[TÂM LÝ] Sự Tiếp Sức Và Học Thuật Về Trí Nhớ

Viết bởi Kendra Cherry và Kiểm định bởi Emily SwaimTrong lĩnh vực tâm lý học, Tiếp Sức (priming) là một phương pháp trong đó việc đưa vào một kích thích ảnh hưởng đến cách con người phản ứng với một kích thích sau đó. Tiếp Sức hoạt động bằng cách kích hoạt một liên kết hoặc biểu tượng (tạm dịch từ representation) trong bộ nhớ ngay trước khi kích thích hoặc nhiệm vụ khác được đưa vào. Hiện tượng này diễn ra mà không có sự nhận thức, nhưng nó có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Tiếp Sức (Priming) là gì?

Có rất nhiều ví dụ khác nhau về cách hiệu ứng này hoạt động.

Ví dụ: khi ai đó tiếp xúc với từ 'màu vàng', họ sẽ phản ứng nhanh hơn với từ 'chuối' so với những từ không có liên quan như 'truyền hình'. Bởi vì màu vàng và chuối liên kết mật thiết hơn trong trí nhớ, mọi người sẽ phản ứng nhanh hơn khi từ thứ hai được trình bày.

Tiếp Sức có thể tác động đến các kích thích liên quan theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ, hiệu ứng tiếp sức có thể xảy ra với các kích thích liên quan đến thị giác, ngôn ngữ hoặc khái niệm. Tiếp Sức cũng có thể có ứng dụng thực tế thú vị như một công cụ hỗ trợ học tập và nghiên cứu.

Mồi được đặt tên như vậy để gợi lên hình ảnh của một nguồn nước đang được giữ ngầm. Nhờ đó, khi nguồn nước đã được mồi, nước sau đó có thể được phát ra bất cứ khi nào cần. Một khi thông tin đã được ghi sẵn trong bộ nhớ, nó có thể được truy xuất vào nhận thức một cách dễ dàng hơn.

Các dạng Mồi

Có nhiều dạng mồi khác nhau trong tâm lý học. Mỗi dạng hoạt động theo một cách cụ thể và có thể có những hiệu ứng khác nhau.

Mồi tích cực và mồi tiêu cực

Mồi về ngôn ngữ

Mồi về kết nối

Mồi lặp lại

Mồi về tri giác

Mồi về mẫu

Mồi về che khuất

Quá trình Mồi

Các nhà tâm lý học tin rằng các đơn vị (hoặc các phần) thông tin được lưu trữ trong bộ nhớ dài hạn. Việc kích hoạt các phần này có thể được tăng hoặc giảm theo nhiều cách khác nhau. Khi sự kích hoạt của một số phần thông tin được tăng lên, những ký ức này trở nên dễ dàng truy cập hơn. Khi giảm kích hoạt, thông tin sẽ ít có khả năng được truy xuất từ bộ nhớ hơn.

Mồi gợi ý rằng một số đoạn thông tin cụ thể thường được kích hoạt đồng thời. Bằng cách kích hoạt một số đơn vị thông tin, các đơn vị tương quan hoặc liên kết cũng trở nên hoạt động.

Vì thế, việc làm cho các đoạn liên quan trở nên kích hoạt và dễ tiếp cận hơn sẽ hữu ích như thế nào? Trong nhiều trường hợp, việc có thể đưa thông tin liên quan vào bộ nhớ nhanh hơn có thể giúp mọi người phản ứng nhanh hơn khi cần.

Ví dụ: các đoạn thông tin liên quan đến mưa bão và những con đường trơn trượt có thể được liên kết mật thiết trong bộ nhớ. Khi thấy trời mưa, bạn cũng có thể nhớ lại về những kỷ niệm về tình trạng đường trơn trượt. Bởi vì tâm trí bạn đã chuẩn bị sẵn sàng để suy nghĩ về thông tin này, bạn có thể có khả năng suy nghĩ nhanh chóng và phản ứng nhanh hơn khi gặp phải đoạn đường ẩm ướt, nguy hiểm trên đường đi về nhà.

Tác động trong thế giới thực

Mồi đã được quan sát theo nhiều góc độ khác nhau trong các nghiên cứu tâm lý học, nhưng nó thực sự ảnh hưởng như thế nào trong thế giới thực?

Cách bạn cảm nhận thế giới

Sự kiện lan truyền Yanny / Laurel vào năm 2018 là một ví dụ cho thấy mồi có thể ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận thông tin ra sao. Một mẫu âm thanh không rõ ràng đã được một người dùng trực tuyến tải lên và hỏi mọi người đã nghe gì.

Một số người nghe rõ 'Yanny', trong khi những người khác nghe rõ 'Laurel.' Một số người thậm chí báo cáo rằng họ có thể chuyển đổi giữa hai từ này khi nghe.

