Tầm quan trọng của khả năng ghi nhớ khi làm bài thi Listening

Bài viết này sẽ cung cấp thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về khả năng ghi nhớ tạm thời này, tìm hiểu về tầm quan trọng của nó trong việc làm bài nghe và cách tăng cường khả năng này để cải thiện kỹ năng làm bài nghe. Đồng thời, bài viết cũng đề cập đến các giải pháp mà người học có thể áp dụng khi làm bài nghe nếu như họ có khả năng ghi nhớ tạm thời không thực sự tốt.

Bộ nhớ làm việc

Working memory là một khái niệm rất quan trọng trong lĩnh vực tâm lý học và giáo dục. Nhiều người cũng sử dụng các thuật ngữ short-term memory hoặc temporary memory để diễn đạt khái niệm working memory này. Nó giúp chúng ta lưu giữ các thông tin để phục vụ quá trình xử lý thông tin trong quá trình tư duy, đặc biệt là trong quá trình lắng nghe và hiểu nội dung bài nghe, vốn có thể thấy rằng phụ thuộc vào trí nhớ nhiều hơn so với kỹ năng Đọc, khi người thi được quyền đọc lại bất cứ khi nào họ cần.

Nhưng liệu khả năng ghi nhớ thông tin ngắn hạn này có thực sự quan trọng trong việc làm bài Nghe hay không? Phần tiếp theo của bài viết sẽ tìm hiểu về nội dung này.

Độ quan trọng của Bộ nhớ Làm việc

Ví dụ, nghiên cứu của Daneman và Carpenter (1980) đã chỉ ra rằng sự khác biệt về khả năng ghi nhớ tạm thời, ngắn hạn (working memory) giữa các cá nhân ảnh hưởng đến khả năng của họ trong việc lắng nghe và hiểu nội dung bài nghe. Họ đã tìm thấy rằng những người có khả năng ghi nhớ ngắn hạn cao hơn có xu hướng có thành tích tốt hơn trong việc lắng nghe và hiểu nội dung bài nghe so với những người có khả năng ghi nhớ ngắn hạn thấp hơn.

Một nghiên cứu khác của Rönnberg et al. (2013) cũng đã chứng minh rằng khả năng ghi nhớ tạm thời và khả năng xử lý thông tin trong working memory ảnh hưởng đến khả năng lắng nghe và hiểu nội dung bài nghe của người già. Nghiên cứu này cũng cho thấy rằng việc tăng cường khả năng ghi nhớ ngắn hạn có thể giúp cải thiện khả năng lắng nghe và hiểu nội dung bài nghe của người học lớn tuổi.

Những nghiên cứu này và nhiều nghiên cứu khác đã chứng minh rõ ràng tầm quan trọng của working memory trong việc làm bài nghe và khả năng ghi nhớ tạm thời trong quá trình lắng nghe. Việc tăng cường khả năng working memory có thể giúp cải thiện kỹ năng nghe của bạn và đem lại nhiều lợi ích trong việc học tập và giao tiếp trong tiếng Anh.

Dẫu vậy, khi xét đến tầm quan trọng khi làm bài thi nghe IELTS nói riêng, đây là bài thi chuẩn hoá chỉ kiểm tra năng lực ngôn ngữ và không trực tiếp kiểm tra khả năng ghi nhớ của thí sinh. Tuy nhiên, bài thi này yêu cầu thí sinh lắng nghe và hiểu nội dung của các đoạn hội thoại, bài nói hoặc thông tin tin tức bằng tiếng Anh. Để đạt được điểm số cao trong bài thi này, thí sinh cần có khả năng lắng nghe tốt, xử lý thông tin nhanh chóng và có khả năng ghi nhớ tạm thời các thông tin họ nghe được trong working memory để xử lý.

Nói ngắn gọn, có thể nói rằng bài thi IELTS nghe không kiểm tra trực tiếp khả năng ghi nhớ ngắn hạn của thí sinh, nhưng kiểm tra khả năng lắng nghe và hiểu nội dung bằng tiếng Anh của thí sinh nhưng để làm tốt thì có thể phần nào thí sinh vẫn cần có khả năng ghi nhớ nội dung thông điệp vừa được speaker(s) nói. Chính vì vậy, việc tăng cường khả năng ghi nhớ ngắn hạn có thể là một cách hiệu quả để giúp thí sinh cải thiện khả năng lắng nghe và hiểu nội dung của bài thi IELTS nghe từ đó đạt được điểm số cao hơn.

