dream có ứng dụng thực tế nào không? Dù lĩnh vực này vẫn cần nghiên cứu thêm, nhưng nó đã có một số ứng dụng nhất định. Dưới đây là vài lợi ích có thể kể đến.

Kích thích sự sáng tạo:

Vì lucid dream cho phép bạn tạo ra bất kỳ điều gì trong giấc mơ, nó được xem là cách thú vị để khám phá, sáng tạo và an toàn. Bạn có thể kiểm soát nhân vật, khung cảnh và sự kiện trong giấc mơ, giúp trải nghiệm và khám phá những điều không thể thực hiện trong đời thực. Những người thường xuyên có lucid dream cũng có khả năng sáng tạo tốt hơn và cảm thấy được truyền cảm hứng từ những trải nghiệm đó.

Giảm ác mộng:

Một số nhà nghiên cứu tin rằng lucid dream có tác dụng trị liệu, đặc biệt trong việc giải quyết các cơn ác mộng. Những cơn ác mộng có thể làm gián đoạn giấc ngủ và giảm chất lượng giấc ngủ. Lucid dream cho phép bạn kiểm soát giấc mơ, ngăn chặn ác mộng hoặc biến chúng thành những trải nghiệm dễ chịu hơn.

Giảm lo lắng, căng thẳng:

Có ý kiến cho rằng lucid dream giúp giảm căng thẳng và PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn). Vì giấc mơ tỉnh cho phép bạn kiểm soát tình huống, bạn có thể luyện tập những điều thường gây lo lắng hoặc học cách thư giãn trong những tình huống stress nếu gặp phải trong đời thực.

Một số ứng dụng khác:

• Tăng niềm vui (81.4%)

• Chuyển đổi ác mộng thành giấc mơ đẹp (63.8%)

• Giải quyết vấn đề (29.9%)

• Nảy sinh ý tưởng mới hoặc có cái nhìn sâu sắc hơn (27.6%)

• Luyện tập kỹ năng (21.3%)

5. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ LUCID DREAM

Lucid dream có thể khó nghiên cứu vì tính kỳ lạ của nó, làm cho việc tìm người tham gia trải nghiệm loại giấc mơ này trong phòng thí nghiệm trở nên khó khăn.

Một nghiên cứu cho thấy những người trải qua lucid dream có hoạt động não là sự kết hợp giữa giấc ngủ REM và sự tỉnh táo. Nghiên cứu khác phát hiện một số khu vực của vỏ não trước trán hoạt động mạnh hơn khi mơ sáng suốt so với giấc ngủ REM tiêu chuẩn. Vỏ não trước trán liên quan đến các nhiệm vụ nhận thức cao cấp như quyết định và nhớ lại ký ức. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng vùng não này lớn hơn ở những người thường xuyên có lucid dream. Các nhà nghiên cứu cho rằng những người có khả năng tự phản xạ cao trong cuộc sống cũng dễ kiểm soát giấc mơ của họ hơn.

6. LÀM SAO ĐỂ TRẢI NGHIỆM LUCID DREAM?

Có một số cách giúp bạn tăng khả năng trải nghiệm lucid dream. Một số phương pháp bao gồm:

Tăng cường giấc ngủ REM:

Ghi nhật ký giấc mơ:

Thực hành “Cảm ứng ghi nhớ” (MILD)

Luyện tập bài kiểm tra thực tế (reality testing):

7. LIỆU LUCID DREAM CÓ RỦI RO TIỀM ẨN NÀO KHÔNG?

Có nhiều yếu tố quan trọng quyết định việc bạn có thể trải qua lucid dream hay không. Dù lucid dream có lợi cho sức khỏe tinh thần, nhưng cũng có một số bằng chứng cho thấy nó có mặt trái. Một số điều cần lưu ý:

Ảnh hưởng xấu đến tinh thần:

Vấn đề về giấc ngủ lộn xộn:

Nguy cơ gặp phải giấc mơ không mong muốn:

Tính cách của bạn có thể ảnh hưởng đến trải nghiệm lucid dream:

Tóm lại, mặc dù bạn có thể thử nhiều cách tự nhiên để trải nghiệm lucid dream, nhưng không có gì đảm bảo rằng bạn sẽ chắc chắn có nó.

Dịch: Kiera Trang

Biên tập: .........

Ảnh minh họa: pexels.com