[Tâm Lý] Tại Sao Con Người Thường Tự Hủy

Nghe có vẻ khó tin nhưng nhiều người đã, đang và sẽ tự phá hoại những dự định có ích và mục tiêu dài hạn của chính họ. Quá trình này xảy ra khi con người ta tự cản trở thành công đến với mình.

Khi con người thực hiện những chỉ dẫn tự hủy này, những hành động đó của họ có thể ảnh hưởng một cách tiêu cực đến gần như toàn bộ cuộc sống của họ bao gồm cả các mối quan hệ và sự nghiệp của họ 

Vậy lý do tại sao người ta lại tự phá hoại? 

Mọi người thường tự cản trở sự tiến triển của riêng bản thân họ bởi những lý do nhất định. Những hành động cản trở của họ lúc có ý thức tới lúc vô thức. Nguyên nhân gây ra thường là do những vấn đề thời thơ ấu hay tác động từ những mối quan hệ cũ còn đọng lại. Một vài nguyên do khác có thể kể đến như thiếu tự tin và xử lý tình huống trong trạng thái bất hòa nhận thức, thứ sẽ được giải thích ngay sau đây.

Tự hủy hoại có ý thức và vô thức

Những người tự phá hoại đôi khi nhận ra hành động của mình. Ví dụ, những người đang ăn kiêng có thể tự thưởng bằng cách ăn quá mức, đẩy mất công sức giảm cân của mình. 

Hoặc cũng có thể họ làm những việc này một cách không tỉnh táo. Giả sử một người bị trễ hạn. Ai nhìn vào cũng sẽ biết rằng anh ta sẽ không kịp hoàn thành. Nhưng sự thật là anh ta sợ thất bại. Anh ta tự hủy bằng cách quên ngày hạn chót, từ đó làm chậm mục tiêu thăng tiến trong công ty của mình.

Tuổi thơ bất hạnh

Lớn lên trong một gia đình không bình thường có thể đóng góp vào việc tự hủy của bạn. Nếu không có sự an toàn trong gắn kết, bạn có thể phát triển kiểu gắn kết lo lắng hoặc tránh né. Những người đầu tiên giáo dục chúng ta trong cuộc sống có ảnh hưởng lớn đến cách chúng ta tạo mối quan hệ với mọi người xung quanh. 

Nếu bố mẹ bạn nói rằng bạn sẽ không làm được gì trong tương lai, bạn có thể tin vào điều đó và tự làm nó thành sự thật.

Gặp vấn đề trong mối quan hệ

Nguồn ảnh: pinterest

Nếu người bạn yêu cũ liên tục chỉ trích quá khứ hoặc ngoại hình của bạn, đôi khi bạn có thể cảm thấy tự ti một chút. Họ có thể nói họ đã lãng phí thời gian với một người như bạn.

Bây giờ bạn đang trong một mối quan hệ tốt hơn, nhưng bạn cảm thấy muốn ngoại tình hoặc chia tay mà không rõ lý do. Bạn có thể cảm thấy không đủ tốt hoặc sợ bị tổn thương.

Theo một nghiên cứu gần đây về sự tự hủy, 15 chuyên gia tâm lý về mối quan hệ ở Úc đã xác định nguyên nhân chính dẫn đến sự tự phá hoại trong mối quan hệ lãng mạn.

Các nguyên nhân bao gồm kiểu gắn kết không an toàn, thiếu tự tin, sợ bị tổn thương, sợ bị ràng buộc, quan điểm không lành mạnh về mối quan hệ, và giải quyết các vấn đề tình cảm.

Thiếu tự tin

Nguồn ảnh: unsplash

Những người tự đánh giá mình tiêu cực và tự tin thấp thường dễ trở thành nạn nhân của việc tự hủy. Họ hành động chỉ để chứng minh rằng những quan điểm tiêu cực về bản thân là đúng. Vì vậy, mỗi khi họ gần thành công, họ cảm thấy không thoải mái.

Tất cả họ đều đã từng được nói rằng cuộc đời của họ sẽ luôn thất bại. Hoặc đôi khi họ tự nghĩ như vậy.

Bất hòa trong nhận thức

Những người có hành vi này thường có sự bất hòa trong nhận thức, hoặc cuộc đấu tranh tâm lý giữa hai ý tưởng đối lập.