Vì sự mơ hồ của âm thanh, các nhà tâm lý học khuyên mọi người nên dựa vào hiệu ứng mồi để xác định những gì họ có thể nghe được hơn.

Nghiên cứu cho thấy chúng ta không nghe bằng cách phân tích các tần số của tiếng ồn mà thay vào đó, tai chúng ta thu thập âm thanh và sau đó xác định từ những tần số này.

Thực ra, chúng ta sử dụng quá trình xử lý từ trên xuống. Bộ não của chúng ta đầu tiên nhận biết âm thanh như giọng nói. Sau đó, bộ não sử dụng ngữ cảnh để giải thích ý nghĩa của những âm thanh này.

Điều này có thể giải thích tại sao mọi người thường hiểu sai lời bài hát. Khi âm thanh không rõ ràng, não bạn sẽ lấp đầy thông tin còn thiếu một cách tốt nhất có thể. Hiệu ứng mồi sau đó có thể phát huy tác dụng. Nếu bạn có khả năng diễn giải lời bài hát theo một cách cụ thể, bạn sẽ có nhiều khả năng nghe được nó theo một cách nhất định dựa trên phần mồi trước đó.

Khi nói về việc nghe Yanny hoặc Laurel, chỉ cần hiểu đúng bản chất của đoạn âm thanh là bạn có thể nghe nó chỉ là Yanny hoặc chỉ là Laurel. Thực tế là những người đã nghe đoạn clip đã mong đợi nghe Yanny hoặc Laurel, điều này khiến họ nghe một trong hai từ đó hơn là một từ khác.

Trong trường hợp này, các yếu tố về chất lượng âm thanh và khả năng nghe cũng đóng một vai trò quan trọng. Những người trẻ tuổi thường bị tổn thương thính giác do tuổi tác ít có khả năng nghe 'Yanny' hơn vì tai của họ có khả năng phát hiện tốt hơn các âm thanh có tần số cao hơn. Những người nghe Laurel thường chỉ nghe thấy những âm thanh có tần số thấp hơn.

Cách bạn hành xử

Mồi

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí “Lão hoá và Sức khỏe tinh thần” cho thấy rằng những người có định kiến tiêu cực về việc lão hoá dẫn đến những tác động tiêu cực hơn đến hành vi và tự đánh giá. Những người tham gia mồi về định kiến tiêu cực này dẫn đến cảm giác cô đơn và tìm kiếm sự giúp đỡ nhiều hơn.

Nói một cách khác, việc suy nghĩ về những định kiến tiêu cực về việc người cao tuổi cô đơn và không có nơi nương tựa thực sự làm tăng cảm giác cô đơn và hành động bất lực.

Các nhà nghiên cứu cho rằng tiếp xúc với định kiến liên quan đến tuổi tác có thể dẫn đến gia tăng sự phụ thuộc và tự đánh giá thấp hơn về khả năng và hoạt động ở những người cao tuổi.

Một nghiên cứu khác, cũng về “Lão hoá và Trí nhớ”, đã mồi những người lớn từ 55 tuổi trở lên với những thông điệp tiêu cực hoặc tích cực về lão hoá. Sau đó, họ yêu cầu những người tham gia nhớ lại một danh sách gồm 30 từ. Những người trưởng thành bị dính vào các thông điệp tiêu cực có hiệu suất trí nhớ kém hơn những người nhận được các thông điệp tích cực.

Cách bạn học

Giáo viên và nhà giáo dục cũng có thể sử dụng mồi như một công cụ học tập. Một số sinh viên thực hiện tốt hơn khi họ biết những gì họ có thể mong đợi. Việc tiếp cận tài liệu mới đôi khi có thể khiến học sinh sợ hãi, nhưng khuyến khích học sinh bằng cách trình bày ý kiến trước khi bài học được đưa ra có thể hữu ích.

Mồi thường được sử dụng như một biện pháp can thiệp giáo dục cho một số học sinh nhất định có khuyết tật về khả năng học tập. Một tài liệu mới được cung cấp trước khi được giảng dạy, cho phép học sinh trở nên thoải mái với nó.

Ví dụ, học sinh có thể được phép 'xem trước' sách hoặc tài liệu sẽ được sử dụng như một phần của bài học. Vì các em đã nắm rõ thông tin và tài liệu nên các em có thể chú ý hơn trong giờ học thực tế.

Thông điệp từ VeryWell

Dù mồi diễn ra ngoài ý thức, hiện tượng tâm lý này có thể đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Từ cách bạn hiểu thông tin đến hành vi của mình, mồi có thể ảnh hưởng đến nhận thức, cảm xúc và hành động của bạn.

Viết bởi Kendra Cherry và Đánh giá bởi Emily Swaim