Buzz
1. Axit béo và vai trò của nó đối với cơ thể
1.1. Các loại axit béo thiết yếu
Axit béo là loại axit hữu cơ, được tạo thành từ sự kết hợp của chuỗi hidrocacbon và nhóm cacboxyl (-COOH). Chi tiết hơn, nó là một trong các phân tử của chuỗi dài axit béo carboxylic có mặt trong chất béo, màng tế bào và dầu ăn, đóng vai trò là thành phần của glycolipid và phospholipid.
Axit béo thiết yếu là một thành phần không thể thiếu để duy trì hoạt động của cơ thể
Thường thì các loại axit béo tồn tại tự nhiên sẽ có chuỗi cacbon với số lượng phân tử cacbon chẵn, dài từ 12 đến 28. Cấu trúc của chuỗi cacbon sẽ phân biệt chúng thành axit béo bão hòa và axit béo không bão hòa.
1.2. Vai trò của axit béo đối với cơ thể
- Axit béo bão hòa
Đây là loại axit có trong các loại dầu thực vật và chất béo động vật. Axit béo bão hòa cung cấp nguồn năng lượng quan trọng cho cơ thể. Hấp thụ quá ít hoặc quá nhiều axit này đều có thể tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến lối sống.
+ Hấp thụ ít axit béo bão hòa dễ gây ra nguy cơ xuất huyết não.
+ Hấp thụ nhiều axit béo bão hòa có thể gây ra bệnh động mạch vành
- Axit béo không bão hòa
Loại axit này cơ thể không tự tổng hợp được mà cần phải hấp thụ từ thực phẩm. Nó chủ yếu có trong cá và dầu thực vật. Axit béo không bão hòa đa dạng n-6 cần hấp thụ với lượng vừa đủ, vì quá nhiều có thể gây viêm như dị ứng. Axit béo không bão hòa đa dạng n-3 thiếu hụt có thể gây viêm da, nhưng cũng giúp ngăn ngừa các bệnh lối sống như: xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim,...
2. Dấu hiệu thiếu axit béo và cách phòng ngừa
2.1. Những đối tượng có nguy cơ thiếu axit béo thiết yếu
Nguy cơ thiếu axit béo thiết yếu xảy ra khi có tình trạng giảm lượng chất béo tiêu hóa, tiêu thụ, hấp thụ, chuyển hóa. Nghiên cứu về sinh hóa của thiếu axit béo thiết yếu đã phát hiện rằng bệnh nhân mắc rối loạn tiêu hóa thường có axit béo thấp và có bằng chứng sinh hóa về thiếu axit béo.
Rối loạn tiêu hóa tăng nguy cơ thiếu axit béo thiết yếu
Do đó, những người mắc rối loạn tiêu hóa thường được coi là có nguy cơ thiếu axit béo này. Nguyên nhân là do ruột non của họ bị ảnh hưởng bởi bệnh, làm giảm khả năng hấp thụ chất béo hoặc giảm bài tiết enzym của tuyến tụy.
2.2. Các dấu hiệu của thiếu axit béo thiết yếu
Người bị thiếu axit béo thiết yếu có thể bị ảnh hưởng về cả sinh hóa lẫn thể chất. Lúc này, da thể hiện rõ nhất tình trạng thiếu axit béo thiết yếu, đặc biệt là qua các dấu hiệu sau:
- Da thiếu các chất dinh dưỡng như: vitamin B, C, kẽm và các axit béo thiết yếu.
- Da khô và xuất hiện nhiều vảy.
- Sự tiêu chảy kéo dài.
Ngoài ra, do thiếu axit béo thiết yếu, người bệnh thường cảm thấy đói ngay sau khi ăn no, cũng dễ cảm nhận da lạnh vì không đủ mỡ để bảo vệ da.
2.3. Cách phòng ngừa thiếu axit béo thiết yếu
Để ngăn ngừa thiếu axit béo thiết yếu, cơ thể cần nhận đủ chất béo, bao gồm: 10% tổng năng lượng nên là chất béo không bão hòa đa, 2 - 4% calo nên lấy từ axit linoleic. Ngoài ra, mỗi người cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp.
Chế độ ăn cung cấp đầy đủ chất béo cho cơ thể giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu axit béo thiết yếu
Đối với bệnh nhân cần cung cấp dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch bằng nhũ tương lipid tiêu chuẩn, cần 100g chất béo từ đậu nành mỗi tuần để ngăn ngừa thiếu axit béo thiết yếu. Bác sĩ cần tính toán lượng axit linoleic truyền vào để đảm bảo cung cấp đủ axit linoleic cho bệnh nhân.
Ngoài ra, cân nhắc tỷ lệ lipid hấp thụ cho phù hợp, ăn cá mỗi ngày, sử dụng dầu thực vật và hạn chế sữa và sản phẩm từ sữa và thịt, vì chúng chứa nhiều axit béo bão hòa.
Bệnh nhân nhận dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch cần tuân thủ chuẩn dinh dưỡng sau 3 - 4 tháng. Những bệnh nhân có nguy cơ thiếu axit béo cần bác sĩ theo dõi dấu hiệu thiếu axit béo để đánh giá sinh hóa và đề xuất biện pháp điều trị.
Bệnh nhân cần hạn chế chất béo cần được kiểm tra sức khỏe để đánh giá dấu hiệu thiếu axit béo. Kiểm tra tỷ lệ triene nếu có suy dinh dưỡng hoặc nghi ngờ thiếu axit béo. Nếu không có nguy cơ thiếu axit béo ban đầu, kiểm tra tỷ lệ triene sau 4 tuần hạn chế chất béo cực độ.
Tổng quan, những bệnh nhân trong nhóm có nguy cơ cần phải được theo dõi một cách cẩn thận các dấu hiệu của sự thiếu hụt axit béo cần thiết vì thường thì ở họ, các thay đổi sinh hóa cho thấy thiếu axit béo cần thiết thường xảy ra trước khi xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng.