Ví dụ, bạn có thể kết hôn với một người tuyệt vời nhưng không được sự chấp thuận từ gia đình. Mẹ bạn đã bước tiếp, trong khi bố bạn phải trải qua những mối quan hệ lạm dụng. Điều này khiến bạn không tin vào một hôn nhân bền vững và đầy yêu thương nữa. Nhưng bạn vẫn lên kế hoạch cưới và gửi thiệp mời đàng hoàng.

Đây là một ví dụ khác về công việc: bạn gần như đã hoàn thành việc giao dịch với khách hàng này và có cơ hội kiếm được nhiều tiền hơn từ trước đến nay. Thay vì tiếp tục tiến về phía trước, bạn ngần ngại bởi bạn cảm thấy không đủ xứng đáng.

Do đó, bạn đã uống say vào tối trước cuộc họp với khách hàng và quên mất việc phải gặp họ. Thay vì tiến lên phía trước, bạn tự đẩy mình về phía sau.

Tự phá hoại bản thân có thể dẫn đến cuộc chiến kinh niên với thói quen ăn uống, rượu chè, ma túy, cờ bạc và tự gây tổn thương. Hành vi này cũng có thể lấy đi động lực của người khác và khiến họ lo lắng.

Các phương pháp mà mọi người thường áp dụng để tự phá hoại bản thân

Các chuyên gia tâm thần đã xác định những cách phổ biến mà mọi người thường sử dụng để tự phá hoại bản thân. Ba cách dễ nhận biết bao gồm trì hoãn, cầu toàn và sử dụng chất gây nghiện.

Trì hoãn

Nguồn ảnh: unsplash

Ai tự tổn thương bản thân thường trì hoãn. Đó là cách để họ cho biết họ không bao giờ sẵn sàng và thường dẫn đến việc mất đi một kết quả tốt vì sợ làm thất vọng người khác, thất bại hoặc thậm chí là thành công

Cầu toàn

Cố ôm một tiêu chuẩn không thực tế thường dẫn đến trì hoãn và chậm trễ. Mặc dù có vẻ như một chiến lược hữu ích để mọi thứ diễn ra theo kế hoạch, nhưng thường thì sự cầu toàn lại làm trở ngại cho sự thành công

Khi có điều gì không như mong đợi, và thường là vậy, những người theo chủ nghĩa cầu toàn sẽ gặp khó khăn. Họ thường cảm thấy xấu hổ và có thể suy sụp về tinh thần vì cảm thấy như đã làm thất vọng người khác

Sử dụng thuốc

Đối diện với cuộc đấu tranh nội tâm giữa mong muốn thành công và bộ kịch bản trong đầu cứ lặp đi lặp lại rằng họ không thể, nhiều người lựa chọn sử dụng thuốc, rượu chè và tự hành hạ bản thân để an ủi cho 'cuộc đấu tranh' đó 

Cách dừng tự tổn thương

Nếu bạn đang liên hệ với một nhà trị liệu hoặc tư vấn, hãy yêu cầu họ hướng dẫn. Nếu bạn muốn biết cách dừng hành vi tiêu cực này, dưới đây là những điều bạn nên xem xét để ngăn bạn gây thêm tổn thương cho bản thân mình 

Nguồn ảnh: pinterest

Nghiên cứu nguồn gốc của vấn đề 

Chú ý đến các chu kỳ lặp lại trong cuộc sống của bạn. Bạn có thường tự cản trở chính mình nhiều lần không? Những hành vi này xuất hiện khi bạn chuẩn bị thành công hoặc gần như đạt được mong muốn của mình?

Như đã đề cập trước đó, những hành động này thường xuất phát từ tuổi thơ. Cha mẹ, hoặc không biết rõ hoặc lo sợ rằng con của họ sẽ thất vọng, thường khuyến khích con của họ không nên có quá nhiều ước mơ lớn. Họ có thể đã nói, “Mày tự tưởng mày là ai để mà đòi vào đại học hả? Mày sẽ phải làm như bọn tao vậy.”

Ngừng trì hoãn

Những người tự phá hoại thường thích trì hoãn. Vì họ cho rằng từ chối những công việc quan trọng dễ dàng hơn là cố gắng đạt được mục tiêu mà ai cũng nói họ không thể đạt được

Sự không phù hợp giữa vị trí hiện tại và suy nghĩ ổn định trong nhiều năm có thể gây cảm giác bất ổn lạ lùng. Vì vậy, bạn tự phá hoại.

