Tầm quan trọng của Trí Tuệ Nhân Tạo (AI) và Tính Đạo Đức

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) trong xã hội ngày nay mang lại nhiều lợi ích; tuy nhiên, cũng đi kèm với một số vấn đề. Các ứng dụng của AI như tự động hóa hoặc phân tích dữ liệu lớn đã trở nên phổ biến và không cần phải nói thêm. Mặt khác, việc đưa ra quyết định với sự can thiệp của AI đặt ra vấn đề về tính đạo đức.

Trong nghiên cứu của Lindebaum, D., Vesa, M. và den Hond, F. (2020) về việc con người đưa ra quyết định với sự hỗ trợ của thuật toán, có hai loại lý luận dựa trên thuật toán: lý luận hình thức và lý luận thực chất. Lý luận hình thức dựa trên các quy trình và nguyên tắc chính thống, trong khi lý luận thực chất là khả năng của con người suy luận và hành động theo giá trị lý trí.

Khi thảo luận về quyết định của con người và AI, hai loại lý luận này thường được phân biệt và đặt ở hai cực đối lập. Mỗi loại lý luận đều có hạn chế của riêng mình, với lý luận dựa trên giá trị lý trí của con người dễ bị ảnh hưởng bởi thiên kiến cá nhân, và lý luận dựa trên quy chuẩn thường thiếu tính thực tiễn và linh hoạt. Sự phổ biến của AI cũng khiến con người cảm thấy đe dọa, vì nó đại diện cho một nguồn tri thức và quyền lực mà đại chúng chưa hiểu rõ. Điều này khiến lý luận dựa trên thuật toán hoặc AI thường bị xem là có tiềm năng gây hại cho sự phát triển của xã hội con người.

Quá trình xác nhận lựa chọn đạo đức dựa trên giá trị thực chất là cách lý luận và hợp lý hóa ý nghĩ hay tư tưởng. Con người thường đưa ra quyết định đạo đức dựa trên lý luận thực chất, ví dụ như khi phải quyết định hành động khi chứng kiến một vụ tai nạn. Lựa chọn đạo đức của con người dựa trên việc suy ngẫm và cân nhắc giá trị lý trí để đưa ra quyết định hợp lý và chấp nhận được. Trong khi đó, thuật toán và AI không có khả năng suy ngẫm và đưa ra quyết định đạo đức.

Một nghiên cứu khác về vấn đề đạo đức trong thời đại của AI nhấn mạnh mối quan hệ giữa quyết định và giá trị đạo đức. Lý luận thực chất và quyết định đạo đức có mối quan hệ đặc biệt, trong đó lựa chọn đạo đức dựa trên lý luận thực chất và giá trị cá nhân. Trái lại, thuật toán và AI không có khả năng đưa ra quyết định đạo đức do thiếu bản ngã cá nhân và nhận thức về giá trị.

Bài viết không phản đối hoặc cô lập thuật toán và AI trong quá trình đưa ra quyết định đạo đức của con người, mà nhấn mạnh vào sự cân bằng giữa hai phương pháp lý luận. Lý luận hình thức (qua thuật toán) có thể hỗ trợ cho lý luận thực chất của con người và quá trình học trong cuộc sống. Việc củng cố giáo dục đạo đức theo hướng chủ động được xem là giải pháp thực tiễn cho vấn đề này.

Cách tiếp cận thực tiễn hóa vấn đề nằm ở việc tăng cường giáo dục đạo đức chủ động, khuyến khích người học tự nhận thức và tưởng tượng sáng tạo trong việc đưa ra quyết định đạo đức. Phương pháp này giúp con người trở nên chủ động hơn trong quá trình đưa ra quyết định và kiểm soát các công cụ hỗ trợ.

Tóm lại, vấn đề đạo đức liên quan đến AI vẫn còn mơ hồ và chưa được quan tâm nhiều ở Việt Nam, nhưng điều này không có nghĩa là không quan trọng. Dù AI đang phát triển và lan rộng, vai trò của con người vẫn quan trọng trong việc đưa ra quyết định trong xã hội. Quan trọng hơn, kết quả phụ thuộc vào cách con người sử dụng AI. Bài viết đã đề cập đến một số điểm để tham khảo, nhưng việc học hỏi và thử nghiệm liên tục là trách nhiệm và quyền lợi của mỗi người để áp dụng công nghệ vào cuộc sống một cách tối ưu nhất.