[Tâm Lý] Nhận Biết Triệu Chứng Dễ Bỏ Qua Của Tâm Thần Phân Liệt

Tâm thần phân liệt thiếu hụt

Tuy nhiên, những triệu chứng này chỉ là một phần của tình trạng. 

Tổng quan về tâm thần phân liệt

. 

Trong khi nhiều bệnh nhân có nhiều triệu chứng chéo, vẫn có những bệnh nhân xuất hiện dấu hiệu thuộc các nhóm cụ thể. Do đó, vẫn có các nghiên cứu liên quan đến những triệu chứng này (như Trifu et al., 2017; Krzystanek et al., 2019; Jaine và Mitra, 2022). Các triệu chứng có thể mạnh mẽ hơn cả ảo giác hoặc hoang tưởng, hoặc ngược lại. Ngày nay, thay vì dựa vào các triệu chứng phổ biến nhất, tâm thần phân liệt được chẩn đoán dựa trên sự phát triển liên tục trong 6 tháng của sự kết hợp các dấu hiệu sau:

D

ương

 tính

Âm tính

Rối loạn tổ chức:

C

ăng trương lực

triệu chứng thiếu hụt

triệu chứng thiếu hụt

• Phạm vi hoạt động gần như bằng 0, gồm tông giọng hoặc chuyển động tay. Thỉnh thoảng xuất hiện biểu hiện lạ.
• Giap tiếp bị giới hạn với những câu trả lời đơn giản 1 từ (“nghèo ngôn ngữ”). Nếu câu trả lời dài dòng hơn sẽ bị thiếu “chất” (“nghèo nội dung”). Ví dụ, một cá nhân được hỏi về cảm giác bị bắt giam lần nữa có thể trả lời rằng “Tôi cảm thấy đang ở một nơi khác”. Trong trường hợp trên, bệnh nhân đang cố gắng nhấn mạnh chỉ để xác định rõ việc “Tôi không ở nhà”.
• Một triệu chứng điển hình nữa là “khoá tư duy”. Người bệnh có một vài thứ cần nói, nhưng không thể tổng hợp thành một nội dung hoàn chỉnh. Đi kèm với triệu chứng thường là một ánh nhìn chằm chằm như thể nhìn thấu đối phương.
• Thiếu động lực và giảm thiểu khả năng thực hiện nhiệm vụ là một triệu chứng âm tính điển hình. Ví dụ, một người biết rằng mình phải ăn nhưng lại không thể thực hiện “chức năng” nấu nướng.
• Thiếu hụt nhận thức là một khía cạnh khó nhận biết của bệnh tâm thần phân liệt (McCutcheon et al., 2023) nhưng lại thường xảy ra. Không chỉ rối loạn định hướng hay khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mà còn là sự giảm sút trí thông minh IQ (Zanelli et al., 2019). 

Chẩn đoán phân biệt

Bệnh nhân ban đầu thường tự phức tạp hóa sự phát triển tâm thần của mình với các triệu chứng như khó khăn trong biểu hiện cảm xúc, giao tiếp kém, ảo thanh và thiếu hụt nhận thức không phải là hiếm. Tuy nhiên, dưới những triệu chứng âm tính này là các dấu hiệu rời rạc của ảo giác, ảo tưởng và rối loạn hành vi. 

Trường hợp của Jake (tên đã được thay đổi) là một ví dụ điển hình:

Jake bị giữ lại tại một nhà tù không được chú trọng đến chất lượng. Là một người đàn ông 50 tuổi có vẻ ngoại hình yếu đuối, Jake mờ nhạt so với những người khác và ít nói. Các nhân viên cải tạo gợi ý anh ta thực hiện các công việc đơn giản như dọn dẹp và giữ gìn vệ sinh. Họ nhận xét Jake có vẻ mất hứng khi giao tiếp, nhưng khi ở một mình anh ta lại nói lầm bầm. 

Sau khi giới thiệu mình với Jake, anh ta nở một nụ cười kỳ lạ và hỏi “Anh đến đây để nói về kinh doanh sao?”.

Tôi hỏi lại “Anh nghĩ chúng ta nên thảo luận về điều gì trong kinh doanh?

Sau khi nhìn tôi một lúc, anh ta trả lời ngắn gọn: “kinh doanh”. Jake không tránh né buổi nói chuyện và cố gắng trả lời các câu hỏi tôi đặt ra. Thỉnh thoảng, anh ấy rơi vào tình trạng mất tập trung nhưng sau đó trở lại với những câu trả lời ngắn gọn.

Vì chưa quen với tình huống và triệu chứng của Jake, tôi đã bàn luận với đồng nghiệp và họ nghĩ rằng Jake mắc chứng suy giảm chức năng nhận thức nghiêm trọng. Thú vị là khi tôi trở nên quen thuộc với Jake, anh ta chia sẻ một số thông tin về những con rắn và thỉnh thoảng nói lầm bầm “Ồ, chúng đang bên ngoài đấy cậu nhóc à”. Không lâu sau đó, những phản hồi tương tự được nhận từ nhân viên quản ngục có mối quan hệ thân thiết với Jake.

Anh ấy cho biết vào khi anh ấy 20 tuổi, Jake đã bị xử phạt vì các triệu chứng này và chúng không giảm sau đó. Với việc không bị hạn chế về thuốc, Jake trở nên lạc quan hơn nhưng lại có xu hướng lạc quan hơn. Khi Jake nhận được điều trị, anh ta đã có thể giao tiếp tốt hơn. Nhà tâm lý đã kê cho anh ta thuốc chống loạn thần và chỉ sau một vài tuần, Jake không còn nói lầm bầm nữa và có thể diễn đạt rõ ràng hơn. Mặc dù một số triệu chứng không giảm, anh ấy đã có thể thực hiện những hành động ý nghĩa và tự chăm sóc bản thân.

