Buzz
Áp lực và khó chịu có thể xuất hiện khi hành vi hoặc hành động của bạn đối lập với các giá trị cá nhân.
Tự tin của bạn được định hình bởi một loạt các yếu tố. Đó là điều tốt khi bạn biết mình có thể theo đuổi những giá trị đó, có thể là những giá trị mà bạn học từ gia đình hoặc những giá trị mà bạn tự xây dựng dựa trên kinh nghiệm cá nhân.
Tuy nhiên, có thể bạn cảm thấy bối rối khi những giá trị và niềm tin đó bị đặt vào thế nguy hiểm bởi áp lực từ xã hội, thông tin mới, hoặc cảm giác phải ra quyết định trong thời gian ngắn. Đôi khi, chúng ta dễ bị cuốn vào cách hành xử hoặc phản ứng không phản ánh đúng cảm xúc của chúng ta — và kết quả, chúng ta cảm thấy lạc lõng.
Tiến sĩ Tâm lý học Kia-Rai Prewitt giải thích cách kiểm soát cảm xúc khó chịu này, được gọi là sự xung đột về nhận thức và cách nó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và mối quan hệ của bạn khi không được kiểm soát.
Sự xung đột nhận thức là gì?
Khi bạn thực hiện hành động hoặc hành xử theo cách mà không phù hợp với giá trị của bạn, bạn có thể gặp phải sự xung đột nhận thức. Sự mâu thuẫn trong niềm tin và sự gián đoạn trong suy nghĩ cũng có thể xảy ra nếu bạn đang đứng giữa hai hoặc nhiều niềm tin trái ngược nhau.
Tiến sĩ Prewitt nhấn mạnh rằng “Nếu bạn tin vào sức mạnh của việc tái chế nhưng không có cơ hội tham gia vào các chương trình tái chế trong cộng đồng, điều này có thể gây ra cảm giác đau đớn hoặc không thoải mái vì bạn cảm thấy bản thân có giá trị nhưng không được tham gia vào việc chia sẻ”.
Sự xung đột nhận thức là không gian tâm trí của sự không thoải mái, tức giận, cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ liên quan đến những quyết định bạn đang đưa ra hoặc niềm tin mà bạn đang nghi ngờ. Và nó có thể xuất hiện trong các tình huống từ việc thay đổi hành vi và niềm tin đến những vấn đề phức tạp hơn như việc từ bỏ thuốc lá, thực hiện chế độ ăn lành mạnh hơn hoặc xác định bản sắc giới và xu hướng tình dục của bản thân.
Tiến sĩ Prewitt lưu ý: “Khi bạn liên tục lựa chọn theo hướng trái lại với niềm tin của mình, điều này có thể tạo ra rất nhiều căng thẳng và cảm giác không hạnh phúc. “Bạn đang cảm thấy bất an vì bạn đang cố gắng tìm kiếm và giải quyết sự mâu thuẫn này.”
Và điều này không nhất thiết là điều tồi tệ: Nếu bạn cảm thấy không thoải mái với hành động hoặc niềm tin của mình, đó có thể là dấu hiệu cho thấy bạn cần tự kiểm tra lại. Thực ra, sự xung đột nhận thức là một cơ hội để bạn xem xét và quyết định những gì bạn muốn làm tiếp theo và muốn trở thành ai dựa trên những niềm tin và hành động mâu thuẫn.
Dấu hiệu của sự xung đột nhận thức
Một số biểu hiện bạn có thể gặp khi trải qua sự xung đột nhận thức bao gồm:
· Đặt ra câu hỏi về những quyết định đã đưa ra.
· Cảm thấy không thoải mái vì giá trị cá nhân không phù hợp với môi trường xung quanh.
· Cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ về quyết định hoặc niềm tin của mình.
· Gặp khó khăn trong việc giải thích hoặc biện minh cho hành động của bản thân hoặc của người khác.
Tiến sĩ Prewitt giải thích: “Một cách để vượt qua sự xung đột nhận thức là hợp lý hóa hành vi của bạn”. “Nếu bạn coi trọng việc ăn uống lành mạnh, thì khi quyết định ăn một chiếc bánh rán, bạn có thể hợp lý hóa lý do tại sao ăn chiếc bánh rán đó là lựa chọn của bạn mặc dù nó trái ngược với giá trị của bạn về ăn uống lành mạnh. Nếu bạn phải tìm lý do để biện minh cho những hành động đó hoặc cảm thấy tội lỗi về chúng, đó là dấu hiệu của sự xung đột nhận thức”.
Lý do gây ra sự xung đột nhận thức?
