[Tâm Lý] Nỗi Áp Lực So Sánh Trong Xã Hội

    So sánh xã hội là một động lực phổ biến trong tâm hồn con người, bắt nguồn từ những ngày đầu đời khi trẻ con bắt đầu nhận ra mong muốn sở hữu mọi đồ chơi mà bạn bè có. Nó tiếp tục trong giai đoạn tiểu học khi trẻ theo đuổi các xu hướng thời trang và tham gia vào những trò chơi giống như mọi người.

1. Tổng quan

    Ở cấp trung học, so sánh xã hội trở nên đặc biệt phổ biến trong thế giới của các thương hiệu, âm nhạc, nhóm bạn và áp lực phải thích nghi với 'hội chứng sợ lạc loài'. Nó không bao giờ biến mất khi mọi người chăm chú vào việc tham gia các trường đại học hàng đầu, kiếm được công việc lương cao, hoặc xây dựng một gia đình đáng mơ ước.

    Người trưởng thành phải đối mặt với nhiều loại áp lực so sánh xã hội, từ ngoại hình đến tài sản và mối quan hệ cá nhân.

    Hành vi so sánh bản thân với người khác là một phần tự nhiên của con người, giúp chúng ta tương tác và học hỏi lẫn nhau, và ngăn chúng ta bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua về tiềm năng và thành công.

    Ngoài ra, so sánh xã hội cũng giúp chúng ta tự nhận biết, đánh giá bản thân dựa trên các thành tựu trong cuộc sống và thậm chí có thể giúp chúng ta cảm thấy hạnh phúc hơn trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, nó cũng có thể tạo ra căng thẳng và thúc đẩy sự cạnh tranh không cần thiết.

1. Nghiên cứu

    Các nhà nghiên cứu đã phân loại hai dạng so sánh xã hội: so sánh xã hội hướng lên, khi chúng ta so sánh với những người mà chúng ta cảm thấy tốt hơn để tạo động lực và khích lệ, và so sánh xã hội hướng xuống, khi chúng ta so sánh với những người mà chúng ta cảm thấy tồi tệ hơn để cảm thấy tốt hơn về bản thân.

    Mặc dù không phải lúc nào cũng có hại, nhưng đôi khi so sánh xã hội có thể gây ra những tác động tiêu cực không ngờ và thậm chí làm giảm mức độ hạnh phúc và tăng căng thẳng. Các yếu tố như lòng tự trọng, mức độ căng thẳng hiện tại, và hướng của so sánh (tích cực hoặc tiêu cực) đều ảnh hưởng đến tác động của nó.

3. Những Yếu Tố Rủi Ro

    Những người có lòng tự trọng cao và ít gặp căng thẳng hơn thường sống hạnh phúc hơn khi đối mặt với so sánh xã hội. Ví dụ, so với việc so sánh với những người kém hơn, thường khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn.

    Tuy nhiên, những người có lòng tự trọng thấp hơn hoặc gặp nhiều khó khăn hơn thường xuyên so sánh với những người kém hơn. Điều này có thể cải thiện tâm trạng, nhưng không nhiều bằng những người đã thành công hơn trong các lĩnh vực này.

    So sánh xã hội hướng lên — so sánh với những người thành công hơn để lấy động lực — có thể khiến chúng ta cảm thấy truyền cảm hứng. Ví dụ, những người đang ăn kiêng có thể sử dụng hình ảnh của những người có thân hình lý tưởng để tăng động lực.

    Những người làm việc chăm chỉ trong kinh doanh có thể nhìn thấy một mô hình thành công để noi theo, tạo sự rõ ràng trong con đường của họ. Tuy nhiên, những người có lòng tự trọng thấp hơn hoặc gặp thất bại gần đây có thể cảm thấy tồi tệ hơn khi so sánh với những người thành công, gây căng thẳng và giảm tinh thần.

1. So sánh và căng thẳng

    So sánh xã hội có nhiều dạng khác nhau. Khi chúng ta tụ tập, chúng ta thường so sánh bản thân và tạo ra các hệ thống cấp bậc, ngầm hoặc rõ ràng. Các câu lạc bộ thường nhận ra những thành viên ảnh hưởng hơn và trao giải thưởng cho họ.

    Các nhóm mẹ thường so sánh các mốc phát triển của con và mối quan hệ của mình để đảm bảo sự tiến bộ và đánh giá bản thân làm mẹ. Từ những người thành công đến những người đang tìm kiếm niềm vui và bạn bè, chúng ta thường so sánh.

    Tuy nhiên, những so sánh này có thể gây căng thẳng khi chúng ta cảm thấy không đủ khi so sánh với những người thành công hơn. Chúng ta có thể trở nên tự ti hoặc ganh đua khi so sánh với những người ít thành công hơn, gây căng thẳng trong mối quan hệ.

Tác Động của Truyền Thông Xã Hội

    Truyền thông xã hội đã nâng cao mức độ so sánh xã hội lên một tầm cao mới. Chúng ta thường so sánh cuộc sống của mình với những hình ảnh tốt nhất được chọn lọc từ người khác, dẫn đến căng thẳng về việc có đủ thành công hay không.

    Nhiều người nhận ra rằng mạng xã hội làm tăng căng thẳng so sánh xã hội, khiến họ cảm thấy tồi tệ hơn về bản thân. Điều này cũng xảy ra trong cuộc sống hàng ngày.

    Bạn có cảm thấy hạnh phúc cho người khác khi họ thành công, nhưng cảm thấy tiếc nuối vì không may mắn như họ? Ngược lại, bạn có cảm thấy hài lòng khi người khác gặp khó khăn, cảm thấy mình may mắn hơn không?