Dẫu vậy, từ góc nhìn cá nhân của tác giả, bài thi IELTS được thiết kế một cách rất phù hợp và rất ít khi khả năng ghi nhớ lại có ảnh hưởng lớn đến khả năng trả lời câu hỏi. Điều này vốn cũng được chuyên gia IELTS Pauline Cullen chia sẻ trong một webinar vào năm 2014.

Tuy nhiên, không phải thí sinh cũng có khả năng ghi nhớ ngắn hạn ở mức đủ và việc không có khả năng ghi nhớ ngắn hạn đủ tốt có thể thực sự gây khó khăn trong việc làm bài nghe. Đối với một số học viên thực sự có vấn đề với việc ghi nhớ nội dung vừa nghe thì có lẽ họ cũng cần luyện tập cải thiện khả năng ghi nhớ thông tin tạm thời của mình thêm một chút để có thể làm bài tốt hơn.

Cách nâng cao khả năng ghi nhớ ngắn hạn, tạm thời

Siêu tập trung – Hyperfocus

Cách thứ nhất để người học ghi nhớ thông tin ngắn hạn tốt hơn chính là tập trung cao độ hơn, thậm chí tập trung tất cả năng lượng não bộ vào nội dung bài nghe - phương pháp được gọi là hyperfocus.

Việc hạn chế multitasking cũng được xem như là cần thiết để cải thiện working memory, do việc multitasking không hiệu quả thực tế có thể làm giảm khả năng tập trung của con người.

Luyện tập bằng ngôn ngữ mục tiêu nhiều hơn

Có nghiên cứu chỉ ra rằng việc tiếp xúc nhiều với tiếng Anh sẽ tăng khả năng lưu giữ thông tin bằng tiếng Anh hơn. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Frontiers in Psychology (2015) đã chỉ ra rằng việc tiếp xúc thường xuyên với tiếng Anh thông qua việc học tập và sử dụng tiếng Anh có thể cải thiện khả năng lưu giữ thông tin bằng tiếng Anh của sinh viên đại học.

Luyện tập mục tiêu với một số loại bài tập liên quan đến cải thiện bộ nhớ làm việc

Cải thiện chế độ ăn uống và sức khỏe

Cũng theo bài viết trên, working memory có thể được cải thiện thông qua việc cải thiện sức khoẻ, tập thể dục và cải thiện chế độ ăn uống. Ta đều biết là bộ não khoẻ mạnh đi chung với một cơ thể khoẻ mạnh, vậy nên duy trì sức khoẻ tốt là một điều nên làm nếu người học muốn cải thiện working memory của mình.

Các phương pháp khác mà người nghe có thể áp dụng để làm bài hiệu quả bất kể khả năng của họ với Bộ nhớ Làm việc

Họ có thể liên tục đưa ra các dự đoán trước nội dung sắp nghe dựa vào những âm thanh họ nghe được và cứ như vậy, họ lưu trữ được nhiều thông tin khi những phán đoán của họ được xác minh hoặc được điều chỉnh. Nói cách khác, khả năng ghi nhớ của họ cũng tỉ lệ thuận với khả năng ngôn ngữ của họ.

Ngược lại, nhiều người với khả năng ngôn ngữ còn hạn chế sẽ thấy việc lắng nghe những ý dài là rất khó, và họ cho rằng khả năng ghi nhớ thông tin tạm thời của họ là chưa đủ để xử lý bài thi học thuật như IELTS. Tuy đã thử nhiều phương pháp cải thiện Working Memory như đã đề cập, một số người thấy rằng họ hầu như không thể cải thiện và vẫn gặp khó khăn trong việc ghi nhớ nội dung vừa nghe của bài nghe.

Vì vậy, trong phần cuối cùng này, bài viết sẽ tìm hiểu cách để vẫn làm bài tốt dẫu cho khả năng ghi nhớ tạm thời của họ không cao.

Thực hành ghi chú các ý chính (note-taking) trong quá trình nghe

Việc take notes khi nghe là một phương pháp hiệu quả để cải thiện khả năng ghi nhớ tạm thời hay working memory của người học. Để take notes hiệu quả, thí sinh có thể viết ghi chú, dùng ký hiệu, viết tắt, v.v. trong lúc nghe. Các kỹ năng này sẽ giúp thí sinh giữ được tập trung và ghi lại các ý chính của bài nghe một cách nhanh chóng và chính xác. Và sau đó thí sinh có thể dựa vào phần ghi chú và nội dung về nghĩa họ đã nắm bắt được để chọn ra đáp án đúng cho các câu hỏi của mình.