Ứng dụng lâm sàng

Chẩn đoán phân biệt là một bước quan trọng. Về mặt tâm thần học, thuốc chống loạn thần không thể giúp giảm triệu chứng phức tạp nhưng có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của những người như Jake. Liên quan đến liệu pháp tâm lý, những người như Jake thường biểu hiện sự “ngủ đông”, như một cách để tự bảo vệ khỏi những tổn thương xã hội sau những trải nghiệm đầy áp lực. Họ muốn tham gia vào xã hội lớn nhưng lại không chắc chắn về việc mình có thể hòa mình vào đó hay không.

Tiếp cận vấn đề nguyên nhân bệnh có thể giúp bệnh nhân đối mặt với thế giới bên ngoài hiệu quả hơn. Khi thiết lập mối quan hệ với bác sĩ/nhà tâm lý, khám phá sâu hơn về nội tâm hoặc các ảo giác có thể giúp hiểu rõ hơn về mâu thuẫn của bệnh nhân và làm thay đổi chính sách chữa trị.

Cách xác định tâm thần phân liệt thiếu hụt

• Nhận dạng các biểu hiện âm tính như khó khăn trong giao tiếp và diễn đạt.
• Xuất hiện không đều của ảo giác, hoang tưởng, rối loạn tư duy và hành vi, cùng với các triệu chứng căng trương lực.
• Không có tiền sử của rối loạn phát triển thần kinh, bao gồm sự phát triển chậm, mất khả năng kết nối và hoạt động hiệu quả.
• Có di truyền bệnh tâm thần phân liệt trong gia đình.
• Giới tính nam là một yếu tố chỉ định.
• Không có triệu chứng ảo giác, hoang tưởng hoặc rối loạn sau cấp tính, mặc dù tình trạng có thể giảm nhưng vẫn còn các đặc điểm âm tính nổi bật.

Tác giả: Anthony D-Smith

Nguồn tham khảo (của tác giả)

Hội đồng Tâm thần học Mỹ, (2022). Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (Phiên bản sửa đổi lần thứ 5.)

Cyran, A., Pawlak, E., Piotrowski, P., Bielawski, T., Samochowiec, J., Tyburski, E., Chęć, M., Rembacz, K., Łaczmański, L., Bieniek, W., Gamian, A., & Misiak, B. (2023). Dạng thiếu hụt của tâm thần phân liệt liên quan đến một hình thức viêm nhiễm nhưng không tác động đến mức độ zonulin: Kết quả từ một nghiên cứu trường hợp-kiểm soát. Tâm thần thần kinh, 153.

Jain, A. & Mitra, P. (2023). Tâm thần phân liệt mê sảng. StatPearls Publishing-. Có sẵn từ: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563222/

Kirkpatrick B. & Galderisi, S. (2008). Tâm thần phân liệt thiếu hụt: Một bản cập nhật. Tâm thần thế giới, 7(3), 143-7. doi: 10.1002/j.2051-5545.2008.tb00181.x. PMID: 18836581; PMCID: PMC2559917.

Krzystanek, M., Borkowski, M., Skałacka, K., & Krysta, K. (2019). Một nền tảng y học từ xa để cải thiện các chỉ số lâm sàng ở bệnh nhân tâm thần phân liệt loạn hoàn toàn: Kết quả từ một nghiên cứu ngẫu nhiên một năm. Nghiên cứu về tâm thần phân liệt, 204, 389-396, https://doi.org/10.1016/j.schres.2018.08.016.

Li, R., Ma, X., Wang, G., Yang, J., & Wang, C. (2016). Tại sao có sự khác biệt giới tính trong tâm thần phân liệt? Tạp chí Sinh lý Nổi bật, 1 (1), 37-42. PMID: 29152382; PMCID: PMC5688947.

McCutcheon, R.A., Keefe, R.S.E. & McGuire, P.K. (2023). Sự suy giảm chức năng nhận thức trong tâm thần phân liệt: Nguyên nhân, cơ chế bệnh lý và điều trị. Tâm thần phân liệt phân tử.https://doi.org/10.1038/s41380-023-01949-9

Roy, M.A., Maziade, M., Labbé, A., & Mérette, C. (2001). Giới tính nam liên quan đến tâm thần phân liệt thiếu hụt: Một phân tích toàn cục. Nghiên cứu về tâm thần phân liệt, 47 (2-3), 141-147.

Trifu, S., Vasile, A.I., & Daniela, A. (2017). Mất bản chất trong tâm thần phân liệt không tổ chức. Tạp chí Khoa học Giáo dục và Tâm lý, 7 (1B), 201-205.

Voineskos A.N., Foussias, G., Lerch J., et al. (2013). Bằng chứng hình ảnh não về dạng thiếu hụt của tâm thần phân liệt. Tạp chí Y khoa Hoa Kỳ, 70(5), 472–480. doi:10.1001/jamapsychiatry.2013.786

Danelli, J. et al. (2019). Sự thay đổi nhận thức trong tâm thần phân liệt và các rối loạn tâm thần khác trong thập kỷ sau cơn trầm cảm đầu tiên. Tạp chí Y học Hoa Kỳ, 176 (10), 811-819.