Tận hưởng sự Duyên Dáng trong bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Đề bài: Chúng ta hãy Phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của tác giả Phạm Ngũ Lão

Mô phỏng văn bản Phân tích bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão
 

I. Bảng Tóm tắt Phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) (Tiêu chuẩn):
 

1. Khởi đầu

- Tác giả Phạm Ngũ Lão.
- Bài thơ Thuật Hoài (Tỏ lòng).
 

2. Cơ thể bài thơ:

a. Bối cảnh sáng tạo:
- Tác giả sáng tác vào năm 1284, trước khi diễn ra cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên lần thứ hai.

b. Hình ảnh đẹp của con người thời Trần:

- Sử dụng không gian rộng lớn “giang sơn” và khoảng thời gian lâu dài “mấy thu” để mở ra tầm vóc đất nước, kết hợp với lịch sử dân tộc sâu sắc.
- “Hoành sóc”: Hình ảnh con người nổi bật trên nền không gian và thời gian, với hình ảnh cầm ngang ngọn giáo trấn giữ bảo vệ non sông.

c. Hình ảnh quân đội thời Trần:
-  “tam quân”: Tiền quân, trung quân và hậu quân, thể hiện sự đoàn kết, đồng lòng trong toàn quân đội, sẵn sàng lâm trận chiến đấu, chuẩn bị chu toàn của Đại Việt.
- “Tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu”:
+ Sức mạnh ba quân như hổ, như báo có thể nuốt trôi cả một con trâu lớn.
+ Sức mạnh của ba quân ở tầm vóc vũ trụ, át cả sao Ngưu trên trời => Niềm cảm hứng lãng mạn hiếm thấy trong thi ca trung đại từ một võ tướng, không chỉ mang lại sự uyển chuyển trong thi ca, mà còn góp phần nâng đỡ vẻ đẹp hào khí của quân đội nhà Trần với cái tên gọi kinh điển “hào khí Đông A”.

d. Nghĩa vụ công danh và phẩm chất đẹp của Phạm Ngũ Lão:

* Phần 3: Quan điểm về trách nhiệm công danh:
- “Nam tử phải nỗ lực, hết lòng vì công danh”, quan điểm tích cực, nam tử phải đặt hết tâm huyết vào việc lập công danh, làm nên tình cảm sâu sắc của dân tộc.
- Quan điểm về “nghĩa vụ công danh” mang đến mục tiêu sống, lý tưởng cao cả, tạo nên phẩm chất và tư duy tích cực trong con người, đồng thời góp phần xây dựng và phát triển đất nước, làm cho nước mình trở thành một trụ cột vững mạnh của cộng đồng quốc tế. 

* Phần kết: Tình cảm và đức tính cao quý của tác giả:
- Cảm thấy xấu hổ khi nghe câu chuyện về Vũ Hầu - Gia Cát Lượng, nhận ra rằng công danh mà mình đã xây dựng vẫn chưa gì so với những nhân vật vĩ đại trong lịch sử. Quyết tâm phải cố gắng nhiều hơn để trả đủ nghĩa vụ công danh của một người nam tử.
=> Tâm hồn cao quý của Phạm Ngũ Lão hiện lên qua hai đặc điểm chính là quyết tâm, nỗ lực, khao khát đóng góp vào việc xây dựng quê hương, tạo nên danh tiếng và công danh kiêu hùng, cùng với lý tưởng trở thành một cá nhân lịch sự, gương mẫu được ghi chép trong lịch sử muôn đời.
 

3. Tổng kết

Tóm tắt nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

II. Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài)
 

1. Phân tích bài thơ Tỏ lòng, mẫu số 1: (Chuẩn):

2. Mô tả bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài), mẫu số 2:

Phạm Ngũ Lão, danh tướng hùng mạnh trong cuộc chiến chống quân Nguyên Mông, không chỉ nổi tiếng với tài năng võ nghệ mà còn là một học giả sâu sắc và nhà thơ tài năng. Ông để lại hai tác phẩm nổi bật là 'Tỏ lòng' (Thuật hoài) và 'Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương'. Trong đó, 'Tỏ lòng' không chỉ là sự tôn vinh của một anh hùng mà còn là bức tranh hùng vĩ về thời đại Đông A, với sức mạnh và tinh thần hào hùng.