Nghe và hình dung cùng lúc

Phương pháp kết hợp tưởng tượng hình ảnh và nghe là một cách khác để cải thiện khả năng ghi nhớ tạm thời trong working memory. Ví dụ, người học có thể tưởng tượng cảnh vật, hình ảnh người nói, v.v. khi nghe để giúp tạo ra các hình ảnh trong đầu và từ đó tăng khả năng ghi nhớ.

Có nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng việc kết hợp nghe và tưởng tượng hình ảnh có thể giúp người nghe hiểu và ghi nhớ thông tin tốt hơn. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Memory and Language, việc tưởng tượng hình ảnh trong khi nghe có thể cải thiện khả năng lưu giữ và phục hồi lại thông tin từ bộ nhớ tạm thời. Nghiên cứu này đã thực hiện trên các tình nguyện viên, yêu cầu họ nghe và ghi nhớ danh sách các từ vựng. Nhóm được yêu cầu tưởng tượng hình ảnh cùng với việc nghe đã có kết quả tốt hơn so với nhóm chỉ nghe mà không tưởng tượng.

Nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng việc tưởng tượng hình ảnh cũng giúp cải thiện khả năng hiểu các từ đồng nghĩa hoặc cách diễn đạt khác nhau. Trong một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Frontiers in Psychology, các tình nguyện viên được yêu cầu nghe các câu nói và đọc các câu đồng nghĩa của chúng. Nhóm được yêu cầu tưởng tượng hình ảnh cùng với việc nghe đã hiểu và nhận biết các câu đồng nghĩa tốt hơn so với nhóm chỉ nghe mà không tưởng tượng.

Vì vậy, việc kết hợp nghe và tưởng tượng hình ảnh có thể được xem như là một cách hiệu quả để cải thiện khả năng nghe và ghi nhớ thông tin. Người học có thể chủ động luyện tập điều này để ứng dụng vào quá trình làm bài của mình.

Nghe và vẽ bản đồ tư duy (dạng Map)

Trong các dạng câu hỏi trong bài thi Nghe thì dạng Map là dạng bài mà người học có thể vừa nghe vừa đồng thời làm bài để làm giảm áp lực cho trí nhớ tạm thời. Người học trước khi làm bài này cần làm quen với bản đồ để làm giảm áp lực lên khả năng ghi nhớ tạm thời khi người nói nhắc đến các địa điểm trong bài nghe. Khi người nói bắt đầu miêu tả cách đi đến các đáp án đúng, người học lúc này nên đồng thời di chuyển mắt, hoặc sử dụng bút, để bắt đầu đi theo cách mà người nói dẫn đường đi đến đáp án đúng. Áp dụng cách làm bài này với tất cả các bài bản đồ có thể giúp giảm áp lực lên khả năng ghi nhớ tạm thời (working memory) của người học.

Phát triển khả năng nhận dạng paraphrase để giảm áp lực lên trí nhớ

Cải thiện khả năng nhận diện paraphrase là một cách hiệu quả để làm giảm áp lực lên trí nhớ trong quá trình làm bài nghe. Trong khi làm bài nghe, người nghe sẽ gặp phải nhiều trường hợp mà thông tin được diễn đạt bằng paraphrase thay vì trực tiếp sử dụng các từ vựng đã học. Việc nghe và hiểu nội dung quá nhiều thông tin có thể gây áp lực và khó khăn cho trí nhớ của người nghe nhưng ngược lại, khi nhận ra thông tin vừa nghe đang paraphrase cho nội dung nào thì thí sinh có thể dùng bút gạch qua phần nội dung đó trong đề, đồng thời có thể “quên” không lưu trữ nội dung đó để làm giảm áp lực cho trí nhớ tạm thời và việc nghe hiểu sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Ghi chú

Kỹ năng lắng nghe là khả năng của con người để hiểu và sử dụng ngôn ngữ khi nghe. Nó bao gồm việc phân tích, hiểu và đưa ra phản hồi chính xác về nội dung được truyền qua âm thanh. Kỹ năng lắng nghe cùng với các kỹ năng phụ liên quan chính là điều mà người học cần rèn luyện để xử lý nội dung mà não bộ đã lưu trữ khi nghe và từ đó có trình độ lắng nghe tốt.

Bài viết tiếp theo sẽ đi sâu vào kỹ năng lắng nghe và cách để phát triển khả năng nghe của học viên.

Kết luận

Trích dẫn