Sự xung đột nhận thức có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, nhưng có lẽ một số nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:
Tiếp nhận thông tin mới
Thông tin mới có thể làm cho bạn hiểu rõ hơn về cảm nhận của mình về một chủ đề. Đồng thời, nó cũng có thể buộc bạn phải đối mặt với những điều mà bạn chưa từng nghĩ đến trước đó.
Ví dụ, bạn có thể là khách hàng lâu năm của một cửa hàng bánh sandwich trong khu vực của bạn. Một ngày nọ, bạn nhận ra rằng cửa hàng đó đã bị buộc tội về các hoạt động kinh doanh không minh bạch. Bạn không hài lòng với điều này, nhưng cửa hàng đó vẫn là nơi bạn thích. Dù vậy, bạn cảm thấy áy náy khi trở thành khách hàng thường xuyên. Bây giờ, bạn phải quyết định liệu bạn có quan tâm hay làm gì khác.
Tiến sĩ Prewitt lưu ý: “Tương tự, khi chúng ta phải quyết định liệu có tiếp tục duy trì các khuôn mẫu, tiêu chuẩn hay không, điều đó cũng tạo ra sự xung đột”. “Nếu bạn có niềm tin cố định hoặc có định kiến tiêu cực về một nhóm người, nhưng mỗi khi bạn tương tác với một thành viên trong nhóm đó, bạn lại có trải nghiệm tích cực, bạn có thể cảm thấy khó chịu về niềm tin ban đầu đó. Một trong những lựa chọn để đối phó với sự khó chịu đó là thực sự thay đổi niềm tin của bạn.”
Áp lực từ xã hội
Bạn cũng có thể trải qua sự xung đột nhận thức khi bạn phải đối mặt với các tình huống mà bạn bè, gia đình hoặc đồng nghiệp hành động không phù hợp với niềm tin của bạn. Bạn có thể cảm thấy áp lực để chấp nhận hoặc tham gia vào những hành động đó, điều này có thể gây ra sự không thoải mái đáng kể. Và cuối cùng, bạn sẽ tự đặt ra câu hỏi liệu bạn nên cảm thấy như thế nào về tình huống đó.
Tiến sĩ Prewitt nói: “Bạn có thể cảm thấy không thoải mái nếu một thành viên trong gia đình không đồng ý hoặc phản đối quan điểm của bạn về tình dục hoặc chính trị và bạn phải đối mặt với họ trong một buổi họp gia đình trong kỳ nghỉ”. “Bạn cũng có thể cảm thấy không hài lòng với nơi làm việc nếu các hoạt động kinh doanh của công ty không phản ánh giá trị cá nhân của bạn.”
Phải đưa ra quyết định
Trong các tình huống xung đột, bạn có thể gặp phải sự xung đột nhận thức khi bạn phải đưa ra quyết định nhằm giảm bớt xung đột giữa bạn và người khác, nhưng đôi khi đó không phải là quyết định mà bạn hoàn toàn tin tưởng. Khi phải đối mặt với thời hạn cuối cùng, bạn có thể phải làm những thay đổi lớn để hoàn thành mục tiêu hoặc nhiệm vụ, nhưng sau đó bạn cảm thấy không thoải mái vì bạn quan trọng việc làm việc chăm chỉ và đầy nỗ lực.
Tiến sĩ Prewitt nhấn mạnh rằng: “Có khả năng bạn sẽ cảm thấy áy náy nếu làm điều gì đó mà không phản ánh giá trị của bản thân”.
Ví dụ về xung đột nhận thức
Một số ví dụ khác về xung đột nhận thức bao gồm:
Gia đình bạn ủng hộ bạn quyết định bỏ hút thuốc. Nhưng một ngày nọ, bạn căng thẳng quá, nên bạn lén hút một điếu thuốc khi gia đình không có mặt để không làm họ thất vọng. Nếu những hành động này khiến bạn cảm thấy tội lỗi hoặc bạn cảm thấy mình đã làm gia đình thất vọng, bạn có thể gặp phải xung đột nhận thức.
Bạn muốn bắt đầu ăn uống lành mạnh hơn, nhưng bạn nghĩ thức ăn lành mạnh quá đắt. Vì vậy, bạn ăn thức ăn nhanh thường xuyên hơn vì nó rẻ và dễ tiếp cận hơn. Nếu bạn cảm thấy bế tắc hoặc xấu hổ về quyết định này hoặc bạn cảm thấy mâu thuẫn về cách xử lý bữa ăn của mình, bạn đang trải qua xung đột nhận thức.