Bài thơ 'Tỏ lòng' (Thuật hoài) viết bằng chữ Hán, sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt theo Đường luật. Hai dòng thơ đầu của bài thơ tôn vinh vẻ đẹp hào hùng của con người và quân đội thời Trần, khắc họa hình tượng người anh hùng hiên ngang lẫm liệt như sau:

Tư thế hoành sóc giang sơn mênh mông
Quân đội tam quân tư hổ, khí thôn ngưu

(Múa giáo non sông, thuở mấy thu
Ba quân mạnh mẽ, nuốt trôi trâu đại ngưu)

Với lối diễn đạt sôi nổi, bức tranh về người tráng sĩ hiện ra trong tư thế kiêu hãnh, gan dạ trước bối cảnh rộng lớn bao la. Đó là tư thế 'hoành sóc' - cầm ngang giáo bảo vệ biên cương, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ lãnh thổ. Người tráng sĩ hiển nhiên trong 'giang sơn' rộng lớn, thời gian 'mấy thu' trải dài, không gian và thời gian mang sức mạnh vô biên, làm tôn lên tư thế hùng vĩ, lẫm liệt của người anh hùng. Bản dịch thơ, mặc dù mang lại âm hưởng uyển chuyển, nhưng 'múa giáo' chưa thể truyền đạt đầy đủ tư thế vững chãi, kiêu hãnh của tướng sĩ. Dòng thơ đầu tiên tái hiện vẻ đẹp của người tráng sĩ trong tư thế sẵn sàng, oai phong trong không gian bao la, sẵn sàng lập nên những chiến công oanh liệt cho Tổ quốc. Hình ảnh quân đội nhà Trần cũng được diễn đạt khéo léo trong dòng thơ thứ hai - 'Tam quân tư hổ, khí thôn ngưu'. Ba quân được so sánh như 'tư hổ' (hổ báo) và 'khí thôn Ngưu' (khí thế át cả sao Ngưu). Bản dịch thơ chú trọng vào sức mạnh vô song, khỏe mạnh của ba quân, nhấn mạnh sự hào hùng của quân đội nhà Trần. Dòng thơ kết hợp giữa hình ảnh khách quan và cảm nhận chủ quan của Phạm Ngũ Lão, tạo nên bức tranh về vẻ đẹp và hào khí mạnh mẽ của quân đội thời Trần. Kết hợp cả hai dòng thơ đầu, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp kiêu hãnh của người anh hùng và sức mạnh của quân đội thời Đông A, thấy rõ niềm tự hào của tác giả.

 Phân tích bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão giúp học viên hiểu rõ cách đánh giá một bài thơ

Là một người chiến sĩ xuất sắc thuộc đội quân hùng mạnh, Phạm Ngũ Lão có nhận thức sâu sắc về trách nhiệm cá nhân. Do đó, ông đã chia sẻ tâm tư của mình như sau:

'Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu

(Nam thanh niên với trách nhiệm công danh
Lắng nghe truyện của Vũ hầu, lòng luống thẹn).

Ngày nay, khi viết về lòng làm người, đọc giả không còn xa lạ với những bài thơ quen thuộc của Nguyễn Công Trứ. Làm con người đứng giữa bầu trời và đất đai, phải để lại dấu ấn với núi sông. Cùng với tâm hồn như nhiều danh sĩ đương thời, Phạm Ngũ Lão tôn vinh lí tưởng làm người trung quân, yêu nước. Ông cho rằng nam nhi nên trả nợ công danh, nơi đây công danh chính là làm điều có ích cho đất nước: 'Nam nhi vị liễu công danh trái'. Lí tưởng công danh này thể hiện cái nhìn tiến bộ và phẩm cách cao đẹp của một vị tướng tận tâm với đất nước, với dân tộc. Cảm thấy chưa hoàn toàn trả nợ công danh, tác giả trăn trở, băn khoăn: 'Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu'. Vũ Hầu là Khổng Minh Gia Cát Lượng, một danh nhân có đạo đức toàn vẹn trong thời đại nhà Hán, có công lớn giúp Lưu Bị khôi phục triều đại. Ông cảm thấy 'thẹn' khi so sánh mình với cha ông, tự nhận bản thân chưa đạt được như họ. Khát vọng lập nhiều công danh hơn nữa được thể hiện khiêm tốn khi đặt mình bên cạnh mưu thần Gia Cát Lượng. Cảm xúc sâu sắc trong câu thơ thể hiện khao khát lập công và lòng làm trai tiến bộ của Phạm Ngũ Lão.

Với ngôn từ sắc sảo, cùng với những hình ảnh phong phú, bài thơ 'Tỏ lòng' đã mô tả hình ảnh đẹp của con người thời nhà Trần, mạnh mẽ, lý tưởng, với phẩm chất cao quý. Ảnh hưởng mạnh mẽ này để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn độc giả, nhắc nhở thế hệ trẻ chúng ta sống không bao giờ quên ý nghĩa sống cao quý để đem lại vẻ đẹp, ý nghĩa trong cuộc sống.

""""HẾT""""---

Cùng với bài Phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài), để hiểu sâu hơn về giá trị của bài thơ, các bạn có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu khác như: Phân tích bài Tỏ lòng để làm sáng tỏ nhận định: Tỏ lòng khắc hoạ vẻ đẹp con người có sức mạnh, có lí tưởng..., Vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng,Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng, Cảm tưởng của anh (chị) về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão.