Buzz
Bạn chứng kiến sếp mắng đồng nghiệp trong cuộc họp. Và sau đó, không khí căng thẳng bao trùm phòng họp. Bản thân bạn cũng cảm thấy căng thẳng, mặc dù vấn đề không liên quan đến bạn. Khi đến lượt báo cáo cho sếp, bạn lúng túng, lo lắng, thậm chí run sợ.
Nếu bạn từng gặp tình huống như vậy, bạn không phải một mình - đó là một phản ứng hoàn toàn bình thường. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Research in Organizational Behaviour, căng thẳng có thể lây lan mạnh mẽ, đặc biệt là giữa những người quen biết nhau. Hiện tượng này còn được gọi là 'căng thẳng gián tiếp'.
Căng thẳng gián tiếp là gì?
Đó là trạng thái căng thẳng khi chứng kiến người khác gặp khó khăn, mặc dù vấn đề đó không ảnh hưởng đến bạn. Điều này xảy ra vì trong quá trình tiến hóa, con người chú ý đến các nguy hiểm tiềm ẩn để tự bảo vệ. Theo Happiful, khi chứng kiến người khác trong tình trạng căng thẳng, chúng ta vô thức bắt chước hành vi đó như một cơ chế tự vệ.
Thường thông qua ngôn ngữ cơ thể, biểu hiện hoặc giọng điệu, ta có thể nhận biết cảm xúc của người khác. Từ đó, chúng ta cảm nhận và chia sẻ cảm xúc tương tự.
Cảm giác căng thẳng từ người quen thân hơn (bạn bè, người thân hoặc đồng nghiệp) thường lây lan nhanh hơn so với từ người lạ. Tuy nhiên, đôi khi điều này có thể được xem là một hình thức “cực đoan” của sự đồng cảm.
Căng thẳng thứ hai có những biểu hiện gì?
Cảm giác căng thẳng thứ hai thường được thể hiện qua nhiều dấu hiệu khác nhau, bao gồm cảm xúc và phản ứng của cơ thể. Một số dấu hiệu phổ biến có thể kể đến:
Ăn uống căng thẳng: Bạn thường ăn nhiều hơn khi ở gần họ, thường là để che giấu cảm giác lo lắng thay vì thực sự đói. Tác động của căng thẳng từ người khác có thể vô tình thay đổi thói quen ăn uống của bạn.
Tránh ánh mắt của người khác: Điều này cho thấy bạn cảm thấy không thoải mái, áp lực hoặc căng thẳng khi giao tiếp với họ. Bạn cũng thường tránh các hoạt động mà họ tham gia, như rời khỏi phòng hoặc thay đổi chủ đề khi họ tham gia cuộc trò chuyện.
Biểu hiện lo lắng: Rung đùi, cắn móng tay, nghịch tóc hoặc bấm bút bi là những phản ứng tự động của cơ thể, nhằm che giấu sự lo lắng khi nhận ra căng thẳng.
Biểu hiện vật lý: Đau đầu, chóng mặt, thậm chí khó thở. Những dấu hiệu này thường xuyên xuất hiện ở các bố mẹ có con nhỏ. Khi con cái khóc mà họ không thể an ủi, nhiều phụ huynh cũng cảm thấy đau đầu.
Secondhand stress xuất phát từ đâu?
Theo một nghiên cứu được công bố trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ (NLM), secondhand stress lan truyền qua hệ thống gương thần kinh (mirror neurons). Đây là một nhóm tế bào phụ trách phản ứng của con người. Chúng được kích hoạt thông qua việc quan sát người khác thực hiện một hành động và bắt chước điều đó.
Từ đó, “gương” này tạo ra phản ứng đồng cảm với những hành động đó. Nó tái tạo lại trải nghiệm được quan sát trong tâm trí bạn, khiến bạn cảm thấy như bạn đang trải qua điều đó. Ngáp là một ví dụ điển hình - khi thấy người khác ngáp, bạn cũng sẽ vô thức ngáp theo mặc dù chưa chắc đã buồn ngủ.
Tuy nhiên, không phải ai cũng bị ảnh hưởng bởi secondhand stress. Một số người có công việc đặc biệt phải tiếp xúc với nhiều người (như nhân viên nhà hàng, khách sạn) đã trở nên “miễn nhiễm” với loại căng thẳng này nhờ giữ khoảng cách với vấn đề/người gây căng thẳng. Điều này cũng là điều chúng ta cần học để giảm thiểu tác động của secondhand stress.
Làm thế nào để “đẩy đi gánh nặng lo âu” mà không gây tổn thương cho người khác?
Chúng ta không thể biết trước khi nào người khác sẽ trải qua căng thẳng mà tránh được. Tuy nhiên, chúng ta luôn có thể kiểm soát cách phản ứng của mình trong tình huống đó. Và việc tách biệt bản thân (hoặc hiểu biết) về vấn đề đúng thời điểm, đúng vị trí là một chiến lược hiệu quả như vậy. Bạn có thể thực hiện điều này bằng một số cách sau:
Trong các tình huống thích hợp, bạn có thể tự ý hỏi người đó về nguyên nhân khiến họ căng thẳng. Bạn không cần phải tìm cách giúp họ, chỉ cần lắng nghe có thể làm cho họ cảm thấy nhẹ nhõm hơn một chút. Với nhiều người, việc được chia sẻ và giải toả cảm xúc là một cách giải quyết hiệu quả.
Tuy nhiên, nếu họ không muốn chia sẻ hoặc thích “xả” cảm xúc, thì chiến lược này có thể không hiệu quả. Trong trường hợp này, bạn có thể áp dụng 1 trong 2 cách sau:
Khi chưa sẵn lòng lắng nghe, hãy tránh mở lời với họ. Điều này quan trọng vì giữa việc giúp đỡ và làm căng thẳng bản thân rất mong manh.
Nếu sợ làm mất lòng họ mà cố gắng nghe, bạn có thể “hút” luôn mớ cảm xúc tiêu cực từ họ, làm mệt mỏi bản thân. Đề xuất trò chuyện khi bản thân bình tĩnh, sẵn lòng lắng nghe hơn.
Tận dụng hệ thần kinh gương
Điểm mấu chốt của hệ thần kinh gương là khả năng kích hoạt mong muốn bắt chước. Bạn có thể tận dụng bằng cách tiếp xúc với điều tích cực, bình tĩnh ngay khi căng thẳng.
Xem clip hài, meme hay video của người thân để tạo cảm xúc tích cực. Trong phòng họp, thử mở tấm hình thiên nhiên trên điện thoại hay máy tính và tập trung nhìn vào. Sự tĩnh tại trong bức hình sẽ phản chiếu lên não bộ, giúp tâm tĩnh lại giữa không khí căng thẳng.