Một nghiên cứu gần đây về sự trì hoãn của sinh viên trong học thuật phát hiện ra rằng một trong những nguyên nhân chính là thiếu khả năng tự điều chỉnh. Điều này là do sinh viên có quá nhiều tự do, dễ bị phân tâm và mất tập trung, cũng như áp lực từ thời hạn hoàn thành bài tập.

Ảnh hưởng từ bạn bè hoặc các yếu tố xã hội cũng có thể gây ra sự trì hoãn. Cuối cùng, thiếu kỹ năng học tập cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra trì hoãn.

Hãy tránh tập trung quá nhiều vào toàn bộ tình hình

Khi bạn đặt mục tiêu cao cả như trở thành nhân viên bán hàng hàng đầu tại nơi làm việc của bạn, một mục tiêu vĩ đại như vậy có thể khiến bạn cảm thấy bị áp đặt.

Để ngăn chặn hành vi tự phá hoại, hãy không quá quan tâm đến những chi tiết nhỏ. Những người tự phá hoại thường mất rất nhiều thời gian vào những chi tiết không quan trọng.

Ví dụ, nếu bạn đang cố gắng duy trì sức khỏe, đừng rơi vào tình trạng từ bỏ hoàn toàn nếu bạn bỏ lỡ một tuần không tập luyện. Hãy bắt đầu lại trong tuần tiếp theo.

Ngừng suy nghĩ quá cầu toàn

Những người tự phá hoại thường là những người cầu toàn. Bạn có thể quá suy nghĩ về từng chi tiết và muốn mọi thứ phải hoàn hảo theo ý bạn.

Hãy tập trung vào việc đạt được sự xuất sắc chứ không phải hoàn hảo. Hãy thực hiện những cải tiến nhỏ và ghi nhận tiến bộ trong quá trình đạt được mục tiêu mong muốn

Tự phá hoại cũng làm mất công và sức.

Hành vi tiêu cực này đòi hỏi rất nhiều thời gian và nỗ lực. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tự phá hoại đòi hỏi nhiều nguồn lực.

Một nghiên cứu tại đại học Indiana đã công bố trên Tạp chí Thực nghiệm Tâm lý Xã hội kết quả phản ánh rõ ràng. Những người thích dậy sớm tự phá hoại nhiều hơn vào buổi sáng và những 'cú đêm' tự phá hoại nhiều hơn vào buổi tối.

Điều này có nghĩa là họ làm yếu đi hiệu quả của mình không phải khi họ mệt mỏi, mà khi họ có năng lượng cao nhất. Do đó, việc duy trì hành vi này đòi hỏi rất nhiều năng lượng và dẫn đến kết quả thiếu thích nghi.

Câu hỏi tự đặt ra cho bản thân

Nếu bạn cảm thấy bạn đang tự phá hoại, hãy tự hỏi:

Nếu bạn làm tốt hơn hoặc đạt được nhiều hơn, bạn tin rằng bạn xứng đáng để thành công không?

Điều trị tự hủy hoại bản thân

Những người tự chấp có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và hành vi của họ. Rối loạn điều chỉnh hành vi và rối loạn cảm xúc thường bắt nguồn từ chấn thương hoặc bị bỏ rơi từ thời thơ ấu. Sự rối loạn này có thể kích thích các phản ứng có hại.

Những người tự hủy hoại bản thân có thể tìm kiếm sự hỗ trợ cho nhiều vấn đề khác nhau, bao gồm lạm dụng rượu và ma túy, ăn uống quá mức, thái quá trong việc tỏ ra tức giận và tự gây tổn thương cho bản thân.

Các liệu pháp sau đây cũng đã chứng minh hiệu quả đối với những người tự hủy hoại bản thân:

1. Liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT) sử dụng các kỹ thuật hiệu quả để giảm thiểu các biến dạng nhận thức. Áp dụng các kỹ thuật này giúp thay thế những suy nghĩ tiêu cực và cải thiện sức khỏe tổng thể.
2. Liệu pháp biện chứng hành vi (DBT) rất phù hợp với các vấn đề liên quan đến cảm xúc mạnh. Điều này có thể bao gồm việc bùng phát cảm xúc, khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và gặp khó khăn trong việc giao tiếp với người khác. Bạn sẽ học cách điều chỉnh cảm xúc của mình tốt hơn với phương pháp này.

Có nhiều phương tiện trực tuyến để tiếp cận liệu pháp hiện nay. Hãy tìm kiếm một nhà tư vấn trong khu vực của bạn để được hỗ trợ tốt nhất.

Tác giả: Barbara Field