Dù cảm xúc này thường tự động, ta không cần để so sánh xã hội trở thành một phần lớn trong con người. Chúng ta có thể giảm bớt và chống lại chúng với chút nỗ lực để cảm thấy thoải mái hơn.

Bạn bè cạnh tranh có thể có ích nếu họ cạnh tranh với bản thân và hỗ trợ ta cạnh tranh với chính mình, hoặc nếu họ khích lệ ta phát triển.

Nếu bạn cảm thấy bị đánh giá, khó chịu với thành công của mình và vui vẻ với thất bại của mình, thì đó không phải là một mối quan hệ bạn bè lành mạnh.

Tốt nhất là có bạn bè vui mừng với thành công của nhau và ủng hộ nhau khi thất bại. Điều này có thể cần nỗ lực, nhưng xứng đáng để loại bỏ căng thẳng và thay thế bằng tình bạn thân thiết.

Có thể có nhiều lợi ích

Lợi ích có thể đến từ việc giữ mối quan hệ lành mạnh với bạn bè.

Tất nhiên, trong việc cạnh tranh và so sánh xã hội, có một mặt tích cực. Khi bạn bè của chúng ta đều thành công, họ truyền động lực để chúng ta nỗ lực hơn. Điều này là một phần của sự so sánh xã hội tích cực, đặc biệt nếu họ chia sẻ bí quyết thành công của họ.

Khi so sánh với những người kém hơn, chúng ta thường đánh giá cao những gì mình đang có. Chúng ta nhận ra rằng chúng ta có thể ở trong tình huống tồi tệ hơn. Chúng ta trân trọng nhiều hơn và thường cảm thông hơn.

Chúng ta thường có kết quả tốt hơn khi cố gắng theo kịp một mô hình thành công hoặc một người bạn. Bằng cách hỗ trợ người khác, chúng ta có thể phát triển bản thân.

Thậm chí cả sự sợ hãi trước sự thất bại cũng có thể là động lực tích cực. Sự khác biệt giữa cạnh tranh lành mạnh và cạnh tranh không lành mạnh là yếu tố quan trọng. Người cạnh tranh không lành mạnh thích sự vượt trội của họ và sự thất bại của người khác. Ngược lại, những người bạn thật sự sẽ động viên bạn, mừng với thành công của bạn và giúp bạn vượt qua những thời điểm khó khăn.

1. Làm thế nào để giải phóng bản thân

Nếu bạn cảm thấy rơi vào cảm giác vượt trội khi so sánh với người khác hoặc tự áp đặt áp lực khi so sánh, quan trọng là phải thoát khỏi cái bẫy này. Dưới đây là một số cách đơn giản để huấn luyện tâm trí để ít quan tâm hơn đến những gì người khác đang làm hoặc suy nghĩ:

Tìm kiếm nguồn cảm hứng

Nếu bạn muốn theo đuổi hình mẫu, bạn có thể hưởng lợi từ thành công của họ mà không cần phải cạnh tranh. Học hỏi từ những người như Oprah Winfrey hoặc Elon Musk sẽ dễ dàng hơn so với việc học từ người bạn của bạn, mà không cảm thấy tự ti khi họ thành công hơn bạn.

Xây dựng mạng lưới hỗ trợ

Hợp tác cùng nhau

Bạn cũng có thể tìm một người bạn cùng mục tiêu để chia sẻ nguồn động viên. Thay vì tham gia vào một nhóm, bạn và 'bạn cùng mục tiêu' có thể kiểm tra mục tiêu của nhau, cùng nhau ăn mừng và thúc đẩy nhau theo đuổi kế hoạch.

Điều này đặc biệt hữu ích vì nó mang lại sự hỗ trợ tinh thần cho cả hai, thêm trách nhiệm để tuân thủ kế hoạch (nếu không bạn sẽ khiến cả hai cảm thấy thất vọng), và làm cho việc ăn mừng những chiến thắng nhỏ trở nên vui vẻ hơn một chút.

Tôn trọng những điều tốt đẹp

Khi bạn cảm thấy so sánh, hãy cố gắng giữ cho tâm trí cân bằng. Nếu bạn ghen tị với thành công của người khác, nhớ lại những thành công và điểm mạnh của chính bạn. Nếu bạn cảm thấy bị phê phán, hãy nhớ lại những điểm mạnh và những đặc điểm đặc biệt mà người khác mang lại cho bạn.

Duy trì một sổ ghi chép biết ơn để luôn nhớ những điều may mắn của mình hơn là những điều bạn thiếu. Điều này cũng giúp bạn tập trung vào cuộc sống của chính mình thay vì quan tâm đến cuộc sống của người khác.

Làm cho lòng biết ơn phát triển

Có nhiều lợi ích khi nuôi dưỡng lòng biết ơn, vì vậy việc thực hành nó như một thói quen tốt hơn là chỉ tốt cho bạn hơn là cho người khác. Hãy xem xét những việc nhỏ mà bạn có thể làm cho bạn bè và người lạ. Thực hành thiền tâm từ. Hãy là chính mình và bạn sẽ không cảm thấy dễ bị so sánh.

Tránh xa những người giả tạo

Nếu bạn gặp những người thường xuyên phê phán và so sánh, hãy tránh xa họ (nếu có thể). Bạn có thể không thể loại bỏ họ hoàn toàn, nhưng bạn có thể giảm thiểu tiếp xúc và chuyển hướng cuộc trò chuyện sang những chủ đề trung lập khi gặp họ. Hãy giảm bớt xu hướng so sánh cạnh tranh trong lòng và làm theo lẽ tốt của mình.

Elizabeth Scott, Tiến sĩ, là một tác giả, giảng viên, giáo viên và blogger chuyên về quản lý căng thẳng, tâm lý tích cực, các mối quan hệ và cảm xúc.