Bạn đã quyết tâm tập thể dục nhiều hơn trong năm mới, nhưng một tháng sau, bạn đã ngưng đến phòng tập vì mệt mỏi. Có quá nhiều công việc tại nơi làm việc và nhà. Bạn không có thời gian để tập luyện, phải không? Nếu bạn cảm thấy bị giằng xé giữa trách nhiệm và mong muốn cải thiện sức khỏe, đồng thời bạn hợp lý hóa quyết định của mình, bạn đang trải qua xung đột nhận thức.
Cảm giác của sự xung đột nhận thức như thế nào?
Xung đột nhận thức có thể giống như lo lắng và căng thẳng — và thường xuất hiện cùng nhau. Khi bạn căng thẳng hoặc lo lắng, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe cả về thể chất, tinh thần và cảm xúc tổng thể của bạn.
Tiến sĩ Prewitt nói: “Bạn có thể dành nhiều thời gian để lo lắng hoặc suy nghĩ về xung đột này’’. “Nếu bạn căng thẳng, bạn có thể cảm nhận được nó trong cơ thể và bị căng cơ hoặc đau lưng dưới.”
Nó cũng có thể làm căng thẳng mối quan hệ với người khác, đặc biệt nếu bạn có ý kiến trái chiều về nhận thức liên quan đến những gì người khác đang nói hoặc làm.
Làm thế nào để giảm xung đột nhận thức
Vậy, làm thế nào để bạn đảm bảo hành động và giá trị của mình đồng nhất? Và làm thế nào để bạn giảm thiểu xung đột cả bên trong và bên ngoài khi bạn gặp xung đột nhận thức? Tiến sĩ Prewitt gợi ý như sau:
Hãy xác định rõ nhu cầu của bạn
Đặt ranh giới lành mạnh từ đầu và tái thiết lập chúng nếu ai đó vượt quá ranh giới. Bằng cách quyết định về giá trị của mình, bạn có thể giảm thiểu xung đột từ đầu nhưng cũng tạo điều kiện để giữ không gian cho nhu cầu của mình.
Tiến sĩ Prewitt cảnh báo: “Nếu bạn không thể thật thà về nhu cầu của mình, điều đó sẽ tạo thêm căng thẳng và tạo khoảng cách trong các mối quan hệ của bạn”.
Thảo luận khi cần thiết
Đôi khi, khi bạn đối mặt với các quyết định khó khăn, việc tốt nhất là nghỉ ngơi và xem xét lại sau khi tất cả các bên đã xử lý xong mọi vấn đề. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn bị cuốn vào một môi trường làm việc độc hại.
Tiến sĩ Prewitt nói: “Bạn có thể xử lý một quyết định hoặc hành vi của ai đó sau, đặc biệt nếu xung đột của bạn là với ai đó ở vị trí quyền lực như sếp”. “Có thể không thoải mái lúc đó, nhưng bạn luôn có thể chọn đồng ý với điều gì đó mà bạn không đồng ý và giải quyết vấn đề sau khi nó xảy ra nếu bạn cảm thấy an toàn khi làm như vậy.”
Hành động
Có lúc, thông tin mới gây ra sự mâu thuẫn nhận thức, nhưng cũng mở ra cơ hội thực hiện những hành động mới mà trước đây bạn chưa nghĩ đến.
Ví dụ, khi nói về tái chế như ở phần trước: Nếu khu vực của bạn không có dịch vụ tái chế, bạn có thể ủng hộ việc đó ở chính quyền địa phương, khởi động một cuộc thảo luận cộng đồng về việc bắt đầu một chương trình tái chế hoặc tìm một trung tâm tái chế gần đó phù hợp với giá trị của bạn.
Tiến sĩ Prewitt nói: “Điều này phụ thuộc vào mức độ cấp thiết của tình huống và khả năng giải quyết, nhưng đôi khi, thông tin mới có thể dẫn đến hành động”.
Thách thức niềm tin của bạn
Vào cuối ngày, việc thách thức những gì bạn tin là điều tốt. Đó là cách chúng ta trưởng thành và phát triển thành những người tốt hơn. Khi bạn khám phá thông tin mới và phải đối mặt với quyết định khó khăn, tốt nhất là hãy ra quyết định, nhìn nhận mọi vấn đề một cách tích cực.
Tiến sĩ Prewitt chia sẻ: “Khi trẻ trưởng thành, họ thường bắt đầu tự đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của cuộc sống. Thường, giá trị và niềm tin của họ liên quan chặt chẽ đến gia đình hoặc người chăm sóc. Khi họ trưởng thành hơn, họ nhận ra rằng một số niềm tin đó có thể hạn chế hoặc không phát triển theo hướng mà họ mong muốn, vì vậy họ bắt đầu đánh giá lại niềm tin của mình. Điều đó có thể là tích cực.”
